Charto pri Fundamentala Yuri di Europana Uniono

Extraktajo dil Charto (en la Angla).

La Charto pri Fundamentala Yuri di Europan Uniono, foye nomata Europana charto pri fundamentala yuri, esas deklaro dil fundamentala yuri quan Europan Uniono adoptis ye la 7ma di decembro 2000 lor la signato dil kontrato di Nice. La kontrato di Lisboa di 2007 mencionas la Charto en l'artiklo 6 dil kontrato pri Europan Uniono e donas ad olu koaktiveso (tale la Charto havas sama legala valoro kam la kontrati).

Fundamento

La Charto pri Fundamentala Yuri di Europan Uniono kontenas en un sola texto omna civila e sociala yuri dil Europana civitani e di omna homi qui vivas sur la teritorio di Europan Uniono.

Ta yuri apogas su sur la fundamentala yuri e liberesi agnoskita dal Europana Konvenciono pri Homala Yuri di la Konsilio di Europa, la konstitucala tradicioni dil membra stati di Europan Uniono, l'Europana Sociala Charto di la Konsilio di Europa, l'Europana Komitato pri Sociala Yuri ed altra internaciona konvencioni quin Europan Uniono o lua membra stati adheras.

La Charto kompozesis da asembluro ek un reprezentanto di singla membra stato e dil Europana Komisiono ed ek reprezentanti dil Europana Parlamento e dil naciona parlamenti. Ol oficale adoptesis en Nice (Francia) ye la 7ma di decembro 2000 dal Europana Parlamento, Konsilio e Komisiono.

Konteno

La Charto kontenas 54 artikli e kurta introdukto. La yuri grupigesas en 6 chapitri, a qui adjuntas 7ma chapitro pri generalaji.

Chapitro I: Digneso

• Artiklo 1: homala digneso
• Artiklo 2: yuro vivar
• Artiklo 3: yuro di integreso di la persono
• Artiklo 4: interdikto di tormento e di punisi o traktadi nehumana od abasanta
• Artiklo 5: interdikto di sklaveso e di punisolaboro

Chapitro II: Libereso

• Artiklo 6: yuro di libereso e sekureso
• Artiklo 7: respekto di la vivo privata e familiala
• Artiklo 8: protekto di la personala datumi
• Artiklo 9: yuro mariajar su e fondar familio
• Artiklo 10: libereso di penso, koncio e religio
• Artiklo 11: libereso di expreso ed informo
• Artiklo 12: libereso di asemblo ed asocio
• Artiklo 13: libereso di arti e cienci
• Artiklo 14: yuro di edukeso
• Artiklo 15: libereso profesional e yuro laborar
• Artiklo 16: libereso entraprezar
• Artiklo 17: yuro di proprieto
• Artiklo 18: yuro di azilo
• Artiklo 19: protekto kaze di foreso, ekpulseso od extradeso

Chapitro III: Egaleso

• Artiklo 20: egaleso yurala
• Artiklo 21: nediskriminaco
• Artiklo 22: diverseso kulturala, religiala e linguala
• Artiklo 23: egaleso inter viri e mulieri
• Artiklo 24: yuri di infanti
• Artiklo 25: yuri di oldi
• Artiklo 26: ensociigo di handikapieri

Chapitro IV: Solidareso

• Artiklo 27: yuro di informo e konsulto di la laboristi en la firmo
• Artiklo 28: yuro negociar e kolektive agar
• Artiklo 29: droit d'accès aux services de placement ;
• Artiklo 30: protekto kaze di nejusta desemployo
• Artiklo 31: laborala kondicioni justa e yusta
• Artiklo 32: interdikto di laboro da infanti e protekto di yuni laboranta
• Artiklo 33: vivo familiala e vivo profesionala
• Artiklo 34: sociala sekureso e sociala helpo
• Artiklo 35: protekto di saneso
• Artiklo 36: accès aux services d'intérêt économique général ;
• Artiklo 37: protekto di naturmedio
• Artiklo 38: protekto di konsumeri

Chapitro V: Civitaneso

• Artiklo 39: yuro di voto ed elektebleso en la elekti di la Europana Parlamento
• Artiklo 40: yuro di voto ed elektebleso en la urba elekti
• Artiklo 41: yuro di bona administro
• Artiklo 42: aceso a dokumenti
• Artiklo 43: mediaco
• Artiklo 44: yuro peticionar
• Artiklo 45: libereso circular e sejornar
• Artiklo 46: protekto diplomatiala e konsulala

Chapitro VI: Judicio

• Artiklo 47: yuro reale apelar ed acesar senpartisa judiciisto
• Artiklo 48: présomption d'innocence et droit de la défense ;
• Artiklo 49: principe de légalité et de proportionnalité des délits et des peines ;
• Artiklo 50: yuro ne judiciesar o punisesar dufoye pro un kontravenco

Chapitro VII: Generala klauzi

• Artiklo 51: aplikala feldo
• Artiklo 52: interpreto di la yuri
• Artiklo 53: protektala nivelo
• Artiklo 54: interdikto di misuzo di yuro