Batalio di Kousséri
| Batalio di Kousséri | |||
| |||
| Franca komandanto François Amédée Lamy mortigesas dum kombato. | |||
| Dato: | 22ma di aprilo 1900 | ||
| Loko: | Kousséri, Kamerun | ||
| Rezulto: | Franca vinko. | ||
| imperio Borno (kreita da Rabih az-Zubayr) | ↔ |  Franciasultanio Bagirmi | |
| Rabih az-Zubayr † | ↔ | mayoro François-Joseph-Amédée Lamy † Émile Gentil Paul Joalland René Reibell | |
| cirkume 10 000 (segun Franca fonti) |
↔ | 700 Franca soldati 800 soldati de Bagirmi | |
| 1000 til 1500 mortinti 3000 vunditi (inkluzite civili) |
↔ | 28 mortinti 75 vunditi | |
La batalio di Kousséri esis decidigiva batalio dum Franca kolonial expanso en Afrika, qua rezultis la destrukto di la mikra, tamen povoza, imperio Borno, kreita da militala chefo e sklavo-komercisto Rabih az-Zubayr este de lago Chad. Ol rezultis en Franca vinko, kompleta destrukto dil imperio Borno, e kompleta okupo Franca di la nuna Chad. La skopo di Franci esis unionar tota lia posedaji koloniala en westal Afrika, e to atingesis ye la 22ma di aprilo 1900, an la dextra rivo dil rivero Chari, ube nun jacas urbo Kousséri, en Kamerun.
Ante la batalio
[redaktar | redaktar fonto]
En 1899, Sudanana militala chefo Rabih az-Zubayr kontrolis cirkume 10 mil soldati, omni provizita kun fusili, la maxim multa ek li obsoleta, ecepte 400, e plusa granda nombro di auxiliara trupi provizita kun lanci ed arki. Ilua trupi mantenis fortifikuri en Baggara e Karnak Logone. Ca yaro, Rabih recevis Franca reprezentero Ferdinand de Béhagle en Dikoa (la nuna Dekoa, en Centrafrika) por negociar. La negocii degeneris, e Béhagle arestesis.
Ye la 17ma di julio 1899, Franca lietnanto Bretonnet, qua sendesis por luktar kontre Rabih, mortigesis kun la maxim multa ek lua soldati en Togbao (nun Sarh, en Chad). Rabih kaptis 3 kanoni Franca, ed imperis lua filiulo Fadlallah mortigar Béhagle.
Por venjar la mortigo di Béhagle, Francia sendis de Gabon expediciono komandita da Émile Gentil, qua konfrontis Rabih e subisis multa perdaji. La transvivinti riasemblesis kun trupi komandita da Franca mayoro François-Joseph-Amédée Lamy e membri dil olima "misiono Voulet–Chanoine", pos ke Voulet e Chanoine mortigis Franca oficisto sendita por remplasar li.
La kombato e lua rezulto
[redaktar | redaktar fonto]
La finala kombato inter la du armei eventis ye la 22ma di aprilo 1900, kande 700 Franca soldati, qui luktis alonge 600 fusilieri e 200 kavalriani de sultanio Bagirmi, lor federita kun li, konfrontis cirkume 10 mil soldati (segun Franca fonti) komandita da Rabih. La trupi Franca dividesis en tri grupi komandita da François-Joseph-Amédée Lamy, qui atakis la kampeyo di Rabih. Dum la skarmucho, ambe Rabih e Lamy mortigesis, ca lasta kande ilu probis trairar rivero Chari. La tiraliero qua mortigis Rabih tranchis lua kapo e portis ol a Franca kampeyo.
La batalio rezultis 28 soldati mortinta e 75 plusa homi vundita en Franca flanko, kontre 1000 til 1500 vundita e plu kam 3000 plusa homi vundita inter la soldati di Rabih, inkluzite mulieri e pueri qui akompanis la trupi. Pos la morto di Rabih, Francia asekuris kontrolo di preske tota Chad, qua divenis parto di Franca kolonial imperio.