Fairbanks, Alaska
Fairbanks esas urbo e la sideyo dil Distrikto Fairbanks North Star en la usana stato Alaska.
Fairbanks esas la maxim granda urbo en la interna regiono di Alaska. En 2014 esis en la urbo ipsa 32.469 habitanti, ed en 2016 esis en Distrikto Fairbanks North Star 100.605 habitanti, ol esas do la duesma maxim populoza metropolala areo en Alaska (dop Anchorage).
La Metropolala Statistikal Areo inkluzas tota Distrikto Fairbanks North Star ed esas la maxim norda Metropolala Statistikal Areo en Usa, situita min kam 190 km sude del Arktika Cirklo.
Fairbanks esas hemo dil Universitato di Alaska Fairbanks, la fondinta tereno dil sistemo Universitato di Alaska.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]Kapitano E. T. Barnette fondis Fairbanks en agosto 1901 dum voyajo a Tanacross (o Tanana Crossing, ube la treko Valdez-Eagle transiris la rivero Tanana), ube il intencis establisar faktorio. La vaporonavo sur qua Barnette esis pasajero, la Lavelle Young, strandis dum probar navigar aquo neprofunda. Barnette, kun sua partiso e provizaji, depozesis alonge la rivi dil rivero Chena, 11 km adfonte de lua kunflueyo kun la rivero Tanana.
Fumo del motori dil navo atencigis oro-exploranti en la kolini norde, notinde italiana enmigrinto Felice Pedroni (altra nomo Felix Pedro) e lua partenero Tom Gilmore. La du viri renkontris Barnette ube il desembarkis e konvinkis il pri la richeso dil areo. Barnette establisis faktorio ye la situo, ankore intencinta atingar Tanacross. Esquadi de oro-exploranti balde kunvenis en e cirkum la itere fondita Fairbanks; li konstruktia galerio-mineyi, dragili, e veino-mineyi.
Pos instigo da James Wickersham, la habiteyo nomizesis pro Charles W. Fairbanks, Republikana senatano de Indiana e pose la duadek-e-sisesma vice-prezidanto di Usa, qua servis sub Theodore Roosevelt dum lua duesma periodo.
Dum la frua yari dil habiteyo, la Tanana-Valo esis importanta agrokultivala centro por Alaska til la establiso dil Matanuska Valley Colonization Project e la urbo Palmer en 1935. Agrokultivo ankore facesas che Tanana-Valo, ma grandaparte sudeste de Fairbanks en la komunesi Salcha e Delta Junction. Dum la frua dii di Fairbanks, olua vicineyo esis granda produktero di agrokultival vari.
La nuna nordala parti di Suda Fairbanks esis originale la farmeyo di Paul J. Rickert, qua venis de proxima Chena en 1904 e jeris granda farmeyo til lua morto en 1938. Farmers Loop Road e Badger Road, stradi norde ed este (rispektive) di Fairbanks, esis anke hemo di multa farm-aktiveso. Badger Road esas nomizita pro Harry Markley Badger, frua rezidanto di Fairbanks qua pose establisis farmeyo alonge la strado e konocesis kom "the Strawberry King" (la frago-rejo). Ballaine Road e McGrath Road, anke nomizita pro importanta lokala farmisti, di qui la farmeyi situesis en la nemediata vicineyo di sua rispektiva samnoma stradi. Malgre frua esforci dal Alaska Loyal League, la Tanana Valley Agriculture Association e William Fentress Thompson, redaktero-editero dil Fairbanks Daily News-Miner, kurajigar nutrivo-produkto, agrokultivo en la areo nultempe povis vere suportar la populo, ma preske dum la yari 1920ma.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]
Fairbanks situesas en la centrala Tanana-Valo, an amba rivi dil rivero Chena proxim olua kunflueyo kun la rivero Tanana. Nemediate norde del urbo esas kateno de kolini qua acensas gradope til ke ol atingas la Blanka Monti e la fluvio Yukon. La suda frontiero dil urbo esas la rivero Tanana. Sude del river esas le Tanana Flats, areo de marsho e qua kovras plu kam 160 km til ke ol acensas aden la Alaska-Montaro, videbla de Fairbanks ye klara jorni. Este e weste esas basa vali separata da kolinari til 910 m super maro-nivelo.
La urbo havas tota area 85 km2; 83 km2 de ol esas tero e 2.1 km2 (2.48%) esas aquo.
La urbo esas extreme fore norde, situita proxim 16 paraleli norde del Pacifika frontiero inter Usa e Kanada. Ol jacas cirkume ye la sama paralelo kam la sueda urbo Skellefteå e la finlandana urbo Oulu. Ecepte ta urbi, ta paralelo esas skarse habitata pro sua kolda klimato. Pro sua varma someri, tamen, Fairbanks situesas sude del arktika arboro-lineo.
Kulturo
[redaktar | redaktar fonto]La maxim granda jurnalo di Fairbanks esas la Fairbanks Daily News-Miner, qua anke inkluzas semanala amuzo-guidilo, Latitude 65. Kelka altra jurnali anke servas Fairbanks e Distrikto Fairbanks North Star: The Ester Republic e la studento-jurnalo dil Universitato di Alaska Fairbanks, la Sun Star.
