Getúlio Vargas
| Getúlio Dornelles Vargas | ||
| ||
Prezidanto di  Brazilia
| ||
| Guvernisteso: | de 3ma di novembro 1930 til 29ma di oktobro 1945 | |
| Precedanto: | Augusto Tasso Fragoso | |
| Sucedanto: | José Linhares | |
| Prezidanto di Brazilia
| ||
| Guvernisteso: | de 31ma di januaro 1951 til 24ma di agosto 1954 | |
| Precedanto: | Eurico Gaspar Dutra | |
| Sucedanto: | João Café Filho | |
| Personal informi | ||
| Naskodato: | 19 di aprilo 1882, 19 di aprilo 1883 | |
| Naskoloko: | São Borja, Rio Grande do Sul | |
| Mortodato: | 24 di agosto 1954 | |
| Mortoloko: | Rio de Janeiro, Brazilia | |
| Spozo: | Darcy Barmanho Vargas | |
| Profesiono: | advokato e politikisto | |
| Politikala partiso: | Partido Trabalhista Brasileiro - PTB | |
Getúlio Dornelles Vargas (1882 til 1954) esis Braziliana politikisto, qua guvernis Brazilia du foyi. Unesme, sen esar elektita dal populo (de 1930 til 1945), e la duesma foyo, de 1951 til 1954, demokratiale elektita. Ta lasta periodo finis tragediale per lua su-ocido.
Unesma prezidanteso (1930-1945)
[redaktar | redaktar fonto]L'unesma periodo dividesis en 3 parti:
- de 1930 til 1934 - provizora guvernerio,
- de 1934 til 1937 - konstitucala guvernerio, segun la konstituco sancionita en 1934, e
- de 1937 til 1945 - diktatoreso di Estado Novo ("Nova Stato).
En 1937 Vargas anuncis ke projeto komunista pri la kapto di povo en Brazilia, surnomizita Plano Cohen, deskovrabis. Ica nevera projeto uzesis kom pretexto por stato-stroko, e por l'adopto di nova konstituco kun inspiro fashista. En 1938 la fashisti Braziliana (nomizita Integralisti) divergis de Vargas e proskriptesis da ilu.
Dum lua periodo di guvernerio, Getúlio adoptis legifuro qua protektis e grantis yuri por la laboristi, exemple l'yuro por havar 30-dia vakanci omnayare, 3-monata vakanci por laboristini pos l'akusho, la 13ma salario por tota laboristi, edc). Ica legifuro, nomizita Consolidação das Leis do Trabalho - CLT en la Portugalana, donis granda populareso a Vargas, qua divenis konocita kom "la patro di la povri".
En 1942, pos diversa sinkadi di Braziliana komercala navi da Germana submara navi, Getúlio Vargas deklaris milito kontre Germania ed Italia, e sendis soldati por militar kontre la du Europana diktatoresi, kune Usana e Britaniana trupi. En 1945, la militarala komandanti qua kombatis en Europa ekpulsis Vargas de povo. José Linhares asumis povo provizore. Elekti por nova konstitucala asemblajo kunvokesis, ed, en 1946, Brazilia itere divenis demokratiala stato. Marshalo Eurico Gaspar Dutra elektesis prezidanto, e guvernis til la 31ma di januaro 1951.
Duesma prezidanteso (1951 til 1954)
[redaktar | redaktar fonto]Vargas, populara chefo pro la Laborala Legifuro, decidis kandidatesar a prezidanto en 1950, e vinkis l'elekto. Dum lua duesma prezidantala periodo, ilu fondis Petrobras, por explotar petrolo en Brazilia.
Vargas subisis granda presi ed akuzi da opozantaro pri esar demagogo e populisto. En 1954 lua precipua opozero, Carlos Lacerda, subisis atento per pafado ma eskapis viva. La pafo mortigis la mayoro Rubens Florentino Vaz, qua akompanis Lacerda. La chefo di la personala sekureso di Vargas, Gregório Fortunato, akuzesis pri imperar l'atento, e konfesis to.
Pos l'atento, Getúlio subisis granda presi qui demandis lua renunco. La politikala krizo enduktis la prezidanto a suocidar dum la nokto de la 23ma til la 24ma di agosto 1954. Ante la suocido, Vargas skribis letro ube akuzis lua opozanti pri dezirar lua vexeso.
Lua suocido efektigis granda shoko en populo, e desfaciligis la projeto de parto di lua opozinti pri kaptar povo per stato-stroko. Mili di personi sequis la sarko di Vargas, destruktis vehili de la jurnalaro opozanta ad ilu, e protestis en la stradi di Rio de Janeiro. Carlos Lacerda decidis fugar de Brazilia por eskapar de populala furio.