Quito
| Quito | ||
| ||
| Kelk imaji pri Quito. | ||
|
| |
| Standardo | Blazono | |
| Lando: |  Equador
| |
Informo:
| ||
| Fondita ye: | 6ma di decembro 1534 | |
| Fondita da: | Sebastián de Benalcázar | |
| Latitudo: | 00°15'S | |
| Longitudo: | 78°31'W | |
| Altitudo: | 2 850 m | |
| Surfaco: | 372,4 km² | |
| Habitanti: | 2 011 388 (2020) | |
| Denseso di habitantaro: | 5401,29 hab./km² | |
| Horala zono: | UTC-5 | |
| Urbestro: | Pabel Muñoz | |
Mapo:
| ||
| ||
Oficala retosituo:
| ||
| www.quito.gob.ec | ||
Quito esas chef-urbo e la maxim populoza urbo di Equador. Segun statistiki dil yaro 2020 ol havis 2 011 388 habitanti. Lua tota surfaco esas 372,4 km². Ol ank esas la maxim anciena nacionala chef-urbo di Sud-Amerika.[1]
Quito jacas an l'estala parto di Andi, proxim la volkano Pichincha. Quito esas la centro politikala, kulturala, ekonomiala e financala di Equador. La maxim multa transnaciona entraprezi qui havas aferi en Equador havas lua lokala sideyi en Quito. Existas multa universitati en la urbo e lua vicineso, exemple Pontifikal Universitato Katolika di Equador, e la Central Universitato di Equador.
L'urbo nomesis dal Hispana exploreri en 1533, pro la lokal indijena tribuo Quitu. Til 1830 la tota Equador nomesis Quito.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]Arkeologiala restaji trovita proxim la monto Ilaló montras ke cirkume 1030 aK la regiono habitesis da nomada populi qui transvivis de chasado, peskado e kolektado di nutrivi. Tamen, la ciencisto Robert Bell trovis obsidiano, roko uzita por fabrikar objekti, evanta de plu kam 12 mil yari ante nun. Pro to, on kredas ke la regiono esas la maxim anciena loko habitata de Equador, malgre nula restajo homala tam anciena trovesis ibe.
.jpg)
Cirkume 900 aK, la civilizuro "cotocollao" establisis su inter la monti Casitagua e Pichincha. Ca civilizuro kultivis maizo, la herbo Chenopodium quinoa, lupino e kukurbito, chasis cervuli, kunikli, lamai e vikuni, e mantenis komerco kun tribui de la litoro. Cirkume 500 aK ca populo desaparis, pos serio di erupti dal volkano Pichincha.
En Rumipamba trovesis restaji di kolonieto e nekropolo, de 1500 aK til cirkume la yaro 900, un ek la poka restaji de la kulturo "Quitu". Segun jezuita sacerdoto Juan de Velasco, le "Quitu" kreis granda rejio qua existis ante l'imperio Inkao. Tamen, historiisto Gonzales Suárez negis l'existo di ca rejio. L'Inkai, komandita da Tupaq Inka Yupanki, konquestis la regiono dum la 15ma yarcento.
Interna milito komencabis en l'imperio Inkao (nomizita Tawantinsuyu dal Inkai) inter imperiestro Atahualpa e sua fratulo Huáscar poke ante la konquesto Hispana.[2] Atahualpa probis kontrolar l'imperio de Quito, kontre ke Huáscar probis kontrolar ol de Cuzco. Atahualpa e lua armeo vinkis Huáscar proxim rivero Apurímac, e Huáscar, indignita pro sua vinkeso, decidis aceptar la morto.[2] Tamen, en 1533 Atahualpa aceptis renkontrar Francisco Pizarro, qua kaptis lu e pose imperis lua mortigo.[3]
La konquesto dil nordo di Andi facesis nam Hispani kredis ke la trezoro di Atahualpa jacis ibe. Du expedicioni facesis: de Guatemala adsude departis Pedro de Alvarado, kontre ke desude adnorde departis Sebastián de Belalcázar. Ca lasta fondis Quito ye la 6ma di decembro 1534, proxim la bazo dil volkano Pichincha. L'urbo fondesis kun cirkume 200 habitanti. En 1536 konstruktesis la kirko di Santa Franciskus. Cirkume 7 yari pos lua fondo, Francisco de Orellana departis de Quito serchanta la "trezoro di Atahualpa" e deskovris la fluvio Amazon. Ye la 8ma di januaro 1545, papo Paulus la 3ma fondis la diocezo di Santa Franciskus de Quito.
L'urbo prosperis pro l'exploto di minerali en lua vicineso e pro la produktado di texaro. Kun la richeso, konstruktesis multa kirki en stilo baroko, qua mixis influi hispana ed indijena. Dum la 18ma yarcento, geodeziisti Franca vizitis la urbo por facar kalkuli qui establisis metrala sistemo, uzis la granda libraro del Universitato Jezuita San Gregorio e portis idei de racionalismo a lokala elito. Pose, la nedependo Usana e la Franca revoluciono montris a criollos (blanki decendanti de Hispani qui formacis lokala elito) esar posibla la kreo di guvernerio autonoma, o mem komplete nedependanta. En 1808, dum Kristnasko-supeo ye la farmeyo di Juan Pío Montúfar y Larrea, facesis asemblo ube diskutesis pri la kreo di nedependanta guvernerio. La konspiro deskovresis e la partopreninti enkarcerigesis, ma pose liberigesis pro manko di pruvi. Ye la sequanta yaro la 8ma di agosto, la partopreninti dil antea renkontro itere renkontris en la mansio di Francisco Javier de Ascázubi, e decidis krear l'unesma uniono autonoma pri guvernerio, ed uzis kom strategio jurar fideleso a Fernando la 7ma, rejulo di Hispania revokita da Napoléon la 1ma, por konservar l'autonomio.
De la 2ma til la 10ma di agosto 1810, cirkume 300 habitanti di Quito, lor 1% de la habitantaro di la lando, mortigesis pos ke li probis liberigar de karcero la chefi di la nedependo-movado. En 1820, Guayaquil deklaris nedependo de Hispania. Pos la batalio di Pichincha, l'urbo liberigesis de Hispana dominaco.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]
La reliefo di Quito esas kolinoza, jacanta este del volkano Pichincha. Lua mezavalora altitudo esas 2.820 metri super la marala nivelo. Ol anke jacas an la baseno dil fluvio Guayllabamba. La maxim alta punto jacas metri super la marala nivelo.
La klimato dil urbo esas subtropikala kun influo dal altitudo (Cfb segun la klimatala klasifikuro da Köppen), malgre esar proxima dil Equatoro. La mezavalora yarala temperaturo esas 15,7°C, esanta preske konstanta dum la yaro. La mezavalora temperaturo dum la vesperi esas 21°C, e la mezavalora noktala temperaturo esas 9,8°C.
Existas nur du sezoni: sika e pluvoza. La mezavalora yarala pluvo-quanto esas 1098,2 mm, e la maxim pluvoza monato esas aprilo, kun mezavalore 171,2 mm. La sika sezono, surnomizita verano ("somero") iras de julio til septembro, kontre ke la pluvoza sezono iras de oktobro til mayo.
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ Nombramiento de la ciudad como capital del país - Autoro: Germán Arteta Vargas para Diario el Universo. Dato di publikigo: 2006. URL vidita ye 9ma di julio 2009.
- ↑ 2,0 2,1 Atahualpa y Huascar -
- ↑ La Captura De Atahualpa Y La Violencia En Cajamarca - Dato di publikigo: 2009. Idiomo: Hispana.