1943

La yaro 1943 (MCMXLIII per Romala algarismi) esis ordinara yaro komencinta ye venerdio segun Gregoriala kalendario. Ol esis la 943ma yaro di la duesma yarmilo, la 43ma yaro di la 20ma yarcento, e la 4ma yaro di la yari 1940a.

Eventi

Mondo

• Duesma mondommilito duras. Federiti vinkas importanta batalii kontre l'Axo en Kursk, Sicilia ed en kontinental Italia, e che Pacifiko. Benito Mussolini fugas a la nordo di Italia e fondas tale nomizita Republiko Sociala Italiana, konocata kom Repubblica di Salò. Samatempe, la nova guvernerio Italiana deklaras milito kontre Naziista Germania.

Europa

• 27ma di januaro - Usana bombardoavioni B-17 e B-24 lansas l'unesma atako kontre doki uzata por fabrikar submara navi en Wilhelmshaven, Naziista Germania. To esas l'unesma bombardo Usana kontre Germana teritorio.
• 2ma di februaro - Duesma mondomilito: exhaustinta trupi Germana kapitulacas apud Stalingrad, Sovietia.
• 16ma di februaro - Duesma mondomilito: Sovietiani rikonquestas Harkiv.
• 16ma di aprilo - Suisa kemiisto Albert Hoffmann deskovras l'efekti di LSD.
• 19ma di aprilo - Holokausto: revolto dal Judi en la ghetto di Warszawa komencas.
• 17ma di mayo - Duesma mondomilito, operaco Chastise: avioni de Unionita Rejio atakas digi en la fluvii Eder e Ruhr. To efektigas granda inundado qua produktas 1000 morti.
• 4ma di julio til la 23ma di agosto - Duesma mondomilito: Eventas la batalio di Kursk, la maxim granda batalio inter militala tanki de la historio. Sovietiani vinkas ed informas ke li kaptis 1.500 tanki e 3.700 aeroplani de Germana trupi. Germania probable perdis 170 000 soldati.
• 9ma di julio - Duesma mondomilito: dum la nokto ca dio, westala federiti komencas invadar Sicilia.
• 24ma di julio - Duesma mondomilito: Britaniana, Kanadana e Usana aeroplani komencas intensa ataki kontre Hamburg, Germania, qui produktos plua kam 30 000 morti.
• 25ma di julio - Duesma mondomilito: Benito Mussolini renuncas.
• 27ma di julio - Duesma mondomilito: Eventas fairala burasko en Hamburg, pro aerala bombardo da Westala Federiti.
• 17ma di agosto - Operaco Husky: Westala Federiti kaptas Sicilia.
• 28ma di agosto - Duesma mondomilito: komencas generala striko en Dania kontre Germana okupado.
• 3ma di septembro - Duesma mondomilito: Westala federiti invadas Italia.
• 11ma di septembro - Duesma mondomilito: Germana trupi okupas Korsika e Kosovo.
• 23ma di septembro - Italiana Sociala Republiko, konocata kom Repubblica di Salò establisesas.
• 13ma di oktobro - Italia deklaras milito kontre nacional-socialista Germania.
• 25ma di novembro - Duesma mondomilito: Josip Broz Tito liberigas Bosnia e Herzegovina de nacional-socialista okupeso.
• 29ma di novembro - Demokrata Uniono di Yugoslavia fondesas en Jajce.
• 30ma di novembro - Duesma mondomilito: Eventas la konfero di Tehran. Franklin Roosevelt (Usa), Winston Churchill (Unionita Rejio) e Iosif Stalin (Sovietia) decidas atakar Germana armeo en Normandia
• 4ma di decembro - Josip Broz Tito proklamas provizora Yugoslaviana guvernerio en exilo.

Azia

• 16ma di januaro - Irak deklaras milito kontre l'Axo.
• 9ma di februaro - Duesma mondomilito: finas oficale la batalio di Guadalcanal, pos retreto di lasta Japoniana trupi du dii ante.
• 13ma di septembro - Chiang Kai-shek elektesas prezidanto di Chinia.
• 22ma di novembro - Libano divenas nedependanta de Francia.

Afrika

• 23ma di januaro - Duesma mondomilito: Westala federiti konquestas Tripoli, lasta Italiana urbo en Nord-Afrika.

Sud-Amerika

• 1ma di marto - Juan José de Amézaga divenas prezidanto di Uruguay.
• 7ma di aprilo - Bolivia deklaras milito kontre l'Axo Roma-Berlin-Tokio.
• 26ma di novembro - Kolumbia deklaras milito kontre l'Axo.

