Staten Island
Staten Island esas un ek la kin distrikti di New York-urbo en la usana stato di New York.
En la sudwesto dil urbo, Staten Island esas la maxim sudala parto di e la urbo e stato di New York, kun Conference House-Parko ye la suda pinto dil insulo e stato.
Staten Island separesas de Nova-Jersey da Arthur Kill e Kill Van Kull, e de cetera New York da New York-Bayo. Kun habitantaro en 2016 de 476.015, Staten Island esas la minim populoza distrikto, ma la triesma segun areo ye 150 km2.
Staten Island esas la unika distrikto di New York kun ne-hispana blanka majoritato. La distrikto esas samteritoria kam komtio Richmond, e til 1975 esis la distrikto Richmond. La flago pose chanjesis pro to. Staten Island kelkafoye nomizesas "la obliviita distrikto" da habitanti, qui sentas su neglijata dal urbo-guvernerio.
La Norda Marbordo - aparte la vicineyi St. George, Tompkinsville, Clifton e Stapleton - esas la max urbana parto dil insulo; ol kontenas la Historiala Distrikti St. George e St. Paul's Avenue-Stapleton Heights, ube trovesas Viktoriana domi. La Esta Marbordo esas hemo di la esplanado F.D.R. Boardwalk, la quaresma maxim longa dil mondo.
La Suda Marbordo, situo dil 17ma-yarcenta nederlandana e Franca Huguenot-kolonio, developesis rapide de la 1960a e 1970a yari. e havas nun generale preurbana karaktero. La Westa Marbordo esas la minim populoza e maxim industriala parto dil insulo.
Automobili povas atingar Staten Island de Brooklyn per Verrazano-Narrows-Ponto, de Nova-Jersey per Outerbridge Crossing, Goethals-Ponto e Bayonne-Ponto. Staten Island havas autobus-linei dil Metropolitan Transportation Authority (MTA), e la fervoyo Staten Island Railway, quo vehas de la paromo-termino che St. George a Tottenville. Staten Island esas la unika distrikto qua ne konektesas a la subtera fervoyo di New York-urbo. La gratuita Staten Island-Paromo konektas la distrikto a Manhattan ed esas populara turist-atraktivo, provizanta vidaji di la Statuo di Libereso, Ellis-Insulo e Lower Manhattan.
Staten Island havas Fresh Kills-eskombreyo, la maxim granda dil mondo til ke ol klozesis en 2001; ol provizore riapertesis tayare por recevar eskombro de l'ataki di la 11ma di septembro. Ol nun ridevelopesas kom parko Freshkills, naturo-habiteyo; la parko esos la duesma maxim granda parko di New Yorkri.
Historio[redaktar | redaktar fonto]
Evidentaji dil unesma permananta indijena usana kolonii ed agrokultivo devenas de c. 5000 yari ante nun, ma traci di mem plu frua habito trovesis en multa loki sur la insulo.
Lor Europana kontakto, l'insulo habitesis da la Raritan-bando dil Unami-fako di le Lenape. En Lenape, Algonquiana linguo, Staten Island nomizesis Aquehonga Manacknong, "tam fora kam la loko di la mala boski", od Eghquhous, "la mala boski". La regiono esis parto di la Lenape-hemlando Lenapehoking. Le Lenape pose nomizesis le "Delaware" dal angla koloniani pro ke li habitis amba rivi dil rivero Delaware.
La insulo havis dentelo de indijena pedo-treki, un ek qui sequis la suda flanko di la kresto proxim la voyo di hodiala Richmond Road ed Amboy Road. Le Lenape ne lojis en fixa kampeyi, ma movis sezonale, per "hakar-e-brular"-agrikultivo. Moluski esis la chefa parto di lia dieto, inkluzanta la Estala ostro (Crassostrea virginica) abundant en riveri tra la nuna New York-regiono.
La unesma savata Europana kontakto kun la insulo esis en 1520 dal italian explorero Giovanni de Verrazzano, qua navigis tra The Narrows en la navo La Dauphine, nome rejulo Franciskus la 1ma di Francia, ed ankragis dum un nokto. Il originale departabis de Le Havre.
En 1609, l'Angla explorero Henry Hudson navigis nome la Nederlandana Republiko aden New York-Bayo per sua navo Half Moon. La nederlandani nomizis la insulo Staaten Eylandt (literale "Stati-Insulo") honore la
nederlandana parlamento (ankore hodie la Staten-Generaal). La unesma permananta nederlandana kolonio di Nova-Nederlando esis sur Governor's-Insulo en 1624, ja dum yardeko komerco-kampeyo. En 1626, la kolonio transferesis al insulo Manhattan, la chefurbo di Nova-Nederlando.
