Hanoi
| Hanoi | ||
| ||
| Westala quarteri di Hanoi dum nokto. | ||
| Lando: |  Vietnam
| |
Informo:
| ||
| Latitudo: | 21°02'N | |
| Longitudo: | 105°51'E | |
| Altitudo: | 19 m | |
| Surfaco: | 3 328,9 km² | |
| Habitanti: | 8 053 553 (2019) | |
| Denseso di habitantaro: | 2400 hab./km² | |
Mapo:
| ||
| ||
Oficala retosituo:
| ||
| www.hanoi.gov.vn | ||
Hanoi esas la chef-urbo e la 2ma maxim populoza urbo di Vietnam. Segun statistiki de 2019, ol havis 8 053 553 habitanti. Lua tota surfaco esas 3 328,9 km². Lua metropolala regiono havas cirkume 20 milion habitanti.
Ol fondesis cirkume 43 dal Chiniani. Komence ol nomizesis Long Biên (龍邊, bordo dil dragono) e pose Tống Bình (宋平, "paco dil (dinastio) Song"). Lua nuna nomo devenas de Chiniana frazeto signifikante 'interne fluvio'. En 1873 l'urbo konquestesis dal Franci, e de 1883 til 1845 ol esis la chef-urbo di Franca Indochinia. Exempleri del arkitekturo Franca, e de lua mixo kun tradicionala Vietnamana arkitekturo esas videbla til nun en multa avenui ed edifici.
Hanoi esas chef-urbo dil riunigita Vietnam depos 1976. Nun ol esas sideyo di edukerii e kulturala institucuri kun nacionala importo, exemple l'Universitato Nacionala, la nacionala stadio Mỹ Đình, e la Nacionala Muzeo pri Bel Arti.
Historio[redaktar | redaktar fonto]
Hanoi habitesas de adminime 3000 yari aK. Cirkume 1000 yari aK, la kulturo Dong Song okupis la valo dil Reda fluvio. En 208 aK, pos konquestir lora rejio Văn Lang, An Dương Vương fondis la rejio Âu Lạc e transferis lua chef-urbo a Hanoi, ube nun jacas la citadelo Cổ Loa. En 197 aK, Âu Lạc anexesis dal rejio Nanyue, e to enduktis plu kam 1 yarmilo di Chiniana dominaco. La rejio Nanyue okupis porcioni de la nuna Vietnam e de la provinci Guangdong, Guangxi ed Yunnan. Cirkume la yaro 679, la dinastio Tang de Chinia rinomizis la regiono Annan, signifikante "pacema sudo", e transferis lua chef-urbo a Songping.[1]
Dum la historio dil urbo sub Chiniana dominaco eventis kelka revolti de lua habitantaro, represita violentoze. En 863, vicina rejio Nanzhao e lokala habitanti siejis Hanoi - lor nomizita Jincheng dal Chiniani - e vinkis l'armeo Chiniana. Tri yari pose, en 866, Chiniana generalo Gao Pian rikaptis ol por Chiniani.
En 1010, Lý Thái Tổ fondis dinasto Lý, e transformis Hanoi en chef-urbo dil rejio Đại Việt. Ilu ribaptis l'urbo kom Thăng Long ("fluganta dragono") pro ke ilu dicis vidir fluganta dragono super la Reda fluvio. Thăng Long restis chef-urbo di Đại Việt til la yaro 1397, kande la chef-urbo dil rejio transferesis a Thanh Hóa. L'urbo ribaptesis kom Đông Đô, signifikanta "estala chef-urbo".
En 1408, Chiniana dinastio Minh atakis ed okupis Vietnam, e ribaptis Đông Đô kom Dongguan, "estala pordeyo". En 1428, Lê Lợi ekpulsis Chiniani, e fondis la dinastio Lê. De 1778 til 1802, Đại Việt guvernesis dal dinastio Tây Sơn. Til 1802, Hanoi esis la maxim importanta politikala centro di Vietnam.