Oceania

• 15ma di januaro - Duesma mondomilito: Usani ekpulsas Japoniani de Guadalcanal.
• 5ma di oktobro - Duesma mondomilito: Sucesoza atako da Usan avioni kontre Japoniani che insulo Wake.

Naski

• 1ma di januaro - John Bourne, Britaniana piktisto
• 14ma di januaro - Ralph Marvin Steinman, Kanadana biologiisto, Nobel-laureato (m. 2011)

René Préval

• 17ma di januaro - René Préval, prezidanto e chefministro di Haiti (m. 2017)
• 19ma di januaro - Janis Joplin, Usana kantistino (m. 1970)
• 20ma di januaro - Armando Emílio Guebuza, prezidanto di Mozambik
• 22ma di januaro - Marília Pêra, Brazilian aktorino (m. 2015)
• 3ma di februaro - Dennis Edwards, Usana kantisto e muzikisto (The Temptations) (m. 2018)
• 5ma di februaro - Michael Mann, Usana filmifisto
• 9ma di februaro - Joseph E. Stiglitz, Usan ekonomikisto, Nobel-laureato
• 9ma di februaro - Joe Pesci, Usan aktoro
• 19ma di februaro - Richard Timothy Hunt, Britaniana biokemiisto, Nobel-laureato
• 22ma di februaro - Horst Köhler, prezidanto di Germania
• 24ma di februaro - Pablo Milanés, Kubana muzikisto

George Harrison

• 25ma di februaro - George Harrison, Britaniana gitaristo (The Beatles) (m. 2001)
• 26ma di februaro - Kazimira Prunskienė, chefministro di Lituania
• 4ma di marto - Lucio Dalla, Italiana kantisto, kompozisto, muzikisto ed aktoro (m. 2012)
• 6ma di marto - Bobby Fischer, Usana shakoludisto (m. 2008)
• 17ma di marto - Bakili Muluzi, prezidanto di Malawi
• 19ma di marto - Mario José Molina, Mexikiana kemiisto, Nobel-laureato
• 19ma di marto - Mario Monti, chefministro di Italia
• 22ma di marto - George Benson, Usana muzikisto e kantisto
• 23ma di marto - Nils-Aslak Valkeapää, Finlandana skriptisto e muzikisto (m. 2001)

John Major

• 29ma di marto - John Major, chefministro di Unionita Rejio
• 29ma di marto - Eric Idle, Britanian aktoro
• 4ma di aprilo - Howardena Pindell, Usana piktistino
• 10ma di aprilo - Tömöriyn Artag, Mongoliana luktisto (m. 1993)
• 10ma di aprilo - Włodzimierz Schmidt, Polona shakoludisto (m. 2023)
• 15ma di aprilo - Robert Joseph Lefkowitz, Usana kemiisto, Nobel-laureato
• 23ma di aprilo - Frans Koppelaar, Nederlandana piktisto
• 23ma di aprilo - Danzandarjaagiyn Sereeter, Mongoliana luktisto
• 30ma di aprilo - Frederick Chiluba, prezidanto di Zambia (m. 2011)

Michael Palin

• 5ma di mayo - Michael Palin, Britanian aktoro
• 6ma di mayo - Andreas Baader, Germana teroristo, fondinto dil grupo Rote Armee Fraktion (m. 1977)
• 10ma di mayo - Liu Chao-shiuan, prezidanto di Republiko Chinia
• 13ma di mayo - Kurt Trampedach, Dana piktisto (m. 2013)
• 14ma di mayo - Ólafur Ragnar Grímsson, prezidanto di Islando
• 16ma di mayo - Wieteke van Dort, Nederlandana kantisto ed aktoro (m. 2024)
• 17ma di mayo - Tuanku Syed Sirajuddin, rejulo di Malaizia
• 20ma di mayo - Imata Kabua, prezidanto di Insuli Marshall (m. 2019)

Betty Williams

• 22ma di mayo - Betty Williams, Usana politikal aktivistino, Nobel-laureato pri paco
• 29ma di mayo - Ion Ciubuc, chefministro di Moldova (m. 2018)
• 2ma di junio - Blinky Palermo, Germana piktisto (m. 1977)
• 6ma di junio - Richard Errett Smalley, Usana kemiisto, Nobel-laureato pri kemio (m. 2005)
• 13ma di junio - Püreviyn Dagvasüren, Mongoliana judoisto (m. 2014)
• 13ma di junio - Malcolm McDowell, Angla cinem-aktoro

