1975
| Historio 19ma yarcento  20ma 21ma yarcento
|
| Yardeki: 1900a • 1910a • 1920a • 1930a • 1940a |
| Yari: 1901 • 1902 • 1903 • 1904 • 1905 |
La yaro 1975 (MCMLXXV per Romala algarismi) esis ordinara yaro komencinta ye merkurdio segun Gregoriala kalendario. Ol esis la 975ma yaro di la duesma yarmilo, la 75ma yaro di la 20ma yarcento, e la 6ma yaro di la yari 1970a.
Eventi
[redaktar | redaktar fonto]- Yaro Internaciona di la Muliero, segun Unionita Nacioni.
- 8ma di junio - Soviet-Uniono lansas kosmoprobilo Venera 9 vers Venuso.
- 14ma di junio - Soviet-Uniono lansas kosmoprobilo Venera 10 vers Venuso.
- 17ma di julio - Usana kosmonavo Apollo e Sovietiana Soyuz konektesas en kosmo.
- 20ma di agosto - Usa lansas kosmoprobilo Viking 1 vers Marso.
- 7ma di januaro - ONEP plucherigas preco di petrolo per 10%.
- 1ma di agosto - En Helsinki, Finlando, chefi di landi subskribas rezolvo-akto dum Europala Sekureso e Kunlaboro-konfero (ESKK).
- 14ma di septembro - Papo Paulus la 6ma kanonizas l'unesma Usana santo, Elizabeth Ann Seton.
- 10ma di novembro - Unionita Nacioni decidas (decido # 3379) ke Cionismo esas rasismo. Ta decido abrogesos en 1991.
- 18ma di decembro - Mexikia e Hispania riestablisas diplomacala relati, pos la morto di Francisco Franco.
- 15ma di januaro - Per tale nomizita "pakto di Alvor", Portugal grantas nedependo ad Angola.
- 11ma di februaro - En Unionita Rejio, Margaret Thatcher elektesas chefo di Konservema partiso.
- 11ma di marto - En Portugal, António de Spínola probas komandar stato-stroko ma falias, e fugas vers Hispania.
- 11ma di junio - Grekia promulgas sua nuna konstituco.
- 9ma di oktobro - Andrei Saharov, nukleara fizikisto, kombatanto pro homala yuri e disidento, esas Nobel-premiziita pri paco, ma Sovieti-Uniono opinionas ke la premiizo esas kontre-Sovietian agado.
- 30ma di oktobro - En Hispania, princo Juan Carlos divenas rejo pos la diktatoreso da Francisco Franco.
- 22ma di novembro - En Hispania, Juan Carlos la 1ma proklamesas rejulo.
- 12ma di decembro - Carlos Arias Navarro, divenas chefminstro di Hispania.
- 19ma di januaro - Ter-tremo kun forteso 6.8 che skalo di Richter frapas Himachal Pradesh, India, e produktas sennombra morti.
- 20ma di januaro - Nord-Vietnam decidas lansar final atako kontre Sud-Vietnam.
- 6ma di marto - Iran ed Irak kontratas lua kontroverso pri limito.
- 25ma di marto - En Riyad, rejulo Faisal di Saudi-Arabia asasinesas da lua nevulo.[1]
- 17ma di aprilo - En Kambodja, le Reda Kmer, komandata da Pol Pot, ganas la povo. Pol Pot fondas "demokratala republiko" e komencas esar lua chefministro. Nova regnanti nomizas ca yaro kom zeresma yaro.
- 30ma di aprilo - Milito en Vietnam finas kande Saigon invadesas e Sud-Vietnam kapitulacas.
- 16ma di mayo - India anexas Sikkim.
- 25ma di junio - Chefministro Indira Gandhi deklaras stato di krizo en India e suspensas civila liberesi ed elekti.
- 28ma di novembro - Estal Timor divenas nedependanta de Portugal.
- 2ma di decembro - Laos abolisas la monarkio.
- 7ma di decembro - Indonezia invadas Estal Timor.[2]
- 11ma di februaro - Kolonelo Richard Ratsimandrava, prezidanto di Madagaskar, mortigesas.
- 5ma di junio - Suez-kanalo esas apertita unesme pos sis-dia milito.
