El Escorial
La Rejala Monakeyo di San Lorenzo de El Escorial (hispana: Monasterio y Sitio de El Escorial en Madrid), ofte abreviata ad El Escorial, esas historiala rezideyo dil Rejo di Hispania, en la urbo San Lorenzo de El Escorial, cirkume 45 kilometri nordweste del chefurbo, Madrid, di Hispania.
Ol esas un ek la hispana rejala situi e funcionis kom monakeyo, baziliko, rejala palaco, panteono, biblioteko, muzeo, universitato e hospitalo. Ol situesas 2,06 km alonge la valo (4,1 km per strado) del urbo El Escorial.
El Escorial konsistas ek du arkitekturala komplexi di granda historial e kultural signifko: la rejala monakeyo ipsa e La Granjilla de La Fresneda, rejala chas-lojio e monakala retreteyo c. kin kilometri fore. Ta situi havas duala naturo; altravorte, dum la 16ma e 17ma yarcenti, li esis loki ube la povo dil hispana monarkio e la ekleziala predominaco di la Katolika religio en Hispania trovis komuna arkitekturala manifesteso. El Escorial esis, samtempe, monakeyo e hispana rejala palaco. Originale proprietajo di la Hieronimista monaki, ol esas nun monakeyo dil Ordeno di Santa Augustin. Ol esas anke skolo.
Filip II di Hispania, reaktinta al chanji dil 16ma yarcento, konsakris multa de sua longa regno (1556–1598) e multa de sua semble neexhaustebla provizajo de oro del Nova Mondo por repulsar la mareo. Lua esforci esis, pos longa tempo, parte sucesoza; tamen, la sama impulso expresesis multe plu benigne triadek yari antee en la decido da Filip konstruktar la komplexo en El Escorial.
Filip engajis la hispana arkitekto, Juan Bautista de Toledo, por esar lua kunlaboranto en la desegno di El Escorial. Juan Bautista pasabis la granda parto di sua kariero en Roma, ube il laborabis ye la baziliko di St. Petro, ed en Napoli, ube il servabis la vicerejo, la rekomendo da qua atencigis la rejo ad ilu. Filip selektis ilu kom arkitekto-rejala en 1559, e kune li desegnis El Escorial kom monumento a la rolo di Hispania kom centro dil kristana mondo.
Ye 2ma novembro 1984, UNESCO deklaris La Rejala Monakeyo di San Lorenzo di El Escorial kom Situo di Mondo-Heredajo. Ol esas populara turist-atraktivo, ofte vizitata da jorno-voyajeri de Madrid - plu kam 500.000 vizitanti venas ad El Escorial singlayare.
Historio[redaktar | redaktar fonto]
El Escorial situatesas ye la bazo di Monto Abantos en la Sierra de Guadarrama.
Ta austera loko, apene evidenta selekto por la situo di rejala palaco, selektesis da Rejo Filip II di Hispania, ed il imperis la konstrukto di grandioza edifico ibe por celebrar la vinko da Hispania en la Batalio di St. Quentin di 1557 en Pikardia kontre Henrik II, rejo di Francia. Il anke intencis ke la komplexo servez kom nekropolo por l'enterigo dil restaji di lua genitori, Karolus I ed Isabela di Portugal, su ipsa, e sua decendanti. Pluse, Filip imaginis El Escorial kom centro por studii helpe la Kontre-Reformo.
La angulopetro dil edifco pozesis ye 23ma aprilo 1563. La desegno e konstrukto surveyesis da Juan Bautista de Toledo, qua ne vivis sat longe por vidar la kompletigo dil projeto. Lor la morto di Toledo en 1567, direkto pasis a lua aprentiso, Juan de Herrera, sub qua la edifico kompletigesis en 1584, dum min kam 21 yari. Til hodie, la obra de El Escorial ("la laboro di El Escorial") esas proverbala expreso por ulo qua bezonas longa tempo por finar.
Depos lore, El Escorial esas la enterigeyo di la maxim multa hispana reji di la lasta kin yarcenti, Bourbon ultre Habsburg. La Rejala Panteono kontenas la tombi di la Santa Romana Imperiestro, Karolus V (qua regnis Hispania kom Rejo Karolus I), Filip II, Filip III, Filip IV, Karolus II, Louis I, Karolus III, Karolus IV, Ferdinand VII, Isabela II, Alfonso XII, ed Alfonso XIII. Du Bourbon-a reji, Filip V (qua regnis de 1700 til 1746) e Ferdinand VI (1746–1759), ultre Rejo Amadeus (1870-1873), ne esas enterigita en la monakeyo.
Desegno[redaktar | redaktar fonto]
La pavimento-desegno dil edifico esas en la formo di greto. La tradicionala kredo esas ke ta desegno selektesis honore St. Lorenzo, qua, en la triesma yarcento, martireskis per rostesar tilmorte sur grililo. La festo-dio di St. Lorenzo esas 10ma agosto, la sama dato kam la Batalio di St. Quentin di 1557.
Konstruktita precipue ek lokale minita griza granito, quadrata e skarse ornamentizita, El Escorial esas austera, mem minacanta, ye extera aspekto, semble plu quale fortreso kam monakeyo o palaco. Ol havas la formo di giganta quadrangulo, c. 224 m per 153 m, qua inkluzas serio de intersekanta galerii, e korti e chambri. Ye singla de la quar anguli esas quadrata turmo sur qua esas klosh-turmo, e, proxim la centro dil komplexo (e plu alta kam lo cetera) esas la pinta klosh-turmi e ronda kupolo di la baziliko. La instrucioni da Filip a Toledo esis simpla e klara, ke la arkitekti devas produktar "simpleso en the konstrukto, severeso en la ensemblo, nobleso sen aroganteso, majesto sen ostento."
Ultre sua explicita skopi, la komplexo esas anke enorma magazino di arto. Ol expozas maestroverki da Titian, Tintoretto, El Greco, Velázquez, Rogier van der Weyden, Paolo Veronese, Alonso Cano, José de Ribera, Claudio Coello ed altri. La biblioteko kontenas mili de valorozega manuskripti; exemple, la kolekturo dil sultano, Zidan Abu Maali, qua regnis Maroko de 1603 til 1627. Giambattista Castello desegnis la splendida chef-eskalero.