Johnny Hallyday

• 15ma di junio - Johnny Hallyday, Franca kantisto ed aktoro (m. 2017)
• 15ma di junio - Poul Nyrup Rasmussen, chefministro di Dania
• 22ma di junio - John Michael Kosterlitz, Britaniana fizikisto, Nobel-laureato
• 23ma di junio - Albert Pintat Santolària, chefministro di Andora
• 28ma di junio - Klaus von Klitzing, Germana fizikisto, Nobel-laureato
• 30ma di junio - Daniel Kablan Duncan, chefa ministro di Ivora Rivo
• 19ma di julio - Thomas John Sargent, Usan ekonomikisto, Nobel-laureato

Mick Jagger

• 26ma di julio - Mick Jagger, Britaniana kantisto (Rolling Stones)
• 30ma di julio - Giovanni Goria, chefministro di Italia (m. 1994)
• 11ma di agosto - Pervez Musharraf, prezidanto di Pakistan (m. 2024)
• 13ma di agosto - Roberto Micheletti, prezidanto di Honduras
• 15ma di agosto - Barbara Bouchet, Germana cinem-aktorino

Robert De Niro

• 17ma di agosto - Robert De Niro, Usan aktoro e filmifisto
• 21ma di agosto - Perry Christie, chefministro di Bahama
• 22ma di agosto - Nahas Angula, chefministro di Namibia
• 23ma di agosto - Raúl Cubas Grau, prezidanto di Paraguay
• 25ma di agosto - Damirangiyn Baatarjav, Mongoliana judoisto
• 28ma di agosto - Surayud Chulanont, chefministro di Tailando
• 28ma di agosto - David Soul, Usana-Britanian aktoro (m. 2024)

Arthur B. McDonald

• 29ma di agosto - Arthur Bruce McDonald, Kanadan astrofizikisto, Nobel-laureato
• septembro - Negaso Gidada, prezidanto di Etiopia (m. 2019)
• 6ma di septembro - Roger Waters, Britaniana muzikisto (Pink Floyd)
• 6ma di septembro - Richard John Roberts, Britaniana biologiisto, Nobel-laureato
• 9ma di septembro - Mohammad Khatami, prezidanto di Iran
• 20ma di septembro - Sani Abacha, prezidanto di Nigeria (m. 1998)
• 22ma di septembro - Robert Ballagh, Irlandana piktisto
• 23ma di septembro - Julio Iglesias, Hispana kantisto
• 29ma di septembro - Mohammad Khatami, prezidanto di Iran

Lech Wałęsa

• 29ma di septembro - Lech Wałęsa, sindikatano, prezidanto di Polonia, Nobel-laureato pri paco
• 30ma di septembro - Johann Deisenhofer, Germana biokemiisto, Nobel-laureato
• 1ma di oktobro - Jean-Jacques Annaud, Franca filmifisto
• 18ma di oktobro - Andrej Bajuk, chefministro di Slovenia (m. 2011)
• 18ma di oktobro - Edison Chenfil James, chefministro di Dominika
• 21ma di oktobro - Tariq Ali, Britaniana-Pakistanana historiisto e jurnalisto
• 21ma di oktobro - Herman Gvardjančič, Sloveniana piktisto

Catherine Deneuve

• 22ma di oktobro - Catherine Deneuve, Franca aktorino
• 24ma di oktobro - Theodor Stolojan, chefministro di Rumania
• 5ma di novembro - Sam Shepard, Usan aktoro, filmifisto e skriptisto por cinemo (m. 2017)
• 7ma di novembro - Petr Bavor, Chekoslovakiana hokeisto (m. 2011)
• 7ma di novembro - Andrew Michael Spence, Usana ekonomikisto, Nobel-laureato
• 13ma di novembro - Clément Mouamba, chefa ministro di Republiko Kongo (m. 2021)
• 14ma di novembro - Rafael Leonardo Callejas, prezidanto di Honduras (m. 2020)
• 19ma di novembro - Fred Lipsius, Usana muzikisto (Blood, Sweat & Tears)
• 1ma di decembro - Finn E. Kydland, Norvegian ekonomikisto, Nobel-laureato
• 5ma di decembro - Nicolae Văcăroiu, chefministro di Rumania

