Brighton, Anglia

Brighton (pr. c. braiten) esas vakanco-urbo an la suda marbordo di Anglia.

Ol esas en la komtio Est-Sussex, ed en la historiala komtio Sussex.

Arkaeologiala evidenteso di habiteyo en la areo devenas de la Bronza Epoko, Romana ed Anglo-Saxona periodi. La anciena habiteyo "Brighthelmstone" dokumentizesis en la Domesday-Libro (1086).

La importo dil urbo kreskis dum la Mezepoko, ma ol langoris dum la frua moderna periodo, pro ataki de exterlando, sturmi, sufranta ekonomio e diminutanta habitantaro. Brighton komencis atraktar plu multa vizitanti pro plu bona autovoyi a London, e divenir abordeyo por navi vers Francia. La urbo anke plupopulareskis kom saneso-vakanceyo por maro-balnado, supozita kuraco di maladesi.

Dum la Georgiana epoko, Brighton developesis kom segunmoda marbordo-vakanceyo, kurajigita da patroneso da la Princo Regenta, pose Rejo George IV, qua pasis multa tempo en la urbo e konstruktis la Rejala Paviliono.

Brighton duris kreskar kom turismo-centro pos la arivo di la fervoyi en 1841, diveninta populara destino por jorno-voyajanti de London. Multa granda atraktivi konstruktesis dum la Viktoriana epoko, inkluzanta la Grand Hotel, la West Pier, e Brighton Palace Pier. La urbo duris kreskar aden la 20ma yarcento, expansesinta por inkluzar plusa arei en la limiti dil urbo, ante unionesar kun Hove por formacar la "unitary authority" Brighton and Hove en 1997.

La loko di Brighton igis ol populara destino por turisti, famoza pro sua diversa komunesi, ekcentra butiki, granda kulturala, muziko- ed arto-ceni, e la granda LGBT-populo, pro quo ol referesas kom la "neoficala geyala chefurbo di Britania".

Brighton atraktis 7,5 milion jorno-vizitanti en 2015/16 e 4,9 milion plurdia vizitanti, ed esas la maxim populara marbordala destino en Britania por turisti de exterlando. Brighton anke nomizesas la "hippest city" (maxim chika urbo) en Britania, e la "maxim felica urbo en Britania".

Nomo

La unesma nomo di Brighton esis Bristelmestune, registragita en la Domesday-Libro. Malgre ke plu kam 40 varianti dokumentizesis, Brighthelmstone (o Brighthelmston) esis la normala nomo inter la 14ma e 18ma yarcenti.

Brighton esis originale neformala kurta formo, unesme vidita en 1660; ol gradale suplantis la longa nomo, e generale uzesis de la tarda 18ma yarcento. Brighthelmstone esis l'oficala nomo til 1810, tamen. Ta nomo havas Anglo-Saxona origino. La maxim multa experti kredas ke ol devenas de Beorthelm + tūn - hemo di Beorthelm, frequa Anciena Angla nomo asociata kun vilaji en altra parti di Anglia. La elemento tūn esas frequa en Sussex, aparte an la litoro, ma eventas nefreque kombine kun personala nomo.

Alternativa etimologio per Anciena Angla vorti por "petroza valo" kelkafoye aparas ma poke aceptesas. Brighthelm nomizas, inter altre, kirko e drinkeyo ("pub") en Brighton ed ula rezideyi che la Universitato di Sussex. En 1950, historiisto Antony Dale remarkis ke uli sugestis ke Anciena Angla vorto "brist" o "briz", "dividita", forsan kontributis l'unesma parto dil historiala nomo Brighthelmstone.

Historio

L'unesma habiteyo en la Brighton-areo esis Whitehawk Camp, Neolitika kampeyo sur Whitehawk Hill de inter 3500 aK e 2700 aK. Ol esas un ek la sis inkluzaji en Sussex. Arkaeologiisti nur parte exploris ol, ma trovis plura enterigo-kolineti, utensili ed osti, to quo sugestas ke ol esis importanta loko. Esis anke Bronza Epoka habiteyo ye Coldean. Kelti arivis en Britania en la 7ma yarcento aK, ed importanta Kelta habiteyo existis ye Hollingbury Camp sur Hollingbury Hill. Ta Kelta Fer-Epoka kampeyo esas de la 3ma o 2ma yarcento aK. On sugestis ke Cissbury Ring, c. 16 km de Hollingbury esis la tribual "chefurbo".

Plu tarde, esis Romana "villa" ye Preston Village, Roman strado de London proxime, e multa fizikal evidenteso di Romana okupeso deskovresis lokale. De la 1ma yarcento, la Romani konstruktis plura "villa"-i en Brighton, e Romano-Britana Kelti formacis farmo-habiteyi en la areo. Pos ke la Romani livis en la frua 4ma yarcento, la Brighton-areon riregneskis la indijena Kelti. Anglo-Saxoni lore invadis en la tarda 5ma yarcento, e la regiono became parto del Rejio di Sussex, fondita en 477 da Rejo Ælle.