Fairbanks anke servesas da televiziono e radio. Radio-stacioni inkluzas AM-stacioni KFAR 660 talk radio, KCBF 820 ESPN Radio Network, KFBX 970 talk radio e KJNP 1170 religious radio. FM-stacioni inkluzas 88.3 popular Christian, KUAC 89.9 National Public Radio, KSUA 91.5 University of Alaska, Fairbanks, KDJF("CHET FM") 93.5 everything country KXLR 94.3 Alaska's new country KWDD 95.9 classic rock KYSC 96.9 soft rock, KWLF 98.1-"Wolf 98.1", top 40, KJNP-FM 100.3 religious radio, KAKQ-FM 101.1-"Magic 101.1" pop music, KIAK-FM 102.5 country music, KTDZ 103.9-"K-TED" adult hits, KKED 104.7 rock music, e KDFJ-LP 105.9 religious radio.
La granda televizion-kanali di Fairbanks esas KATN (ABC)-(KYUR retransmission), KUAC-TV (PBS)-"AlaskaONE", KTVF (NBC), KXDF-CD (CBS), ed UHF-staciono KDMD-LP-(Ion)-Fairbanks. Kablo-televiziono esas obtenebla de GCI.
La urbo Fairbanks e la granda Fairbanks-areo esas hemo di plura atraktivi ed eventi, qui atraktas vizitanti de exter Alaska tra la yaro. Somerala turisto-trafiko precipue konsistas ek krozo-navo-pasajeri qui kompras turi qui inkluzas voyajo a Fairbanks. Multa ta turisti pasas un o plura nokti che lokala hotelo e vizitas un o plura atraktivi. Turismo dum la cetera yaro eventas precipue dum la vintro-sezono, enfokiganta la Nordala Lumi, glacio-skulto e vintro-sporti. Pluse, altra eventi atraktas vizitanti de Alaska ipsa, precipue de la komerco-areo di interna Alaska e la North Slope.
Transporto
[redaktar | redaktar fonto]Kom la transporto-nabo por interna Alaska, Fairbanks havas granda strado-, fervoyo-, ed aero-konekti a cetera Alaska ed pretere. Lor la fondo di Fairbanks, la unika maniero atingar la urbo esis per vaporonavo sur la rivero Chena. En 1904, pekunio intencita a plubonigar la treko Valdez-Eagle uzesis por konstruktar brancho-treko, doninta a Fairbanks lua unesma surtera konekto al extera mondo. La rezultinta Richardson Highway kreesis en 1910 kande Gen. Wilds P. Richardson amelioris ol a charioto-strado. Dum la yari 1920ma, ol pluse plubonigesis e divenis navigebla per automobilo, ma ol pavizesis erste 1957.
Strado-konekti plubonigesis di Fairbanks en 1927, kande la 259-km Steese Highway konektis l'urbo al fluvio Yukon ye la oro-minado-komuneso Circle. En 1942, la Alaska Highway konektis la Richardson Highway a la kanadana strado-sistemo, permisinta strado-voyaji de cetera Usa a Fairbanks, egardata kom la neoficala fino dil Highway. Pro la Duesma Mondo-Milito, civila trafiko ne permisesis sur la Highway til 1948.
Dum la tarda yari 1960ma e frua 1970ma, serio de stradi konstruktesis por konektar Fairbanks al oleo-jaceyi di Prudhoe-Bayo. La Elliott Highway konstruktesis en 1957 por konektar Fairbanks a Livengood, la sudala termino dil Dalton Highway, qua finas en Deadhorse. Weste del Dalton-intersekeyo, la Elliott Highway iras til Manley Hot Springs an la rivero Tanana. Por plubonigar *logistiko en Fairbanks dum konstrukto dil Trans-Alaska Pipeline, la George Parks Highway konstruktesis inter Fairbanks e Palmer en 1971.
Pos la komenco di grand-skala oro-minado norde de Fairbanks, ministi volis konstruktar fervoyo de la vaporonavo-doki an la rivero Chena a la mineyi en la kolini norde del urbo. La rezulto esis Tanana Mines Railroad, qua komencis en septembro 1905. En 1907, la fervoyo riorganizesis e nomizesis Tanana Valley Railroad. La fervoyo duris expansar til 1910, kande la unesma oro-prospero komencis shancelar e l'endukto di automobili aden Fairbanks prenis komerco del fervoyo. Malgre ta problemi, fervoyo-apoganti previdis fervoyo de Fairbanks a Seward an la Gulfo di Alaska, hemo dil Alaska Central Railway.
En 1914, la usana Kongreso proprigis $35 milion por konstrukto dil Alaska Railroad-sistemo, ma la laboro tardigesis dal komenco dil Unesma Mondo-Milito. Tri yari pose, la Alaska Railroad kompris la Tanana Valley Railroad, qua subisis dummilita ekonomiala problemi. Fervoyo-laboristi konstruktis lineo nordweste de Fairbanks, lore sude a Nenana, ube Prezidanto Warren G. Harding enmarteligis la ceremoniala finala klovego en 1923. La fervoyo-tereni dil Tanana Valley Railroad konvertesis por uzo dal Alaska Railroad, e Fairbanks divenis la nordala endo* di la lineo ed olua duesma max granda depozeyo.
De 1923 til 2004, la Fairbanks-termino dil Alaska Railroad esis en centrala Fairbanks, norde del rivero Chena. En mayo 2005, la Alaska Railroad apertis nova termino nordweste del centro, e ta termino ankore operacas hodie. Dum somero, la fervoyo operacas turisto-treni ad e de Fairbanks, ed operacas tempopa pasajero-treni tra la yaro. La majoritato de lua komerco tra Fairbanks esas vari. La fervoyo projetas expanso dil fervoyo de Fairbanks por konektar la urbo kun Delta Junction, c. 160 km sudeste.