Lingua Franca Nova

De Wikipedio
Lingua Franca Nova
Elefen
Parolata en: {{{Parolata_en}}}
Regiono: {{{Regioni_di_mondo}}}
Quanto di parolanti: {{{Tota_parolanti}}}
Rango: {{{Rango}}}
Klasifikuro: Konstruktita linguo
  • Helpolinguo
   • Lingua Franca Nova
Oficala stando
Oficala linguo en: {{{Ube_esas_oficala}}}
Regulata da: La Asosia per LFN
Kodexi
ISO 639-1: lfn
ISO 639-2: lfn
ISO 639-3: {{{Iso3}}}
Extenseso dil {{{nomo}}}
Videz anke: {{{Videz_anke}}} – Linguaro

Lingua franca nova od Elefen, esas konstruktita helpolinguo da la psikologiisto C. George Boeree en l'universitato Shippensburg, Pensilvania, en 1998. Lingua Franca Nova bazesas sur Franciana, Italiana, Portugalana, Hispaniana e Kataluniana, ed esas simila a kreola linguo. La linguo esas fonetike skribita da 22 literi de sive Latina o Kirilia.

Introdukto[redaktar | redaktar fonto]

Lingua Franca Nova (“elefen”) esas tre simpla, regulara e facile lernebla konstruktita linguo por internaciona komunikado. Segun lua parolanti, ol havas diversa qualesi:

  1. Ol havas limitizita fonemaro. Ol sonas simile a l'Italiana o a la Hispana.
  2. Ol esas fonetike espelata. Segun lua parolanti, nula infanto devus pasar yari lernante neregulozaji.
  3. Ol havas kompleta reguloza gramatiko, simile a mondala kreoli.
  4. Ol havas limitizita e completa reguloza kolekto de produktiva afixi por parolo-derivado.
  5. Ol havas bone definita reguli por vort-ordino, quale diversa importanta lingui.
  6. Olua vortaro esas forte apogata sur moderna latinida lingui. Ca lingui havas granda nombro di parolanti ed esas influiva. Li kontributis kun multa vorti ank uzata en l'Angla.
  7. Ol projetesis por aceptar naturale Latina e Greka teknikala neologismi, multe uzata tra la mondo.
  8. Ol projetesis por semblar relative "naturala" a ti qui parolas Latinida lingui, sen esar plu desfacila por altri.

Gramatiko[redaktar | redaktar fonto]

L'alfabeto[redaktar | redaktar fonto]

Lingua Franca Nova uzas amba Latina e la Kirilia alfabeto, kun 22 literi:

Latina a b c d e f g h i j l m n o p r s t u v x z
Kirilia а б к д е ф г х и ж л м н о п р с т у в ш з
IFA /a/~/ɑ/ /b/ /k/ /d/ /e/~/ɛ/ /f/ /g/ /h/ /i/, /j/ /ʒ/ /l/ /m/ /n/, /ŋ/ /o/~/ɔ/ /p/ /r/ /s/ /t/ /u/, /w/ /v/ /ʃ/ /z/

Substantivi[redaktar | redaktar fonto]

La substantivo esas kustume introduktata kun determinanti, e lo povas esar sequata da adjektivi e preposicionala frazi por krear substantiva frazo.

Pluralo[redaktar | redaktar fonto]

Onu adjuntas -s a la substantivo por plurigar ol. Se la singulara vorto finigas per konsonanto, onu adjuntas -es vicee. La plurala chanjo ne chanjas la acento dil vorto.

  • gato, gatos
  • om, omes

Adjektivo ke deskriptas substantivo ne chanjas kande la substantivo esas pluralo. Ma kande onu uzas adjektivo kom substantivo, onu povas plurigar ol.

  • la bones, la males, e la feas
  • multe belas

Ula nomi ke esas plurala en ula lingui esas singulara en Lingua Franca Nova:

  • El regarda un sisor con un binoculo.
  • On usa un bretela per suporta sua pantalon.
  • Me ia compra esta oculo de sol en Nederland.

Adjektivi[redaktar | redaktar fonto]

Adjektivo esas parolo qua modifikas la signifiko dil substantivo. Tipala adjektivi prezentas la qualesi, de to, quo ilia substantivi indikas.

En Elefen, adjektivi ne chanjesas por montrar nombri e sexuo.

Vortordo[redaktar | redaktar fonto]

La maxim multa adjektivi sequas la substantivo, qua ili modifikas. Ma bon ("bona") e mal ("mala"), stacas kustume avan la substantivo, ecepte se ili mem esas modifikita:

  • un bon can – bona hundo
  • un can plu bon – plu bona hundo (modifikita de plu)
  • la mal enfante – la mala infanto
  • un mal can bon instruida – mala hundo bone instruktita
  • bon enfantes mal comprendeda – bona infanti male komprenita

Maxim ofte, onu povas adjuntar plu di unu adjektivo post la substantivo sen induktar konfuzo. Ma kelkafoye, oni mustas komprenar unu dil adjektivi anke kom adverbo, qua modifikas la signifiko dil sequanta adjektivo. Onu povas pozar e inter adjektivi por evitar la konfuzo:

  • la nara vera longa – la vere longa rakonto (vera = adverbo)
  • la nara vera e longa – la vera (e) longa rakonto (vera = adjektivo)
  • la om grande, forte, e stupida – la granda forta stupida viro (tri adjektivi)

Kelkafoye, onu pozas adjektivo avan la substantivo: por stilo en poezio o rakonti, o kande onu havas du simila adjektivi:

  • la peti casa bela – la bela mikra domo
  • un fea arbor vea – leda arbo olda

La plu komuna adjektivi por avansusbtantiva uzado esas la maxim simpla e maxim kurta, kom exemple bela, fea, nova, vea, grande, e peti.

Literaturo[redaktar | redaktar fonto]

L'unesma originala novelo publikigita en Lingua Franca Nova esas La xerca per Pahoa, skribita da Vicente Costalago en 2020. La duesma originala novelo publikigita en Lingua Franca Nova esas La marcia nonconoseda, anke da Vicente Costalago, publikigita en 2022[1].

Exemplo[redaktar | redaktar fonto]

Patro nia en Ido e Lingua Franca Nova:

Lingua Franca Nova Ido
Nos Padre ci es en la sielo, Patro nia qua esas en la cieli,
Ta ce tu nom es santida. Vua nomo santigesez;
Ta ce tu rena veni. Vua regno arivez;
Ta ce tu vole aveni Vua volo esez obediata,
sur la tera como en la sielo. Quale en la cielo, anke (tale) sur la tero.
Dona oji nos pan dial a nos, Nia singladi’ panon donez a ni cadie,
e pardona nos detas, E remisez a ni nia debaji,
como nos pardona nos detores, Quale anke ni remisas a nia debanti,
e no condui nos a tenta, E ne duktez ni aden la tento,
ma libri nos de malia. Ma liberigez ni de lo mala.

Referi[redaktar | redaktar fonto]

  1. La marcia nonconoseda

Extera ligili[redaktar | redaktar fonto]