Ludwig van Beethoven
| Ludwig van Beethoven | ||
| ||
| Profesiono: | klasika kompozisto | |
| Lando: |  Germania
| |
| Naskodato: | 16 di decembro 1770, 17 di decembro 1770, 1770 | |
| Nasko-loko: | Bonn, Germania | |
| Mortodato: | 26 di marto 1827, 26 di marto 1827, 1827 | |
| Morto-loko: | Wien, Austria | |
| Retoloko: | https://www.beethoven.de | |
Ludwig van Beethoven (1770 til 1827) esis importanta klasik-kompozisto de Germania ed Austria.
La familio di Beethoven
[redaktar | redaktar fonto]Beethoven esis baptata en 17ma di decembro 1770 en Bonn. Ilua patro esis Johann Beethoven: il esis kantisto ye la kapelo di la arkiepiskopo di Köln, di qua la korto esis en Bonn; il anke esis muziko-docero. Ilua matro esis Maria Magdalena Keverich, qua esis mariajata a Johann Beethoven en 1767. Elua patro, Johann Heinrich Keverich, esis chefa koquisto ye la korto di la diocezo di Trier.
Unesma vizito a Wien
[redaktar | redaktar fonto]Il unesmafoye vizitis Wien en la vintro di 1786-87, ed il renkontris Wolfgang Amadeus Mozart; esis posibla ke Mozart donis a van Beethoven lecioni pri kompozado. Esas bone konocata ke, kande Mozart audis van Beethoven improvizanta sur temo qua donesis ad il, il klamis: “Ca yunulo uldie bruisos en la mondo!” Tamen, la okaziono di ca evento esas ne-certa. Uli kredas ke lo eventis koram Imperiestro Joseph la 2ma di Austria, a qua van Beethoven havis rekomendo-letro de la Elektero en Bonn. Van Beethoven esis tre tacema pri omna eventi di sua yuneso, ed ofte konfundema e ne-certa; il nultempe mencionis irgo pri sua renkontro kun Mozart.
Rezido en Wien
[redaktar | redaktar fonto]Ye la 10ma di novembro 1792 van Beethoven arivis en Wien, sep dii pos departo de Bonn. Dum sequanta semani il aranjis lojeyo, obtenis piano, ed aranjis lecioni kun Joseph Haydn. La du muzikisti unesmafoye renkontris plu frue en ca yaro, kande Haydn pauzis en Bonn dum sua retro-voyajo de Anglia. En ta okaziono, van Beethoven prizentis kantato ad il, olquan Haydn multe estimis. Lo probable esis importanta relate la decido di van Beethoven translojar a Wien e studiar kun Haydn. Ca lecioni duris dum cirkume un yaro; en 1794 Haydn departis por duesma sejorno en Anglia.
Ye la 29ma di marto 1795, ye la Burgtheater en Wien, il aparis unesmafoye en publika koncerto, pleante sua Piano-koncerto-peco no. 2. Il kompozis ca verko inter 1787 e 1789; ol aparis imprimite en 1801, pos la aparo di la Piano-koncerto-peco no. 1, qua kompozesis en 1796-7. Ante ca koncerto, dum la frua yari di sua rezido en Wien pos arivo en 1792, il ganabis reputo kom virtuozo di la piano, pleante por nobeli ye privata koncerti.
Ye la 29ma di junio 1801, en letro a sua amiko de yuneso Franz Wegeler, van Beethoven skribis pri sua surdeso; il tale unesmafoye mencionis ol, qua divenis sempre plu severa dum la vivo. En la letro, il skribis ke lua kariero standas bone; ke lua saneso ne esas bona, durante sufrante pro koliko. Il multe skribis pri sua surdeso: ke konversado esas kelkatempe desfacila; ke il, pro sua profesiono, ne audacas dicar ad altri ke il esas surda. Il suplikis Wegeler, ne mencionar lua surdeso ad irgu. Franz Wegeler pasis sua frua yari en Bonn ube il konocis van Beethoven, ed il divenis distingita mediko; il skribis biografio di la kompozisto, olqua aparis en 1838.
La unesma simfonio
[redaktar | redaktar fonto]Ye la 2ma di aprilo 1800 en Wien, ilua unesma simfonio esis unesmafoye pleata. La koncerto anke inkluzis ilua Piano-koncerto-peco no. 2, e verki da Mozart e Haydn. La simfonio, dedikita a Gottfried van Swieten, patrono di la kompozisto, havas quar movimenti, e duras cirkume 25 minuti. Ol montras influi di Mozart e Haydn, ma anke havas saliaji qui esas unike di Beethoven.
