Groningen (provinco)
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Groningen esas provinco nord-este de Nederlando. Olua chef-urbo e maxim important urbo esas Groningen. Ol bordizas Germania este, e Nederlandana provinci Drenthe sude e Frizia weste, ed esas la maxim nord-estala provinco di la lando.
Segun statistiki de 2023, ol havis 596 075 habitanti. La triimo de li habitas en urbo Groningen. Ol esas skarse habitata provinco.
La dialekto di la provinco esas formo di Saxona. Westa Friziana esas la linguo parolata en mikra westa parto dil provinco.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]_2.jpg)
La regiono dil nuna Groningen esis olim domeno di Friziani. Dum l'alta mezepoko, urbo Groningen, en qua precipue Saxoniani habitis, aquiris multa yuri e privileji e dominacis l'ankore libera Friziana landi, la du esante parto dil Santa Romana Imperio. To kreis duronta konflikto inter l'urbo Saxonian e la Friziana cirkumaji, reflektita en la anciena nomo Stad en Ommelanden (Urbo e Cirkuma Landi). Erste en 1536, la regiono divenis unajo politikala. Ol divenis membro dil Nederlandana Republiko en 1594, pos ke la Nederlandan armeo, Friziani de Ommelanden ed Angli konquestabis urbo Groningen. La regiono divenis departmento dum la Franca republikana periodo (kun multa departmentala chanji) e provinco dil Nederlandana rejio en 1814.
De la 13ma til la 16ma di aprilo 1945 eventis ibe la batalio di Groningen, dum la duesma mondomilito, qua rezultis vinko por Federiti.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]
La sulo di la provinco esas plana, e l'altitudo di multa arei esas infra la marala nivelo. La maxima altitudo esas 14,5 metri super la marala nivelo, en Sellingen. Cirkume 80% ek lua sulo uzesas por agrokultivo.
La klimato di la provinco esas oceanala (Cfb segun la klimatala klasifikuro da Köppen). La mezavalora diala temperaturi en julio ed agosto (somero) esas 17,5 °C, kontre ke la mezavalora temperaturo en januaro (vintro) esas 2,3 °C. La mezavalora atmosferala humideso sempre superiras 80% dum la tota yaro, e dum kelka monati ol superiras mem 90%.
L'areo dil maro Wadden (Waddenzee) deklaresis Herala Patrimonio di la Homaro da Unesko, en 2009. La nacionala parko Lauwersmeer jacas an la limito inter provinci Groningen e Flevoland.
Ekonomio
[redaktar | redaktar fonto]Importanta ekonomial agado esas agrokultivo e delor 1959 Groningen havas ekonomiale tre importanta gas-explotado. To efektigis diversa sismi dum recenta yari.