Socialismo

Socialismo esas ekonomikala ed politikala teorio qua rekomendas sociala proprieto di produktado-moyeni e lua kooperal administrado, ed atribuo di la rezulto segun l'interesto di omna populo.^[1]^[2]^[3] Kom ekonomiala sistemo, socialismo esas sistemo di produkto e distributo di la produkturo segun direta produktado di uzo-valori, per atribuo di ekonomiala adportaji, produktado-moyeni e kolokadi en projeti por direte satisfacar l'ekonomiala demando.

Moderna socialismo originis del idei di multa filozofi, exemple Henri de Saint-Simon, Charles Fourier, Pierre Leroux e Marie Roch Louis Reybaud, e de la movadi de la proletariaro dum la fino di la 18ma yarcento. Omni kritikis l'efekti di industrialigo e privata proprieto en la socio. Utopiala socialisti, exemple Robert Owen, probis fondar propra-sustenanta komunitati, kun skopo separar su de kapitalista socio. Henri de Saint-Simon kreis la vorto "socialismo" e favoris teknokratio ed industriala projeto.^[4] Saint-Simon, Friedrich Engels e Karl Marx favoris la kreo di socio qua posibligis, per l'uzo di moderna teknologio, racionaligar ekonomial agado ed eliminar l'anarkio de la produktado kapitalista, qua efektigas periodala krizi di ecesiva produktado.^[5]

En 1864, fondesis en London l'Unesma internacionalo, ube partoprenis diversa revolucionala grupi, inkluzite sequinti de Pierre-Joseph Proudhon, sequinti de Louis Auguste Blanqui (o "Blanquisti"), social-demokrati e sindikatani. Pro la granda vario di filozofiala idei, balde komencis konflikti inter lua membri. L'adepti di Mihail Bakunin deziris igar kolektiva la kontrolo di produktado-moyeni, e samatempe konservar la formo di pago proporcionale la produkturo da singla individuo. Kontraste, tale nomizita "anarko-komunisti" deziris ke ambe la kontrolo di produktado-moyeni e la posedajo de la produkturo esus kolektiva.

En Francia aparis tale-nomizita "sindikatismo", inspirita da Proudhom, e pose da Pelloutier e Georges Sorel. Ca ideo aparis dum la fino di la 19ma yarcento en Franca sindikati, e divenis importanta movado en Italia e Hispania til ke ol represesis da fashisti Italiana e da Frankoismo.

Samatempe kam l'idei da Marx ed Engels ganis aprobo, nome en central Europa, socialisti probis unionar su per internaciona organizuro. En 1889, cent yari pos Franca revoluciono, fondesis tale nomizita duesma internacionalo, kun la partopreno di 384 delegiti de 20 landi, qui reprezentis cirkume 300 organizuri socialista e laborala.^[6]

Politikala movadi

Referi

Wikipedio

Wikivortaro explikas
ca rubriko
en altra lingui: Socialismo

↑ Newman, Michael. (2005) Socialism: A Very Short Introduction, Oxford University Press
↑ "Socialism". Oxford English Dictionary. "1. A theory or policy of social organisation which aims at or advocates the ownership and control of the means of production, capital, land, property, etc., by the community as a whole, and their administration or distribution in the interests of all people 2. A state of society in which things are held or used in common."
↑ "Socialism".Merriam-Webster Unabridged Dictionary
↑ "Adam Smith" Fsmitha.com.
↑ Socialism: Utopian and Scientific - URL vidita ye 11ma di aprilo 2020. Idiomo: Angla.
↑ The Second (Socialist) International 1889–1923

[1] Newman, Michael. (2005) Socialism: A Very Short Introduction, Oxford University Press

[2] "Socialism". Oxford English Dictionary. "1. A theory or policy of social organisation which aims at or advocates the ownership and control of the means of production, capital, land, property, etc., by the community as a whole, and their administration or distribution in the interests of all people 2. A state of society in which things are held or used in common."

[3] "Socialism".Merriam-Webster Unabridged Dictionary

[4] "Adam Smith" Fsmitha.com.

[5] Socialism: Utopian and Scientific - URL vidita ye 11ma di aprilo 2020. Idiomo: Angla.

[6] The Second (Socialist) International 1889–1923

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]