Sedicio di Squillace

Sedicio di Esquilache, da Francisco de Goya (ca. 1766, 1767, privata kolektajo).

Sedicio di Esquilache (Hispane: Motín de Esquilache) esas la nomo di la revolto qua eventis en Madrid en marto 1766, dum la regno di Carlos la 3ma di Hispania.

Eventis granda populara mobilizo, e mem l'integreso di la propra rejio judikesis kom minacita. Tamen, malgre lua spektakulareso ed extenso, la maxim evidenta konsequo dil sedicio esis chanjo di guvernerio qua inkluzis exilo dil Markezo de Esquilache, la precipua ministro dil rejio, judikata dal habitantaro kom kulpinto pri la manko di nutrivi, quo perdis populareso konseque del interdikto di ula tradicionala vesti. Lua nacionaneso Italiana kontributis multi por ca rejekto. L'agadi por pacigar la situaciono, rapide adoptita da Madrid, esis suficanta por grantar social ordeno dum la sequanta yari.

On identifikis diferanta interesi e grupi di ekleziala e nobela povo, sive inter l'akuzita pri instigar la sedicio (segun konkluzi da Pesquisa Secreta facita da l'autoritati ek aprilo 1766 esis projetita dal jezuiti ed afina personi, exemple lora markezo de Ensenada), sive inter la benefaktita pro la nova situaciono (nomizita albista pro la Duko di Alba, quankam la persono qua aquiris plu povo esis la komto di Aranda; kun raciono-epoka burokatri -Roda o Campomanes). Aktuala historiografio interpretas lo kom spontana populara movado, ma kun politikala instrumentalizado evidenta meze di lukto inter du partisi dil Korto por indikar ke ne reduktas a sedicio di nutrivari.

Edikto di manteleto e chapelo

Leopoldo de Gregorio, marklezo di Esquilache, ministro di absoluta konfido dil rejulo, a qua servis ek ilua antea regno en Napoli (1759), propozis programo di modernigo di Madrid (di qua sordideso, nesalubreso e nesekusereso esis konsiderata nedigna di raciono-epoka Korto) ke inkluzis purigo, pavimentado e publika lumizado dil stradi, konstruktado di exkrementa cisterni -habituale lore esis "agua va" (aquon iras!), to esas, jetado di nepur aqui ek la finestri al rivereti qua trairas la stradi) e kreado di korso e gardeni. Inter tala mezuri inkluzis rinovigo di interdikto ja existanta, ma di qua repeto esis specimeno di lua neplenumo. Ol pretendis finar definitive kun l'uzado di longa manteleto e chambergoo (chapelo di larj alo) sub l'argumento di ke permesi anonimeso e facileso por celar armi, quo fomentis omna klaso di delikti e desordini.

quiero y mando que toda la gente civil... y sus domésticos y criados que no traigan librea de las que se usan, usen precisamente de capa corta (que a lo menos les falta una cuarta para llegar al suelo) o de redingot o capingot y de peluquín o de pelo propio y sombrero de tres picos, de forma que de ningún modo vayan embozados ni oculten el rostro; y por lo que toca a los menestrales y todos los demás del pueblo (que no puedan vestirse de militar), aunque usen de la capa, sea precisamente con sombrero de tres picos o montera de las permitidas al pueblo ínfimo y más pobre y mendigo, bajo de la pena por la primera vez de seis ducados o doce días de cárcel... aplicadas las penas pecuniarias por mitad a los pobres de la cárcel y ministros que hicieren la aprehensión. Bando de 10 de marzo de 1766

La mezuro judikesis kom exterlanda impozado. Paradoxale, ta vesto introduktesis cent yari ante dal trupi di generalo Schömberg e populigesis en Madrid per guardo dil rejino María di Austria, regentino dum la minoreso di Carlos la 2ma.

Famino, vera kauzo

La sedicio di Esquilache esis revolto di sociala karaktero kun politikala ed ekonomikala revendiki expresita di naiva formo; ma nulakaze maifestis nula populara sento kontre reala povo o kontre privilejii di Hispana nobeleso (ni dil klero). Ultre l'ofendita nacionala digneso ante l'edikto di manteleti e chapeli ed exterlanda stando dil ministro, la materiala kauzo dil desplezuro esis acenso dil precii dil nutraji di unesma neceso, qua produktis vera situaciono di famino inter populara klasi, e qua atribuis al mezuri di ekonomikala reformo da Esquilache. La preco dil pano, importanta nutrivala elemento, duopligis en kin yari.

Multe signifikiva esas komparo dil sedicio di Esquilache sive kun sociala movado (tanta en la Korto sive kun en lua prolongado en alterado di provinci qua eventis dum sequanta monati), kun gestado di Franca revoluciono di 1789. Populara turbo asaltis la Versalles-palco ed adportis nedone rejala familio, ribaptita "la Bakero e la Bakerino", ne esis multe diferanta dil Madridani ma sociala e politikala gestiono di l'eventi esis abismale diferanta. En Francia eventis asalto al povo da nova diriganta elito kun koncienco di klaso: borgezaro definita kom Triesma Stato. En Hispania ne existis. Ne esis la sedicio di Esquilache vacino kontre revoluciono, ma evidanta specimno di relativa retraso di Hispania; ma racion-epoka eliti vidis lo precise tale: komto di Floridablanca, ante la novateji ke aribavis pri la disordini di 1789, facis kurioz analizo: forsan servos por ri-establisar bona ordino e kredito en Francia, kom eventis en Hispania kun la sedicio di Esquilache. Certe, la beneficado di populara diordini por inkrementar la povo dil monarkio havis precedenti, tanta en Franca monarkio kom en Hispana ed mem en la Granda Memorialo dil Komto-Duko di Olivares a Felipe 4ma plenteis ta rekurso kom unu qua devis konsideresar.

Konsequi

Extenso dil sedicio tra Hispania

L'informi pri la sedicio en Madrid stimulis sedicii en altra urbi, nome Cuenca, Zaragoza, Barcelona, Sevilla, Cádiz, Lorca, Cartagena, Elche, La Coruña, Oviedo, Santander ed urbi di Vizcaya e Gipúzcoa (ube nomesis matxinadak); en quaen qui ordinare facesis peticioni por protektar lokala komerco. Pro ne existar koordino inter li, ca revolti esis efemera.

Esquilache, kontre volo dil rejulo, exilis su. La komto di Aranda, kapitano-generalo di Valencia, qua kun ilua trupi en Arajuez tranquilis al rejulo, konvertesis en la precipua nomo di la nova guvernerio, qua pose identifikesis kun l'Aragonana partiso (personi proxima ad Aranda) diplasinta l'Italiani (malgre to, Italiana ministri duris havar rejala konfido). Altra importanta personi esis Pedro Rodríguez de Campomanes, e la komto de Floridablanca, qua finis atingonta la falo di Aranda (diplasita a l'Ambasado di Paris en 1773).