- 25ma di junio - Mozambik nedependanteskas de Portugal.
- 5ma di julio - Kabo Verda nedependanteskas de Portugal.
- 6ma di julio - Komori deklaras su nedependanta de Francia.
- 12ma di julio - San-Tome e Principe deklaras su nedependanta.
- 6ma di novembro - "Verda Marcho": 300 000 Marokani marchas til la frontiero kun Ocidental Sahara e, pos impero da lora rejo Hassam la 2ma, li trairas la frontiero.
- 11ma di novembro - Angola nedependanteskas de Portugal e sangoza interna milito komencas gradope.[3]
- 14ma di novembro - Hispania, Maroko e Mauritania signatas pakto pri l'administro di Ocidental Sahara.
- 21ma di februaro - En Usa, ex-ministro pri yuro John N. Mitchell e lua kunlaborinti che Blanka Domo H. R. Haldeman e John D. Ehrlichman, judiciesas pro la skandalo di Watergate, e kondamnesas ad 8-yara enkarcerigo.
- 4ma di aprilo - Microsoft fondesas.
- 30ma di julio - Usana sindikatestro Jimmy Hoffa desaparas mistikale en Detroit.
- 5ma di septembro - en Usa, Kalifornia, Lynette "Squeaku" Fromme entraprezas mortigar lora prezidanto Gerald Ford.
- 22ma di septembro - Prezidanto di Usa Gerald Ford salvas su en duesma mortigo-entraprezo.
- 8ma di februaro - Augusto Pinochet e Hugo Banzer Suárez riestablisas diplomacala relati inter Chili e Bolivia.
- 29ma di agosto - En Peru, Francisco Morales Bermúdez komandas stato-stroko kontre generalo Juan Velasco Alvarado.
- 15ma di septembro - Santiago di Chili inauguras lua unesma lineo di urbala fervoyo.
- 16ma di oktobro - En Peru, aprobesas bazala alfabeto por Quechua-linguo.
- 25ma di oktobro - Jurnalisto Vladimir Herzog esas trovita mortinto en la sideyo di DOI-CODI (politikala polico) en Sao Paulo. Oficala versiono esas su-ocido, ma autopsio demonstras tormento. La morto di Herzog efektigas krizo che militistala rejimo e la komenco di reklamaci pri demokratio en Brazilia.
- 25ma di novembro - Surinam nedependanteskas de Nederlando.
- 1ma di marto - En Australia, eventas l'unesma transmiso di televiziono en koloro.
- 16ma di septembro - Papua-Nova-Guinea nedependanteskas de Australia.
- 10ma di oktobro - Papua-Nova-Guinea membreskas Unionita Nacioni.
Naski
[redaktar | redaktar fonto]- 3ma di januaro - Thomas Bangalter, Franca disk-jokeo (Daft Punk)
- 5ma di januaro - Bradley Cooper, Usan aktoro
- 11ma di januaro - Matteo Renzi, chefministro di Italia
- 15ma di januaro - Sophie Wilmès, chefministro di Belgia
- 15ma di januaro - Mary Pierce, Kanadana-Franciana tenisistino
- 4ma di februaro - Natalie Imbruglia, Australiana kantistino ed aktorino
- 14ma di februaro - Nikoloz Gilauri, chefministro di Gruzia
- 22ma di februaro - Drew Barrymore, Usan aktorino
- 2ma di marto - Li Sun-kyun, Sud-Korean aktoro (m. 2023)
- 15ma di marto - Eva Longoria, Usan aktorino
- 15ma di marto - Veselin Topalov, Bulgara shakoludo-championo
- 19ma di marto - Luděk Brož, Chekoslovakiana e Cheka hokeisto
- 3ma di aprilo - Aries Spears, Usana komediisto
- 14ma di aprilo - Tino Chrupalla, Germana politikisto
- 22ma di aprilo - Carlos Sastre, Hispana biciklisto
- 2ma di mayo - David Beckham, Angla futbalisto
- 3ma di mayo - Oldřich Bakus, Chekoslovakiana e Cheka hokeisto
