Latina linguo
| Latina linguo | |||
|---|---|---|---|
| Lingua latina | |||
| Klasifikuro: | Indo-Europana Latinida lingui Latina | ||
| Oficala stando | |||
| Oficala linguo en: | Vatikano | ||
| Regulata da: | Opus Fundatum Latinitas | ||
| Kodexi | |||
| ISO 639-1: | la | ||
| ISO 639-2: | lat | ||
 | |||
| Videz anke: Indo-Europana linguaro – Linguaro | |||
La Latina esis linguo originale parolata en Lazio ed anciena Roma. Quankam nun multi judikas ol kom mortinta linguo, kelka eruditi e kleriki kristana ankore povas parolar ol fluante. La Latina esas linguo tre flexionoza, havanta tri genri, sep kazi, quar konjugi, sis tempi, sis personi, tri modi, du voci, du aspekti e du nombri.
Ol esas la oficala linguo di Vatikano. La katolika eklezio uzas ol kom oficala liturgiala linguo, quankam de pos Duesma Vatikana Koncilo on darfas uzar anke altra lingui. La Latina uzesas por en la ciencalo nomizado di animali e planti, en la yurala domeno, por redaktar la Corpus Inscriptionum Latinarum ed en artikli en ciencala revui publikigita totale o partale en ica linguo. Lua studio, same kam olta dil klasika Greka, esas parto dil nomizita Klasika Studii, ed cirkume til la yari 60-ma dil 20-ma yarcento ol esis preske nekareebla en literaturala studii. Latinal alfabeto, derivita ek la Greka, esas la maxim uzata en la tota mondo.
Latina skribata e Latina parolata
[redaktar | redaktar fonto]La klasika Latina skribesis dum quar yar-centi : La unesma ante Kristo, e la unesma, duesma e triesma pos Kristo.
Pose ol skribesis plu proxime de la linguo vere parolata dum ta tempo.
Kande Cicero o Caesar skribis populus e populum, advere on dicis populu.
Dum la triesma yarcento pos Kristo, nekonoco skribis la Appendix probi quan ni povas tradukar "Repertorio di lo korekta".
En la komenco skribesas :
Dicez X Ne dicez Y
Pose esas kolumni de vorti.
Yen kelka exempli :
auris oricla (la duesma formo es proxima al Franca oreille, de qua venas nia «orelo»)
olim oli (anciena vorto, qua permanas en Ido)
idem ide («samo», «sama»)
vinea vinia («viteyo»)
(la duesma formo es proxima al Hispana viña, Portugalana vinha e Franca vigne)
frigida fricda («kolda»: Arverniana fréida /friyda/, Hispana fría)
masculus masclus («maskula»)
calida calda («varma»: Italiana: calda)
vetulus vetlus («olda»: Arverniana: vèi, Kataluniana vell)
viridis virdis («verda», Arverniana vîrd)
mensa mesa
(Hispana, Portugalana mesa)
pavor paor (formo en la linguo d'oc mez-epokala; nun paour en Limousin)
auctor autor («produktero», «fonderp», «inventero»)
persica pessica («persiko»: *Walona pexhî)
(la formo korekta restis plu ofte : persec en la linguo d'oc, piersica en Rumaniana)
Ma Franca pêche venas dil unesma formo)
solis soliculus («suno»)
(soliculus ne esas eroro ma diminutivo afecionala)
(del duesma formo venas la Franca soleil, la *Rumancha sulegl e la formi d'oc souguilh, saurelh, soulelh...)
equus caballus («kavalo»)
(caballus venas del Galla caballos = labor-kavalo: ye la fino dil imperio, multa legionani esis ya Galli)
capus testa («kapo»: la linguo d'oc konservis la du vorti)
(testa esis fera poto. Probable la vorto venis de ironial expresuri quala «Tu dicas stultaji, tu havas truo en poto»)
Quankam la Latina esas nun multe min uzata e mem multe min konocata kam antee, tamen la Latina expresuri uzata en moderna lingui, precipue Europana, pri multa faki, quaze mantenas ol latente vivanta en la singla-dia vivo di pasable multa homi. exemple: errare humanum est («erorar es homal»), es modus in rebus («esas mezuro en [omna] kozi»), e pluribus unum («de pluri, un unika»), exempli gratia («exemple»), in partibus infidelium («en la landi dil nefideli»), ipsis verbis («per la sama vorti»), ne varietur («por ke [nulo] chanjez»), res nullius («kozo di nulu»).