Globala varmesko

De Wikipedio
Variado di la temperaturo di la Tero de 1860 til 2020. "Zero" (normala temperaturo por komparo) esas la mezavalora temperaturi de 1951 til 1980. Esas videbla ke la mezvalora temperaturo dil planeto en 2004 superiris ta normo per 1.0°C.

Globala varmesko esas l'augmento di la mezavalora temperaturo di la Tero observebla dum recenta yari kompare a la mezavalora temperaturo kelka yari ante nun. Segun raporto de 2007, la temperaturo dil planeto augmentis per 0,74 ± 0,18°C dum la 20ma yarcento[1]. Granda parto di ta augmento dil temperaturo produktesis pro l'akumulo di gasi qui produktas teplico-efekto en l'atmosfero e rezultas del homala agadi, precipue l'uzo di petrolo e karbono kom fueli, e la destrukto di foresti.[2]

Klimatala modeli kalkulas ke la temperaturo sur la surfaco dil planeto probable augmentos per 1.1°C til 6.4°C dum la 21ma yarcento[1]. Ta necerteso rezultas de la diversa modeli uzata por evaluar la kresko di la quanto di gasi qui produktas teplico-efekto en l'atmosfero.

L'augmento dil atmosferala temperaturo produktos la fuzo di la glacieri - qui reflektas 50% til 70% de la solala radiaco qua atingas la tero[3] - e konseque l'augmento di la marala nivelo en tota mondo, kun grava efekti en litorala regioni, e modifikos la distributo di pluvi en la planeto. To povos augmentar la dezertigo en multa regioni, e samatempe intensa inundadi en altra.

La precipua gasi qui produktas teplico-efekto en l'atmosfero esas aquovaporo (36% til 70% dil teplico-efekto), karbobioxo (CO2, produktanta 9% til 26% del efekto), metano (CH4, produktanta 4% til 9% del efekto) ed ozono (O3, produktanta 3% til 7%)[4].

Existas generala konsento inter ciencisti ke la globala varmesko rezultas de la homala agado[5]. Tamen, politikala e publika debati duras. La protokolo di Kyoto ambicionis stabiligar la quanto di gasi produktanta teplico-efekto en l'atmosfero por impedar "danjerosa homala interveno en la klimato".[6] Til oktobro 2010 191 landi signatis e ratifikis la protokolo, tamen Usa - qua forte dependas de fosila fueli - signatis ol erste en 2008, sen manifestar intenci pri ratifikar ol.

Referi[redaktar | redaktar fonto]

  1. 1,0 1,1 "Summary for policemakers" Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. IPCC 2007
  2. "Understanding and Responding to Climate Change" United States National Academy of Sciences 2008
  3. Thermodynamics:Albedo - Publikigita da NSIDC. URL vidita ye 8ma di mayo 2018. 
  4. "Earth's Annual Mean Energy Budget", J.T.Kiehl e K.E. Trenberth, 1997
  5. "BEYOND THE IVORY TOWER: The Scientific Consensus on Climate Change" Naomi Oreskes, Science 306
  6. "Article 2" The United Nations Framework Convention on Climate Change. "Such a level should be achieved within a time-frame sufficient to allow ecosystems to adapt naturally to climate change, to ensure that food production is not threatened and to enable economic development to proceed in a sustainable manner"