- 7ma di mayo - Jeñis Qasımbek, Kazakstanana politikisto
- 8ma di mayo - Enrique Iglesias, Hispana kantisto
- 10ma di mayo - Hélio Castroneves, Brazilian automobilisto
- 22ma di mayo - Fabíola Molina, Braziliana natistino
- 29ma di mayo - Melanie Brown, Angla kantistino (Spice Girls)
- 1ma di junio - Michal Grošek, Chekoslovakiana e Cheka hokeisto
- 4ma di junio - Norjingiyn Bayarmagnai, Mongoliana luktisto
- 4ma di junio - Angelina Jolie, Usana aktorino
- 25ma di junio - Vladimir Kramnik, Rusa shakoludistulo
- 30ma di junio - Ralf Schumacher, Germana automobilisto pri Formulo 1
- 5ma di julio - Hernán Crespo, Arjentiniana futbalisto
- 10ma di julio - Stefán Karl Stefánsson, Islandan aktoro (m. 2018)
- 28ma di julio - Takanori Hatakeyama, Japoniana boxisto
- 7ma di agosto - Alexei Alipov, Rusa sporta pafistulo
- 12ma di agosto - Casey Affleck, Usan aktoro e filmifisto
- 15ma di agosto - Giorgi Ugulava, Gruziana politikisto
- 18ma di agosto - Petr Čajánek, Chekoslovakiana e Cheka hokeisto
- 22ma di agosto - Paisi, episkopo di Rusa Ortodoxa Eklezio
- 6ma di septembro - Gala Rizzatto, Italiana kantistino
- 20ma di septembro - Juan Pablo Montoya, Kolumbian automobilisto pri Formulo 1
- 5ma di oktobro - Kate Winslet, Britanian aktorino
- 6ma di oktobro - Peter Pellegrini, chefministro di Slovakia[4]
- 15ma di oktobro - Denys Shmyhal, chefministro di Ukraina
- 25ma di oktobro - Zadie Smith, Britaniana skriptistino
- 4ma di novembro - Tatyana Goldobina, Rusa sporta pafistino
- 10ma di novembro - Halina Reijn, Nederlandan aktoro, rejisisto
- 12ma di novembro - Dmitri Vasilenko, Rusa gimnastikistulo (m. 2019)
- 19ma di novembro - Sushmita Sen, Indian aktorino e manekinino
- 14ma di decembro - KaDee Strickland, Usana kantistino
- 17ma di decembro - Milla Jovovich, Usan aktorino
- 18ma di decembro - Dorjpalamin Narmandah, Mongoliana judoisto
- 21ma di decembro - Charles Michel, chefministro di Belgia
- 26ma di decembro - Marcelo Ríos, Chiliana tenisisto
- 30ma di decembro - Tiger Woods, Usana golfo-ludisto
- 31ma di decembro - François Hounsounou, Beninana docisto, Esperantisto ed Idisto
Morti
[redaktar | redaktar fonto]
- 17ma di januaro - Gustavo Rojas Pinilla, prezidanto di Kolumbia (n. 1900)
- 19ma di januaro - Thomas Hart Benton, Usana piktisto (n. 1889)
- 24ma di januaro - Larry Fine, Usana komediisto (n. 1902)
- 26ma di januaro - Lyubov Petrovna Orlova, Rus aktorino (n. 1902)
- 28ma di januaro - Antonín Novotný, prezidanto di Chekoslovakia (n. 1904)
- 8ma di februaro - Robert Robinson, Britaniana kemiisto, Nobel-laureato (n. 1886)
- 9ma di februaro - Pierre Dac, Franca humuristo (n. 1893)
- 11ma di februaro - Richard Ratsimandrava, prezidanto di Madagaskar (mortigita) (n. 1931)
- 14ma di februaro - Pelham Grenville Wodehouse, Britaniana skriptisto (n. 1881)
- 18ma di februaro - Chivu Stoica, Rumaniana politikisto (n. 1908)
- 19ma di februaro - Luigi Dallapiccola, Italiana kompozisto (n. 1904)
- 24ma di februaro - Nikolai Bulganin, chefministro di Soviet-Uniono (n. 1895)
- 13ma di marto - Ivo Andrić, Bosniana skriptisto, Nobel-laureato (n. 1892)
- 25ma di marto - Rejulo Faisal di Saudi-Arabia[1] (n. 1904)