Anthony Seldon deskovris kin fazi di developo en pre-20ma yarcenta Brighton. La vilajo Bristelmestune fondesis dal Anglo-Saxon invaderi, probable en la frua Saxona periodo. Li atraktesis dal facila aceso por bateli, shirmita arei de alta tero por konstrukto, e plu bona ambiento kompare la aquoza, kolda, nebuloza Weald norde. Lor la Domesday-surveyo en 1086 ol esis peskala ed agrokultivala habiteyo, lokacopreco de 4000 haringi establisesis, e la population esis c. 400.

Olua importo kreskis de la Normanda epoko. De la 14ma yarcento esis kirko, merkato e rudimentala polico. Spoliita e brulita da franca invaderi en la frua 16ma yarcento - la max frua pikturo di Brighton, de c. 1520, montras l'atako da Admiralo Pregent de Bidoux di junio 1514 - la urbo risaneskis per pesko-industrio. La greto de stradi en la Anciena Urbo (la nuna Lanes) developesis e la urbo rapide kreskis: la habitantaro kreskis de c. 1500 en 1600 ad c. 4000 en le 1640. Lore Brighton esis la maxim populoza ed importanta urbo di Sussex.

De la 1730a yari, Brighton eniris sua duesma fazo di developo, qua adportis rapida plubonigo di fortuno. La tatempa modo pri drinkar e balnar en mar-aquo kom supozita kuraco por maladesi entusiasmoze kurajigesis da Dr. Richard Russell de proxima Lewes. Il sendis multa maladi por "kuracesar" en la maro en Brighton, editis populara traktato pri la temo, e translojis al urbo. Altri ja vizitis la urbo por amuzala skopis ante la famo di Russell, e lua agado koincidis kun altra developi qui igis Brighton plu atraktiva a vizitanti.

L'arivo di la fervoyo London and Brighton Railway en 1841 igis Brighton atingebla a jorno-voyajeri de London. La habitantaro kreskis de c. 7000 en 1801 a plu kam 120.000 en 1901. Multa atraktivi konstruktesis dum la Viktorian epoko, quala la Grand Hotel (1864), la West Pier (1866), e la Palace Pier (1899). Ante ta strukturi, la famoza Chain Pier konstruktesis, desegnita da Kapitano Samuel Brown. Ol duris de 1823 til 1896, ed aparas en pikturi da Turner e Constable.

Geografio

Brighton jacas inter le South Downs e la Kanalo norde e sude, rispektive. La Sussex-litoro formacas larja, neprofunda bayo inter la promontorii Selsey Bill e Beachy Head; Brighton developesis proxim la centro di ca bayo cirkum sezonala rivero, la Wellesbourne (o Whalesbone), qua fluis de le South Downs super Patcham. Ico ekfluis aden la Kanalo ye la plajo proxim East Cliff, formacinta "la naturala dreneyo por Brighton".

Edifici

La Rejala Paviliono esas olima rejal palaco konstruktita kom hemo por la Prince Regenta dum la frua 19ma yarcento, direktita dal arkitekto John Nash.

Brighton Marine Palace and Pier (longe konocita kom Palace Pier) apertesis en 1899. Ol inkluzas ferio, restorerii ed amuzo-hali. La West Pier konstruktesis en 1866. Ol esas klozita depos 1975.

Kulturo

Brighton aparas en plura populara filmi inkluzanta Quadrophenia (1979), The End of the Affair (1999), Wimbledon (2004), MirrorMask (2005), Angus, Thongs and Perfect Snogging (2008), The Young Victoria (2009), Brighton Rock (2010 e 1947) e The Boat that Rocked (2009).

La Duke of York's Picturehouse, de 1910, apertesis da Sno. Violet Melnotte-Wyatt. Ol esas la max anciena cinema en la lando, e nunadie esas arthouse-cinemo.

En mayo en l'urbo eventas la Brighton-Festivalo e Brighton Fringe, la duesma maxim granda arto-festivalo en Britania (dop Edinburgh). Ol inkluzas procesioni quala la Children's Parade, extera spektakli ofte inkluzas pirotekniko, teatro, muziko e vidal arti en diversa loki dil urbo. La max anciena parto dil festivalo, le Artists' Open Houses, esas hemi di artisti e mestieristi apertita al publiko kom galerii, e vendas verki dal okupanti.

Brighton registragas LGBT-historio en la urbo depos la 19ma yarcento. Multa LGBT-drinkeyi, klubi, restorerii, kafeerii e butiki situesas cirkum Brighton ed aparte cirkum St James's Street en Kemptown. Plura LGBT karitati, editeri, sociala e suporto-grupi situesas en la urbo. Brighton Pride celebresas ye la komenco di agosto. Brighton anke gastigas yarala "trans pride"-evento, l'unesma tala en Britania. Segun evaluo di 2014, 11-15% del habitantaro evanta 16 o plu olda esas lesbiana, geya o bisexuala. Brighton anke havis la max alta procento de sam-sexua hemi en la UR en 2004.

Muzei en Brighton inkluzas Brighton Museum & Art Gallery, Preston Manor, Booth Museum of Natural History, Brighton Toy and Model Museum e Brighton Fishing Museum. La Rejala Paviliono esas anke apertita al publiko, kom muzeo.