Franz Schubert
| Franz Peter Schubert | ||
| ||
| Profesiono: | muzikisto e kompozisto | |
| Lando: |  Austria
| |
| Naskodato: | 31 di januaro 1797 | |
| Nasko-loko: | Wien, Austria | |
| Mortodato: | 19 di novembro 1828 | |
| Morto-loko: | Wien | |
Franz Peter Schubert (1797 til 1828) esis grandega germana muzikisto qua kompozis cirkume 600 lieder (kurta e mikra kansono skriptita en la Germana linguo ed akompanata preske sempre da la piano.)
Il havis dek-e-tri gefrati ed il esis la dek-e-duesma de li. Ilua patro esis instruktisto ed il volis ke Franz Schubert anke esez instruktisto, ma Franz Schubert amis la muziko. Il esis lernanto di Antonio Salieri, ca lasta universale konocata pro ilua disputi kun Wolfgang Amadeus Mozart.
Kande ilu evis dek e quar yari, il komencis kompozar lieder. Multa ek ilua lieder inspiresis da la famozega Germana poeto Goethe.
Quankam nun il esas un ek grandega muzikisti dil historio, dum ilua vivo, il subisis hungro e dum multa tempo il vivis kun e per multa amikala helpo. On ignoras kad il havis spozino o gefilii, ma ilua amiki esis vera amiki dum ilua tota vivo. Fakte, kelka dii ilu renkontris kun la Germana muzikisto por plear ilua muziko. Ca asembli nomesis “schubertiade”.
Dum ilua vivo, Schubert editis nula verko nek orkestrala nek operala. Ilua maxim konocata verki esas la lieder “La bela muelistino”, la kordeto-quarteto “La morto e la servistino” ed anke non sinfonii, la okesma ne finita.
Evante nur triadek ed un yari, Schubert mortis pro sifiliso.
Verki deskovrita pos morto
[redaktar | redaktar fonto]Dum ilua vivo il esis konocata precipue kom kompozanto di kansoni, ed ilua orkestrala verki esis apene konocata.
Pos ilua morto, la manuskripto di la Simfonio en C (No. 9) deskovresis da Robert Schumann en 1838. Schubert kompozis la simfonio en 1825. Robert Schumann, vizitante Wien, vidis la manuskripto di la simfonio ye la Gesellschaft der Musikfreunde. Il portis kopiuro a Leipzig, ube Felix Mendelssohn esis direktisto di la Orkestro di la Gewandhaus. La simfonio esis unesmafoye pleata en koncerto ye la 21ma di marto 1839, direktata da Mendelssohn.
Ye la 17ma di decembro 1865 en Wien, ilua ne-kompleta Simfonio no. 8 esis unesmafoye pleata. La manuskripto di la simfonio, di qua nur du movimenti esis kompleta, esis posedata depos 1822 da amiko di Schubert, Anselm Hüttenbrenner. Il revelis la manuskripto a nulu til 1865, kande il savigis muzikisto Johann von Herbeck, qua direktis l'unesma pleado di la simfonio.
Plusa orkestrala muziko, korala verki, chambro-muziko ed altraji deskovresis da George Grove ed Arthur Sullivan en 1867; tale, intereso augmentis pri la verki di Schubert.
Operi
[redaktar | redaktar fonto]Schubert kompozis la operi Alfonso und Estrella en 1822, e Fierrabras en 1823; li amba esis ne pleata dum la vivo di la kompozisto. Il anke kompozis la verko Die Zwillingsbrüder (La Jemela Fratuli), qua esis opero di un akto. Ol esis unesmafoye pleata ye la 14ma di junio 1820 ye la Kärntnertortheater en Wien. Ol esis ne sucesoza: esis judikata ke la temo di la opero esis tro lejera por la alta qualeso di la muziko.