Turingia
(Thüringen)
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Turingia esas Germana stato. Segun statistiki de 2023, ol havis 2 122 335 habitanti. Lua tota surfaco esas 16 171 km². Lua chef-urbo esas Erfurt.
Ol recevis ta nomo memoriganta Turingii, tribuo qua okupis la regiono cirkume yaro 300.
Bazala fakti pri Turingia.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]
La regiono divenis landgravio en 1130. Pos la milito pri sucedo en Turingia (1247-1264) la westa porciono di la regiono divenis nedependanta sub nomo Hesia, e nulatempe pose ol itere divenis parto di Turingia. La maxim multa Turingiana teritorio falis sub administrado da dinastio Wettin, e pose dividesis en multa Saxoniana dukii.
Turingia ordinare aceptis protestanta reformo, e multa katolika kirki e monakeyi destruktesis. Anabaptisti facis multa sequanti en Mühlhausen ed altra urbi. Katolikismo nur transvivis en Eichsfeld ed en Erfurt e vicina regioni.
En 1806, Napoléon la 1ma inkluzis Turingia en Rhenana kunfederuroo. En 1815, Kongreso di Wien konfirmis ta modifiko ed inkluzis parto di Turingiana teritorio en Germana kunfederuro, kontre ke l'altra parto cedesis a Prusia, qua enkorpigis ol a provinco Saxonia.
.svg)
En 1871, Turingiana dukii enkorpigesis a Germana imperio. En 1920, extingesis la dukii, qui unionesis por formacar Turingia, stato di Weimar-republiko.
En 1930, Turingia esis un ek la stati ube Naziisti ganis la povo. Wilhelm Frick divenis ministro por internal aferi dil stato, e removis opozinti a Naziista partiso de lokala polico, ed irga persono quan lu suspektis esar "republikano". En 1937, Naziisti konstruktis koncentreyo Buchenwald, en Weimar. Pro mortigo, famino e morbi, 56 545 ek 280 mil karcerani mortis en Buchenwald e satelita koncentreyi.
Pos fino di duesma mondomilito en 1945 la regiono kontrolesis dal Usana trupi dum kurta periodo, e pose pozesis sub Sovietian administrado. Lua teritorio expansesis por enkorpigar arei de Saxonia. En 1952, Est-Germania dissolvis lua stati e kreis distrikti (Bezirke). La teritorio di Turingia subdividesis en 3 Bezirke.
Turingia divenis parto di Est-Germania til Germana riunigo en 1990, kun mikra modifikuri en lua frontieri.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]
La peizaji di Turingia esas multe diversa. Norde jacas montaro Harz. Pose sequas plana ed inundebla regiono nomizita Goldene Aue, proxim urbo Nordhausen, en qua la maxim importanta aquofluo esas rivero Helme. La centro e parto di la nordo di la regiono konsistas ek tale nomizita "Turingiana baseno", kun cirkume 3 mil km² di suli plana e fertila, cirkum rivero Unstrut, e komplete cirkondata da kolini. Sude de Turingiana baseno jacas la maxim alta montaro dil stato. Granda parto di ca regiono kovresas da foresti (Turingiana foresto e Frankoniana foresto) e la maxim alta monto dil stato, Großer Beerberg kun altitudo di 983 metri, jacas ibe.
La klimato di Turingia esas kontinentala, kun kolda vintri e sika someri. La dominacanta venti suflas de weste. Iranta denord-weste adsud-weste, la klimato aquiras kontinentala karakteristiki: vintri povas esar longa e kolda, kontre ke someri esas varma. Sika sezoni enrejistresas, nome en Turingiana baseno, qua esas la maxim sika regiono di Germania: omnayare pluvas inter 400 e 500 mm.
Urbeto Artern, jacanta nord-weste, esas varma e sika, havas mezavalora temperaturo yarala di 8,5 °C e 450 mm di pluvo-quanto. Kontraste, urbeto Oberhof, meze Turingiana foresto, havas mezavalora yarala temperaturo di 4,4 °C, e 1300 mm di pluvo-quanto.
Ekonomio
[redaktar | redaktar fonto]Pos la duesma mondomilito, kelka urbi, exemple Gera, Zwickau, Chemnitz e Leipzig recevis industrii. Nun, regiono Weimar-Jena-Erfurt havas granda ekonomiala kresko.
Pos riunigo di Germania, Turingia recevis ekonomiala helpo e lua globala situo plubonigis. Opel havas fabrikerio di automobili en Eisenach.
Demografio
[redaktar | redaktar fonto]La precipua urbi dil stato esas Erfurt, Gera, Jena, Weimar e Gotha.