La Nederlandani ne establisis permananta kolonio sur Staaten Eylandt dum multa yardeki. De 1639 til 1655, Cornelis Melyn e David de Vries probis trifoye, ma omnafoye la kolonio destruktesis pro konflikti inter la nederlandani e la lokala tribuo. En 1661, l'unesma permananta Nederlandana kolonio establisesis che Oude Dorp ("Anciena Vilajo") da grupeto de Nederlandana, walona, e Franca Huguenot-familii, sude de The Narrows proxim South Beach. Multa Franca Huguenot flugabis a Nederlando de Francia, e pose ekmigris a Nova-Nederlando. La lasta restaji di Oude Dorp esas la nomo dil nuna vicineyo Old Town.
Fine dil Duesma Angla-Nederlandana milito en 1667, la Nederlandani cedis Nova- Nederlando ad Anglia per la Pakto di Breda, e la nederlandana Staaten Eylandt, angligita kom "Staten Island", divenis parto dil nova angla kolonio New York.
En 1670, la indijena usani cedis omna pretendi pri Staten Island al angli per akto to Guv. Francis Lovelace. En 1671, por kurajigar expanso dil Nederlandana kolonii la angli risurveyis Oude Dorp ed expansis la loti alonge la litoro adsude. Ica loti prenesis precipue da Nederlandana familii e konocesis kom Nieuwe Dorp ("Nova Village"), pose Angligita kom New Dorp.
Geografio[redaktar | redaktar fonto]
Komtio Richmond havas tota areo de 265 km2, ek quo 152 km2 esas tero e 114 km2 (43%) esas aquo. Ol esas la triesma minim granda komtio en New York segun ter-areo e quaresma minim granda segun tota areo.
Staten Island esas geografiale parto Nova-Jersey, unesme koloniigita da Nova-Nederlando, pose da New York. Staten Island separesas de Long Island per The Narrows, e de New Jersey per Arthur Kil e Kill Van Kull. Staten Island situesas centre di New York Bight, akuta kudo en la litoro inter Nova-Jersey e Long Island. La regiono egardesas kom domajebla da altesko di maro-nivelo. Ye oktobro 29ma 2012, la insulo experiencis severa domajo e morti plus destrukto di multa hemi dum Uragano Sandy.
Ultre la chefa insulo, la distrikto e komtio anke inkluzas plura nehabitata insuleti:
- The Isle of Meadows (ye la ekflueyo di Fresh Kills)
- Prall's Island (en Arthur Kill)
- Shooters Island (en Newark-Bayo)
- Swinburne Island (en New York-Bayo)
- Hoffman Island (en New York-Bayo)
La max alta loko en la insulo, la somito di Todt Hill, ye 125 m, esas anke la max alta lolo en la kin distrikti.
Staten Island esas la unika distrikto en New York-urbo qua ne havas komuna tero-frontiero kun altra distrikto. Ol havas tero-frontiero kun Elizabeth e Bayonne, Nova Jersey sur nehabitata Shooters Island.
Kulturo[redaktar | redaktar fonto]
Artisti e muzsikisti translojis a Staten Island por proximeso a Manhattan dum anke havar sat multa spaco por vivar e laborar. Filmifisti, grandaparte nedependanta, anke pleas importanta rolo en la arto-ceno di Staten Island, agnoskita da la lokala guvernerio. Staten Island Arts esas la lokala arto-konsilistaro di Staten Island e helpas suportar lokal artisti e kultural organizuri per granti, atelieri, "folklife" ed art-en-eduko-programi. La Staten Island-Filmo-Festivalo (SIFF) aranjis sua unesma quar-dia festivalo en 2006.
Transporto[redaktar | redaktar fonto]
Staten Island konektesas kun Nova-Jersey per tri vehilo-ponti ed un fervoyo-ponto. Outerbridge Crossing a Perth Amboy, Nova Jersey esas ye la suda extremajo di Route 440 e Bayonne-Ponto a Bayonne, Nova-Jersey esas ye la norda extremajo di Route 440, quo pluduras aden Jersey City, Nova-Jersey. De la New Jersey Turnpike, Goethals-Ponto per I-278 konektas de Elizabeth, Nova-Jersey a la Staten Island Expressway.
Staten Island konektesas a Brooklyn per Verrazano-Narrows-Ponto per I-278 (Staten Island Expressway). Enirante Brooklyn, I-278 divenas Gowanus Expressway e pose Brooklyn Queens Expressway, e provizas aceso a Manhattan per diversa tuneli e ponti. La unika pediranto-ligo a Staten Island esas per pedvoyo sur Bayonne-Ponto.
La Staten Island-Paromo esas la unika direta transporto-reto de Staten Island a Manhattan, cirkume 25-minuta veho. St. George-paromo-termino konstruktita en 1950 recente rinovigesas e nun havas vitra muri por panoramala vidaji di la portuo e la paromi. La veho-preco eliminesis en 1997. La paromo transportas plu kam 60.000 pasajeri singladie. Ol vehas trans la Portuo di New York 109-foye ye labordio,per kin bateli, 75-foye ye saturdio e 68-foye ye sundio, per tri bateli.