Jim Morrison

• 8ma di decembro - Jim Morrison, Usana kantisto e muzikisto di rock (The Doors) (m. 1971)
• 11ma di decembro - John Kerry, Usana politikisto
• 12ma di decembro - Grover Washington Jr., Usana saxofonisto (m. 1999)
• 23ma di decembro - Rejino Silvia de Suedia
• 24ma di decembro - Tarja Halonen, prezidanto di Finlando
• 25ma di decembro - Wilson Fittipaldi Júnior, Brazilian automobilisto (m. 2024)
• 27ma di decembro - Joan Manuel Serrat, Hispana kantisto
• 31ma di decembro - Yawovi Agboyibo, chefministro di Togo (m. 2020)
• Benjamin Jack Benoliel, Usan-Nederlandana kompozisto (m. 2017)

Morti

Nikola Tesla

• 7ma di januaro - Nikola Tesla, Austrian-Usana fizikisto (n. 1876)
• 11ma di januaro - Agustín Pedro Justo, prezidanto di Arjentinia (n. 1876)
• 21ma di januaro - Aimo Cajander, chefministro di Finlando (n. 1879)
• 22ma di januaro - Gyula Peidl, chefministro di Hungaria (n. 1873)
• 26ma di januaro - Nikolai Vavilov, Rusa botanikisto e genetikisto (n. 1887)
• 14ma di februaro - David Hilbert, Germana matematikisto (n. 1862)
• 17ma di februaro - Konstantin Fyodorovich Bogayevski, Rusa piktisto (n. 1872)
• 23ma di februaro - Thomas Madsen-Mygdal, chefministro di Dania (n. 1876)
• 28ma di marto - Sergei Rahmaninov, Rusa kompozisto (n. 1873)
• 29ma di marto - Ann Brockman, Usana piktistino (n. 1899)
• 6ma di aprilo - Alexandre Millerand, prezidanto di Francia (n. 1859)
• 18ma di aprilo - Isoroku Yamamoto, Japonian admiralo (n. 1884)
• 21ma di aprilo - Rihard Jakopič, Sloveniana piktisto (n. 1869)

Otto Jespersen

• 30ma di aprilo - Otto Jespersen, Dana linguisto, membro di la Ido-Delegitaro (n. 1860)
• 7ma di mayo - Ali Fethi Okyar, chefministro di Turkia (n. 1880)
• 14ma di mayo - Henri La Fontaine, Belga politikisto, Nobel-laureato (n. 1854)
• 12ma di junio - Hanns Heinz Ewers, German aktoro, poeto e skriptisto (n. 1871)
• 26ma di junio - Karl Landsteiner, Austrian-Usana mediko e biologiisto, Nobel-laureato pri Fiziologio o Medicino (n. 1868)
• 4ma di julio - Władysław Sikorski, militisto e chefministro di Polonia (n. 1881)
• 29ma di julio - Pedro Pablo Peña, prezidanto di Paraguay (n. 1864)
• 9ma di agosto - Chaim Soutine, Rusa piktisto (n. 1893)
• 21ma di agosto - Henrik Pontoppidan, Dana skriptisto, Nobel-laureato pri literaturo (n. 1857)
• 24ma di agosto - Simone Weil, Franca filozofo (n. 1909)
• 28ma di agosto - Rejulo Boris la 3ma di Bulgaria (n. 1894)
• 1ma di septembro - Arthur Streeton, Australiana piktisto (n. 1867)
• 2ma di septembro - Marsden Hartley, Usana piktisto (n. 1877)
• 9ma di septembro - Dionís Baixeras i Verdaguer, Kataluniana piktisto (n. 1862)
• 30ma di septembro - Johan Ludwig Mowinckel, chefministro di Norvegia (n. 1870)
• 30ma di septembro - Maria Jotuni, Finlandana skriptisto (n. 1880)
• 9ma di oktobro - Pieter Zeeman, Nederlandana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1865)
• 19ma di oktobro - Camille Claudel, Franca skultisto (n. 1864)
• 30ma di oktobro - Max Reinhardt, Austriana aktoro (n. 1873)
• 13ma di novembro - Maurice Denis, Franca piktisto (n. 1870)
• 28ma di decembro - Léopold Leau, Franca matematikisto, membro di la Delegitaro en 1907 (n. 1868)
• Jan Gotard, Polona piktisto (n. 1898)

Nobel-premiiziti

• Fiziko: Otto Stern
• Kemio: George de Hevesy
• Fiziologio o Medicino: Carl Peter Henrik Dam, Edward Adelbert Doisy, Gerhard Domagk
• Literaturo: ne premiizita
• Paco: ne premiizita