Kreuzer-sonato
[redaktar | redaktar fonto]Ye la 24ma di mayo 1803. ilua Sonato no. 9 por violino e piano (la Kreutzer-sonato) esis unesmafoye pleata, ye la Augarten-teatro en Wien, da violinisto George Bridgetower kun Beethoven ye piano. La verko originale esis dedikata a Bridgetower. Tamen, pos la koncerto, dum ke la du muzikisti esis drinkanta, Beethoven sentis su insultata da Bridgetower, ed il efacis la dedikado; vicee, il dedikis la verko a Rodolphe Kreutzer. Kreutzer, distingita violinisto di ta tempo, ne prizis la muziko di Beethoven, ed il nultempe pleis ca sonato.
La Meso en C
[redaktar | redaktar fonto]Ilua korala verko la Meso en C esis unesmafoye pleata ye la 13ma di septembro 1807. La verko esis komisata da Princo Esterházy, por celebrar la nomo-dio di lua spozino. Tala komiso esis yarala evento, recevita antee da Joseph Haydn, qua ne pluse povis facar lo. La princo ne prizis la nova verko, e van Beethoven, iracigata da lua opiniono, dedikis la meso ad altra patrono di la kompozisto, Princo Ferdinand Kinsky.
Für Elise
[redaktar | redaktar fonto]Ye la 27ma di aprilo 1810 van Beethoven skribis dedikajo sur la manuskripto di Bagatelo por piano (katalogo-numero WoO 59): Für Elise. Ca bone-konocata verko ne aparis dum la vivo di van Beethoven. La manuskripto deskovresis da erudito Ludwig Nohl, e la muziko aparis en 1867 en libro da lu pri van Beethoven. La manuskripto nun esas perdita, ed esas neposibla studiar la nomo quan Nohl transskribis kom "Elise". Ol posible esis "Therese"; Therese Malfatti, qua esis filiino di mediko di van Beethoven, esis amikino di la kompozisto, ed il propozis mariajeso ad el en 1810. Tamen, altra teorii existas, egarde qua persono esis "Elise".
Piano-koncerto-peco no. 5
[redaktar | redaktar fonto]Ye la 28ma di novembro 1811 en Leipzig, la Piano-koncerto-peco no. 5 esis unesmafoye pleata. Beethoven ipsa esabis soloisto di la antea piano-koncerto-peci, ma pro ilua surdeso il ne publike pleis ca verko; la soloisto esis Germana pianisto e kompozisto Friedrich Schneider. La unesma pleado di la verko en Wien eventis ye la 12ma di februaro 1812, kun soloisto Carl Czerny. Beethoven kompozis la verko de decembro 1808 til aprilo 1809, ed il dedikis ol ad Arkiduko Rudolph di Austria, qua esis amatora muzikisto e patrono di la kompozisto.
La Arkiduko-trio
[redaktar | redaktar fonto]Ye la 11ma di aprilo 1814 en Wien, ilua verko la Arkiduko-Trio, por piano, violino e violoncelo (op. 97), esis unesmafoye pleata. Ol esis ilua lasta kompozuro por ta grupo de instrumenti; ilua unesma tala kompozuro esis op. 1, unesmafoye pleata en 1793. Il kompozis la Arkiduko-Trio de somero 1810 til marto 1811; ol esis dedikata ad Arkiduko Rudolph di Austria. En la unesma pleado, Beethoven ipsa pleis piano, kun eminenta violinisto Ignaz Schuppanzigh e violoncelisto Josef Linke. Schuppanzigh aranjabis la okaziono, qua esis militarala benefico-koncerto. Beethoven lore esis preske tote surda, e ne pleis bone; il ne pluse esis pianisto ye publika koncerto.
Fidelio
[redaktar | redaktar fonto]Ye la 23ma di mayo 1814 en Wien, la finala versiono di lua unika opero Fidelio esis unesmafoye pleata. La originala versiono dil opero, en tri akti, esis pleata en 1805; la kompozisto pose kurtigis la verko aden du akti, qua esis pleata en 1806. Ne kontenta pri la verko, Beethoven facis la nova versiono di 1814, qua inkluzis chanji di la libreto e nova uverturo. La opero esis sucesoza, ed ol depose ne cesis esar parto di la operala repertorio.
La nonesma simfonio
[redaktar | redaktar fonto]Ye la 7ma di mayo 1824 en Wien, ilua simfonio no. 9 esis unesmafoye pleata. Ol esis la unesma simfonio da notinda kompozisto qua inkluzas voci. Ca pleado di la verko esis oficale direktata da Michael Umlauf, qua ja direktabis plura verki da Beethoven; la kompozisto, qua aparis ye koncerto unesmafoye pos 12 yari, e nun esis preske tote surda, anke esis sur la platformo donante la ritmo di la movimenti. La evento esis sucesoza, e Beethoven esis multe aklamata ye la fino di la pleo.