- 5ma di aprilo - Jiang Jieshi (Chiang Kai-shek), prezidanto di Chinia (n. 1887)
- 5ma di aprilo - Victor Marijnen, chefministro di Nederlando (n. 1917)
- 8ma di aprilo - Joseph Laniel, chefministro di Francia (n. 1889)
- 12ma di aprilo - Josephine Baker, Usana dansistino e kantistino (n. 1906)
- 13ma di aprilo - N'Garta Tombalbaye, prezidanto di Chad (n. 1918)
- 17ma di aprilo - Sarvepalli Radhakrishnan, prezidanto di India (n. 1888)
- 19ma di aprilo - Percy Lavon Julian, Usana kemiisto (n. 1899)
- 21ma di aprilo - Ranieri Mazzilli, Braziliana prezidanto (n. 1910)
- 5ma di mayo - Moe Howard, Usan aktoro e komediisto (n. 1897)
- 3ma di junio - Eisaku Sato, chefministro di Japonia, Nobel-laureato pri paco (n. 1901)
- 5ma di junio - Paul Keres, Estona shakoludisto (n. 1916)
- 13ma di junio - José María Guido, prezidanto di Arjentinia (n. 1910)
- 26ma di junio - Josemaría Escrivá, fondinto di Opus Dei (n. 1902)
- 9ma di agosto - Dmitri Shostakovich, Rusa-Sovietiana kompozisto (n. 1906)
- 15ma di agosto - Mujibur Rahman, prezidanto di Bangladesh (n. 1920)
- 22ma di agosto - Lancelot Hogben, Angla zoologiisto, kreinto di Interglossa (n. 1895)
- 27ma di agosto - Haile Selassie, imperiestro di Etiopia (n. 1892)
- 29ma di agosto - Eamon de Valera, prezidanto di Republiko Irlando (n. 1892)
- 9ma di septembro - Tone Kralj, Sloveniana piktisto (n. 1900)
- 10ma di septembro - George Paget Thomson, Britaniana fizikistulo, Nobel-laureato (n. 1892)
- 16ma di septembro - Leonard Weber, Polona abel-edukisto, poligloto, Idisto (n. 1889)
- 20ma di septembro - Saint-John Perse, Franca skriptisto, Nobel-laureato (n. 1897)
- 3ma di oktobro - Guy Mollet, chefministro di Francia (n. 1905)
- 30ma di oktobro - Gustav Hertz, Germana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1887)
- 2ma di novembro - Pier Paolo Pasolini, Italiana filmifisto (n. 1922)
- 3ma di novembro - Tajuddin Ahmad, chefministro di Bangladesh (m. 1925)
- 5ma di novembro - Edward Lawrie Tatum, Usana genetikisto, Nobel-laureato (n. 1909)
- 20ma di novembro - Francisco Franco, diktatoro di Hispania[5] (n. 1892)
- 27ma di novembro - Salarrué, Salvadorana skriptisto (n. 1899)
- 28ma di novembro - Érico Veríssimo, Braziliana skriptisto (n. 1905)
- 4ma di decembro - Hannah Arendt, Germana filozofo (n. 1906)
Nobel-premiiziti
[redaktar | redaktar fonto]- Fiziko: Aage Niels Bohr, Ben Roy Mottelson, James Rainwater
- Kemio: John Cornforth, Vladimir Prelog
- Fiziologio o Medicino: David Baltimore, Renato Dulbecco, Howard M. Temin
- Literaturo: Eugenio Montale
- Paco: Andrei Saharov
- Ekonomiko: Leonid Kantorovich, Tjalling C. Koopmans
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ 1,0 1,1 1975: Saudi's King Faisal assassinated - Publikigita da BBC. URL vidita ye 3ma di novembro 2017.
- ↑ US approved 1975 Indonesian invasion of East Timor - Publikigita da wsws.com. URL vidita ye 7ma di decembro 2015. Idiomo: Angla.
- ↑ 1975: Divided Angola gets independence - Publikigita da BBC. URL vidita ye 3ma di novembro 2017.
- ↑ Peter Pellegrini| Úrad vlády SR - URL vidita ye 1ma di novembro 2018.
- ↑ 1975: Franco's 36-year reign ends - Publikigita da BBC. URL vidita ye 3ma di novembro 2017.