Karolus la Granda
| Karolus la Granda | ||
 Statuo en Frankfurt | ||
| Rejulo di Frankia | ||
| Personal informi | ||
| Naskodato: | 2 di aprilo 748, 741, 746, 2 di aprilo 742, 10 di aprilo 742, 740a yardeko | |
| Naskoloko: | Liège (nun en Belgia) | |
| Mortodato: | 28 di januaro 814, 1 di februaro 814 | |
| Mortoloko: | Aachen (nun en Germania) | |
Karolus la Granda o la Magna (/ˈʃɑrlɨmeɪn/; n. ye la 2ma di aprilo 742 til la 28ma di januaro 814) esis rejulo di Frankiani depos 768, rejulo di Italia depos 774, l'unesma Santa Romana imperiestro, e l'unesma imperiestro depos la krulo di Westala Romana Imperio, tri yarcenti ante.
L'evoza filiulo di Pipin la Basa-statura e Bertradi de Laon, Karolus la Magna divenis rejulo en 768, pos la morto di sua patro. Komence, il esis kunregnanto kun lua frato Karloman la 1ma. La subita morto di Karloman en 771 sub ne-explikita cirkonstanci lasis Karolus kom la nekontestita guberniestro di Frankiana rejolando. Tra militala konquesti, ilu submisis Saxoni e Bavariani ed expansis lua dominaco en Hispania. Ilu expansis sua rejio til divenar imperio, qua enkorpigis granda parto di westal e central Europa.
Karolus duris la politiko di sua patro pri papeso, e divenis protekero di papi, eskartis Lombardi de la povo en Italia, e duktis inkurso en Mohamedana Hispania. Il anke militis kontre populi qui habitis este de lua imperio, nome Saxoni, qui tandem submisesis a lua regulo pos longa milito, e koaktesis adoptar kristanismo. Karolus atingis la kulminopunto di sua povo en 800, kande ilu kronizesis "imperiestro" dal papo Leo la 3ma ye la dio di Kristnasko.
Ilua regno-periodo signifikas multa-maniere somito en la frua mezepokala historio. Surnomizita "la patro di Europa" (pater Europae), l'imperio di Karolus esis la maxim granda imperio di Europa depos Romana imperio. Karolus esis eternigita kom prototipo di kristana rejo en arto e literaturo. Lua regno stimulis la Karolus-renesanco, rinovigo di arto, religio e kulturo interne katolik-eklezio. L’imperio di Karolus kontenis granda parto di hodial Europa; tra lua exterlanda konquesti ed interna reformi, Karolus kurajigis la formacado di komuna Europana identeso. Tamen, probi por plu centraligita guverno faliis.
Karolus la Granda donis nomo a la Karolus-dinastio (quankam ilua avulo Karolus Martelo esis l’origino di la dinastio) qua regnis la Frankal imperio de 751 til 987.
Ambe Franci e Germani judikis lia rejii kom decendanti del imperiestro Karolus. Karolus mortis en 814, pos regnar kom imperiestro dum justa dek e tri yari. Lua korpo sepultesis en Aachen, lua imperiestrala chef-urbo nun en Germania. Lua filiulo Ludovikus la Pia heredis la krono dil imperio.