En 1873, Franci konquestis l'urbo. De 1883 til 1945 ol divenis l'administrala centro di Franca Indochinia. En 1940, l'urbo okupesis da Japoniani, e la guvernerio di Vichy permisis Japoniani mantenar trupi ibe, dum ke formale ol administresis da Franci. En marto 1945, Japoniani asumis direta kontrolo di la povo e kreis "marioneta guverno" kun Bảo Đại en Saigon. Norde de la lando, Ho Chi Minh recevis suporto Chiniana por luktar til la kapitulaco Japoniana.
De la 2ma di septembro 1945 til la 2ma di julio 1976 Hanoi esis chef-urbo di Nord-Vietnam. En 1986, pos l'adopto di politiki ekonomiala konocata kom Đổi Mới, Komunista partiso e lokala autoritatozi probis atraktar internaciona koloki por projeti pri urbala developo. Alta edifici komencis aparar erste 10 yari pose, nam komence kolokeri esis skeptika pri sekureso di kolokado en Vietnam. La rapida urbala kresko diplasis rezidal arei en centrala Hanoi.
Geografio[redaktar | redaktar fonto]
La reliefo di Hanoi esas partale plana, e l'altitudo ordinare diminutas denorde adsude, e deweste adeste. Ol jacas an la delto dil Reda fluvio e distas cirkume 90 km de la litoro. Zoni kolinoza e montoza jacas norde ed weste de la urbo. La maxim alta punto (monto Ba Vi) jacas weste del urbo, 1281 metri super la marala nivelo.
La klimato di Hanoi esas humida subtropikala (Cwa segun la klimatala klasifikuro da Köppen) kun quar sezoni klare definita. Somero iras de mayo til agosto, ed esas varma e pluvoza sezono. Septembro til oktobro esas autuno, kande la temperaturi e la pluvo-quanto diminutas. Vintro iras de novembro til januaro, ed esas kolda e sika kompare l'altra epoki. Februaro e marto esas printempo, kande l'atmosfero esas multe nuboza ed existas poka sunala lumo dum la dii. La mezavalora temperaturo en julio esas 29,2°C, dum ke la mezavalora temperaturo en januaro esas 16,5°C.
La mezavalora yarala pluvo-quanto esas 1676,2 mm, e la maxim pluvoza monato esas agosto, kun mezavalore 318 mm. De decembro til februaro la monatala pluvo-quanto esas infre 25 mm.
Transporto[redaktar | redaktar fonto]
L'internaciona aeroportuo Nội Bài, distanta 15 kilometri norde de Hanoi, esas la maxim granda di Vietnam segun kapaceso. En 2019, ol uzesis da 29 304 631 veheri. Ol ligesas a Hanoi per moderna 8,3-kilometra ponto Nhật Tân, inaugurita en 2015 e trairanta Reda fluvio.
Hanoi esas termino-loko e komenco-loko di multa ferovoyi, exemple la Ferovoyo di la Riunigo, qua iras til Ho-Chi-Minh-urbo, kun stacioni en omna urbi trairata da ol. Ca treno-lineo konstruktesis dum Franca okupado, de 1899 til 1936. Nun ol kovras 1 726-kilometra disto en 33 hori.[2]
En oktobro 2021, l'unesma lineo di metroo di Hanoi ja kompleteskis, e subisas teknikala probado ante lua inauguro.[3] Havanta entote 13,1 kilometri e 12 stacioni, ol ligas la quarteri Cát Linh e Hà Đông.
Referi[redaktar | redaktar fonto]
- ↑ Historical stages of Thang Long- Hanoi – 1000 Years Thang Long (VietNamPlus) - Publikigita da En.hanoi.vietnamplus.vn.
- ↑ A fast, vast steel spine - Autoro: Mark Smith. Publikigita da Sydney Morning Herald. Dato di publikigo: 19ma di mayo 2012. URL vidita ye 4ma di novembro 2012.
- ↑ “Mục sở thị” tuyến tàu điện Metro đầu tiên của Hà Nội - Publikigita da Hanoi Metro. URL vidita ye 21ma di oktobro 2021. Idiomo: Vietnamana.