Uzun-Hadji Saltinski
| Uzun-Hadji Saltinski | ||
| ||
| Profesiono: | imamo, emiro, politikisto | |
| Lando: | Rusa imperio,  Sovietia
| |
| Naskodato: | 1848 | |
| Nasko-loko: | Salta (nuntempa republiko Dagestan), Rusa imperio | |
| Mortodato: | 30 di marto 1920 | |
| Morto-loko: | Vedeno, emirio Nordal-Kaukazia, Soviet-Uniono | |
Uzun-Hadji Saltinski, Uzun-Hadji o Uzun-Hair Hadji-Han (n. 1848, Rusa imperio til la 30ma di marto 1920, Soviet-Uniono) esis Avara sheiko, imamo di Dagestan e Chechenia, panislamisto*, emiro di emirio Nordal-Kaukazia (1919-1920).
Ilu studiis islamo dum 10 yari, e pos sua voyajo ad Otoman imperio por sekvanta savi, Uzun-Hadji divenis autoritatoza persono religiala en Kaukazia.
En 1877 ilu partoprenis revolto kontre Rusi en Chechenia e Dagestan. Pro to, en 1878 il arestesis e kondamnesis a resar exilita en provinco Samara ye 7 yari. Pos 4 yari il eskapis a Kaukazia.
En 1910, carala autoritatozi itere arestis ilu. Cakaze pro konstruktar moskeo en sua vilajo sen oficala permiso – verdikto: exilo dum un yaro ad Temir-Han-Shuru en Dagestan, e pose ad Astrahan. Pos 1 yaro il eskapis e partoprenis en pilgrimo a Meka.
Til revoluciono februarala ilu celis su en Chechena montaro, kombatinte kontre carala autoritatozi e engajesis en poezio religiala e kreo di sua propra poemi.
Pos la revolucio Uzun-Hadji amnestiesis e rivenis a Dagestan, ube ageme funcionis en politikala vivo promocinte shario e demandante riganir arei di Dagestana preninta da cario (sucese, pos-revolucionala autoritato ridonis omna de oli). Samtempe omna skoli en Dagestan nacionaligesis. Lingui di lernado esis la Araba e la Turka, e lerninta fundamento esis shario. Exter il por formo dil sitemo influis Najmudin Gocinski e Ali-Hadji Akushinski
Rezulte di interna milito, printempe 1919 la komandanto di Blanki - ex-carala generalo Anton Denikin - okupis nordal Kaukazia. La sheiko Uzun-Hadji divenis komandanto di rebeli kontre Blanki. Il kun sua malgranda detacho okupis aulo Vedeno (nuntempa vilajo) e anoncis sankta milito kontre Denikin. Aparis problemo di deskonsenti pri rolo en interna milito: sheiko Ali-Hadji Akushinski por batali kontre okupinti suportis bolsheviki, e imamo Najmudin Gocinski decidis suportir Blanki. Uzun-Hadji esis kontre amba flanki dil milito, tamen decido di Gocinski esis tre deceptita por il. Reprisale on prenis ilua titulo imamo e on elektis la nova: sheiko Uzun-Hadji.
En 1919, Chechena knyazo Dishninski parvenis ad rebeli kun letro de sultano Mehmed la 6ma Vahidettin. Ye la 22ma di septembro 1919 la knyazo anoncesis da Uzun-Hadji kom granda viziro e chef-ministro di la nova stato kreita, emirio Nordal-Kaukazia.
Armizita trupi dil emirio esis 7 armei (la 5ma - bolshevika) e 10 mili soldati de preske omna Kaukazia. La emirio kunlaboris kun rebeli en Kabardia e Osetia, e ank havis bona relati kun Gruzia. La surfaco dil stato esis 63 200 km² (31% di Chechenia e 69% di Dagestan).
Pos vinko kontre Blanki, helpo financala de bolshevika autoritato finis. La situeso ekonomikala e militala plumaleskis, e soldati desertis. Uzun-Hadji perdis sua prestijo, e bolshevika autoritatozi prezentis kondicioni ad ilu: acepto di nova autoritato enirinte (kun larja autonomo e respekto religiala aspekti) ad Soviet-Uniono.
La emiro Uzun-Hadji mortis pro tifo (on akuzesis bolsheviki pri intoxiko) sen sua decido.
Malgre l'elekto nova emiro, la politikala strukturo dil emirio febleskis e balde desaparis. Pose, Sovietiani kreis l'ARSS Chechenia-Ingushia e l'ARSS Dagestan.