Ornitorinko
| Ornitorinko | |||
| |||
| |||
| Rejio: | Animalaro | ||
| Bifurkeyo: | Chordata | ||
| Klaso: | Mammalia | ||
| Rango: | Monotremata | ||
| Familio: | Ornithorhynchidae | ||
| Genero: | Ornithorhynchus | ||
| (Blumenbach, 1800) | |||
| Speco: | O. anatinus | ||
.png)
| |||
| Extenseso dil ornitorinko
(reda — indijena, flava — enduktita) | |||
L'ornitorinko (Ornithorhynchus anatinus) esas miaquala ovipara mamifero endemika al estal Australia, inkluzite Tasmania. Kun la quar speci di ekidni, ol esas un ek la kin existanta speci di monotremi, to esas la nura mamiferi qui ovifas vice parturar. L'animalo esas la nura vivanta reprezentanto di sua familio (Ornithorhynchidae) e genero (Ornithorhynchus), tamen ula nombro de speci parent esas trovita en la fosil-registro.
La neordinar aspekto di ca ovipara, anado-beka, kastoro-kauda, lutro-peda mamifero perplexigis Europana naturalisti kande li unesmafoye trovis ol, uli konsiderante lu quale atrapo minucioza. Ol esas un ek la poka venenoza mamiferi, l'ornitorinkulo havante sporno an singla dopa pedo qua liberigas veneno kapabla efektigar intensa doloro a la homo. L'unika traiti dil ornitorinko igas ol kom important objekto en la studio di biologio evolucional e kom simbolo agnoskebla ed ikonal di Australia; ol aparas kom maskoto dum eventi nacional ed ol esas prizentata an la reverso di lua monetopeco de 20 cent. L'ornitorinko esas l'emblem animalo dil stato di Nova Suda Wals.[1]
Til la frua 20-ma yarcento, on chasis ol por sua furo, ma on nun protektas ol en omna parto di lua extenseso. Quankam edukoprogrami per kaptiteso havis nur limitoza suceso e quankam l'ornitorinko esas vundebla al efekti di poluto, ol ne esas minacata.
Taxonomio ed etimologio
[redaktar | redaktar fonto]Kande l'ornitorinko unesmafoye trovesis dal Europani en 1798, felo e skisuro retrosendesis vers Britania da kapitano John Hunter, la duesma guberniestro di Nova Suda Wals.[2] La komencala intuico di la Britaniana ciencisti esis ke la karakteri esis atrapo.[3] George Shaw, qua produktis l'unesma deskripto dil animalo en la Naturalist's Miscellany en 1799, expresis ke esis neposibla ne konsiderar dubiti pri lua autentika naturo, e Robert Knox kredis ke lu forsan esis produktita da ula Aziana taxidermiisto.[3] Esis imaginita ke ulu sutis la beko di anado adsur la korpo di kastoratra animalo. Shaw mem portis cezo adsur la sika pelo por serchar suturi.[4]
La vulgara nomo Angliana "platypus" esas Latinigo di la Grekiana vorto πλατύπους (platupous), "plata-peda",[5] de πλατύς (platus), "larja, plata"[6] e πούς (pous), "pedo".[7][8] Shaw atributis olu kom genero-nomo di Linné kande il iniciale deskriptis olu, ma balde deskovris ke la termino ja koncernis la genero Platypus de la ligno-perforanta ambrozia koleoptero.[9] Lu esis nedependante deskriptita kom Ornithorhynchus paradoxus da Johann Blumenbach en 1800 (segun specimeno donita ad ilu da sinioro Joseph Banks)[10] e sequinta la reguli di prioreso di nomenklaturo, pose oficale agnoskesis kom Ornithorhynchus anatinus.[9] La nomo ciencal Ornithorhynchus anatinus derivesas de ορνιθόρυνχος (ornithorhynkhos), qua vortope signifikas "ucelo-muzelo" en la Grekiana; e de anatinus, qua signifikas "anadatra" en la Latina.
Deskripto
[redaktar | redaktar fonto]
En la naraco da David Collin di la nova kolonio 1788 - 1801, ilu deskriptas trovir "amfibia, talpatra" animalo. Lua naraco inkluzas desegno dil animalo.[11]
La korpo e la larja, plata kaudo dil ornitorinko esas kovrata da densa, bruna furo quo kaptas strato de izolanta aero por mantenar l'animalo varma.[4][9] La furo esas aquoespruva, e la texuro esas simila a to di talpo.[12] L'ornitorinko uzas lua kaudo por l'enmagazinigo di rezervi de graso (adapto anke trovita che animali tala kam la Tasmaniana diablo[13] e la grasoza-kauda mutono). Olu havas palmata pedi e larja, kauchukatra muzelo; ca traiti aspektas plu simila a ti di anado kam a ti di irga konocata mamifero. La palmateso esas plu importanta sur l'avana pedi ed esas retroflexita kande marchanta sur tero.[9] Ne tala la beko di ucelo (en quan la supra e infra parti separas su por revelar la boko), la muzelo dil ornitorinko esas sensala organo kun la boko sur la subajo. La nazotrui esas situita sur la dorsala surfaco di la muzelo, dum ke l'okuli e l'oreli esas situita en kanelo jus dop olu; ca kanelo esas klozita kande natanta.[9]
Noti
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ Guvernerio di New South Wales (2008). "Symbols & Emblems of NSW". Arkivigita de l'originala ye la 23-ma di junio 2008. Rekuperita ye la 29-ma di decembro 2008.
- ↑ Hall, Brian K. (marto 1999). "The Paradoxical Platypus". BioScience 49 (3): 211-8. doi:10.2307/1313511. JSTOR 1313511.
- ↑ 3,0 3,1 "Duck-billed Platypus". Museum of hoaxes. Rekuperita ye 21 di julio 2010.
- ↑ 4,0 4,1 "Platypus facts file". Australian Platypus Conservancy. Rekuperita ye 13 di septembro 2006.
- ↑ πλατύπους, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, ye Perseus
- ↑ πλατύς, A Greek-English Lexicon, ye Perseus
- ↑ πούς, A Greek-English Lexicon, ye Perseus
- ↑ Liddell, Henry George e Scott, Robert (1980). Greek-English Lexicon, Abridged Edition. Oxford University Press, Oxford, Unionita Rejio. ISBN 0-19-910207-4.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 Grant, J.R. "16". Fauna of Australia (PDF) 1b. Australian Biological Resources Study (ABRS). Rekuperita la 13ma di septembro 2006.
- ↑ "Platypus Paradoxes". Nacionala biblioteko di Australia. Agosto 2001. Rekuperita la 14ma di septembro 2006.
- ↑ An Account of the English Colony in New South Wales, 2ma tomo, da David Collins
- ↑ "Platypus : Facts, Pictures : Animal Planet". Animal.discovery.com. 16 di novembro 2011. Rekuperita ye 8 di septembro 2012.
- ↑ Guiler, E.R. (1983). "Tasmanian Devil". En edituro da Ronald Strahan. The Australian Museum Complete Book of Australian Mammals. Angus & Robertson. Pagini 27-28. ISBN 0-207-14454-0.
Refero
[redaktar | redaktar fonto]Kontributeri di Wikipedia, "Platypus," Wikipedia, The Free Encyclopedia, https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Platypus&oldid=668154434 (acesita ye 23 di junio 2015).
