Bretonia

Bretonia Bretagne (Franca) Breizh (Bretona) Bertaèyn (Galo) Regiono di Francia Kastelo di Brest. Chefurbo Rennes Maxim granda urbo Rennes Oficala linguo o lingui: Franca Altra idiomi: Bretona e Galo Surfaco 27 209 km² Habitanti Denseso di habitantaro 3 373 835 (2019) 124 hab./km² Prezidanto regionala Loïg Chesnais-Girard Fondita o kreita 1941 Horala zono UTC+1 (UTC+2 dum somero) TNP (yaro) € 108 252 milioni (2022) Reto bretagne.bzh

Bretonia esas un ek la 13 administrala regioni di Francia en Europa. Ol jacas nord-weste de la lando, e konsistas ek 4 departmenti: Côtes d'Armor, Finisterre, Ille-et-Vilaine e Morbihan. Ol kreesis per dekreto ye la 28ma di novembro 1956. Lua chef-urbo esas Rennes.

La regiono nun nominesas "Administrala Bretonia", opozanta a la "historiala Bretonia" o la "kulturala Bretonia", qua kontenas anke departmento Loire-Atlantique. La nomo "Bretonia" originis de populo Bretona, qua venis de Anglia pos lua invado dal Anglosaxoni dum Mezepoko.

Historio

La maxim anciena restaji pri homala okupado prehistoriala en Bretonia evas de 700 mil yari ante nun. Populi qui habitis ibe dum neolitiko, cirkume 5.000 yari aK, konstruktis megaliti e dolmeni en kelka regioni, exemple Barnenez, Gavrinis, Table des Marchand e Carnac.

Migrado di Britani dum la 6ma yarcento.

Romani komandita da Iulius Caesar konquestis la regiono en 56 aK. Tribuo Veneti probis rezistar sensucese, e pos ke li vinkesis lia chefi mortigesis e la tribuo vendesis kom sklavi. Romani nomizis la distriktoArmorica, ed ol divenis parto di la provinco Gallia Lugdunensis, kun chef-urbo en Lugdunum.

Dum la 3ma yarcento, komencis revolto di bagaudae, grupi di rurani e sklavi di origino Kelta, kontre Romana administrado. Depos 380, granda nombro di soldati veninta de Britania (Britani) transferesis ad Armorica. Segun libro de la 9ma yarcento Historia Brittonum, uzurpinta imperiestro Magnus Clemens Maximus instalis trupi en la regiono. Altra historiisti mencionas ke grupi di Britani fugis ed instalis su en la regiono dum la sequanta yarcento, fuginta de invado da Anglosaxoni. Nun, on kredas ke existis ca du grupi di koloniigisti. Britani donis a la regiono lua nuna nomo, e kreis la linguo Bretona, qua havas parenteso kun la Walsana e la Kornwalana.

Bretonia unionesis kom rejio en 845. Lua unesma rejulo esis Nominoë. Pose, en 938, ol divenis dukio. La rejio nedependanta duris til 1532, kande François la 1ma agregis ol a Francia. La frontieri di ca teritorio restis stabila de la 9ma yarcento ti 1789, ed ol konservis kelk autonomio.

Dum la 19ma yarcento aparis regionala movado kun skopo krear nova politikala ento en Bretonia. En 1898 aparis movado Kevredigezh Vroadel Breizh ("uniono *regionalista Bretona) qua demandis, de sua komenco, descentraligo di la povo. L'idei evolucionis dum la 20ma yarcento, ed aparis nacionalista movado qua postulis la separo di Bretonia de Francia.

La nuna regiono Bretonia kreesis en 1941, konsistanta ek 4 departmenti: Côtes-du-Nord , Finistère , Ille-et-Vilaine, e Morbihan.

Geografio

Rozea granito en plajo di Trégastel (Tregastell).

La reliefo di Bretonia konsistas precipue ek kolini e plataji. La maxim alta loki ne superiras 400 metri di altitudo. La regiono havas multa arbori e bosketi, tamen ol ne havas granda foresti.

Pro l'influi dil Atlantiko e dil Angla Kanalo, la klimato di Bretonia esas oceanala. Dominacanta venti de nord-weste diminutas la vario di temperaturo en la regiono. La klimato esas plu sika kam sudala regioni. L'extremo nord-westala di la regiono havas mezavalore 10 dii po yaro kun temperaturi super 25°C, kontre ke sud-estala regioni povas havar til 50 dii kun 25°C o pluse.