Globala varmesko
Globala varmesko esas l'augmento di la mezavalora temperaturo di la Tero observebla dum recenta yari kompare a la mezavalora temperaturo kelka yari ante nun. Segun raporto de 2007, la temperaturo dil planeto augmentis per 0,74 ± 0,18°C dum la 20ma yarcento[1]. Granda parto di ta augmento dil temperaturo produktesis pro l'akumulo di gasi qui produktas teplico-efekto en l'atmosfero e rezultas del homala agadi, precipue l'uzo di petrolo e karbono kom fueli, e la destrukto di foresti.[2]
Klimatala modeli kalkulas ke la temperaturo sur la surfaco dil planeto probable augmentos per 1.1°C til 6.4°C dum la 21ma yarcento[1]. Ta necerteso rezultas de la diversa modeli uzata por evaluar la kresko di la quanto di gasi qui produktas teplico-efekto en l'atmosfero.
L'augmento dil atmosferala temperaturo produktos la fuzo di la glacieri - qui reflektas 50% til 70% de la solala radiaco qua atingas la tero[3] - e konseque l'augmento di la marala nivelo en tota mondo, kun grava efekti en litorala regioni, e modifikos la distributo di pluvi en la planeto. To povos augmentar la dezertigo en multa regioni, e samatempe intensa inundadi en altra.
La precipua gasi qui produktas teplico-efekto en l'atmosfero esas aquovaporo (36% til 70% dil teplico-efekto), karbobioxo (CO2, produktanta 9% til 26% del efekto), metano (CH4, produktanta 4% til 9% del efekto) ed ozono (O3, produktanta 3% til 7%)[4].
Existas generala konsento inter ciencisti ke la globala varmesko rezultas de la homala agado[5]. Tamen, politikala e publika debati duras. La protokolo di Kyoto ambicionis stabiligar la quanto di gasi produktanta teplico-efekto en l'atmosfero por impedar "danjerosa homala interveno en la klimato".[6] Til oktobro 2010 191 landi signatis e ratifikis la protokolo, tamen Usa - qua forte dependas de fosila fueli - signatis ol erste en 2008, sen manifestar intenci pri ratifikar ol.
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ 1,0 1,1 "Summary for policemakers" Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. IPCC 2007
- ↑ "Understanding and Responding to Climate Change" United States National Academy of Sciences 2008
- ↑ Thermodynamics:Albedo - Publikigita da NSIDC. URL vidita ye 8ma di mayo 2018.
- ↑ "Earth's Annual Mean Energy Budget", J.T.Kiehl e K.E. Trenberth, 1997
- ↑ "BEYOND THE IVORY TOWER: The Scientific Consensus on Climate Change" Naomi Oreskes, Science 306
- ↑ "Article 2" The United Nations Framework Convention on Climate Change. "Such a level should be achieved within a time-frame sufficient to allow ecosystems to adapt naturally to climate change, to ensure that food production is not threatened and to enable economic development to proceed in a sustainable manner"