Baleari

Baleari Illes Balears (Kataluniana) Islas Baleares (Hispana) Autonoma regiono di Hispania Puig Maior, che montaro Tramontana, la maxim alta monto dil arkipelago. Chefurbo Palma de Mallorca Maxim granda urbo Palma de Mallorca Surfaco 5 040 km² Habitanti Denseso di habitantaro 1 209 906 (2023) 240.06 hab./km² Regionala prezidanto Marga Prohens (PP) Horala zono UTC+01:00 ()UTC+02:00 dum somero) TNP (yaro) € 30 321 milioni (2021) Reto www.caib.es

Baleari (Autonoma Komunitato Baleari, Hispane: Comunidad Autónoma de las Illes Balears, Kataluniane Comunitat Autònoma de les Illes Balears) esas autonoma regiono insulala di Hispania, ed arkipelago en Mediteraneo, konsistanta ek 5 insuli habitata (Mayorka, Minorka, Ibiza, Formentera e Cabrera) e 146 insuleti. Segun statistiki de 2023, ol havis 1 209 906 habitanti. Lua tota surfaco esas 5 040 km².

Historio

Naveta Es Tudons.

La prehistorio ed Antiqua epoko en Mayorka e Minorka diferas de olta di Ibiza e Formentera. En Mayorka e Minorka trovesis restaji homala de 3 mil yari aK, de tale nomizita "kupro-epoko". Inter 1000 aK e 1200 aK lokala habitanti konstruktis tumuli ek petri konocata Hispane kom naveta. Depos la 5ma yarcento aK li probable mantenis komercala relati kun Kartago. En Ibiza e Formentera existas restaji di Feniciana kolonieti de cirkume 654 aK.

L'insulani konocesis kom habila uzanti di frondi, e laboris kom mercenarii por Kartagani e pose por Romani, qui konquestis l'arkipelago en 123 aK. Romani unesmafoye unionis la tota arkipelago sub singla administro e kulturo, komence kom parto di provinco Hispania Citerior, e pose di Tarraconensis, di Cartaginense, ed ye la fino dil 4ma yarcento li divenis nedependanta provinco, nomizita Balearica.

Irgatempe inter 461 e 468, dum la dekado di Romana imperio, Vandali konquestis la regiono. Pose, inter 533 e 534, Bizancani konquestis la regiono, ed administris ol til la komenco dil 8ma yarcento. En 903 l'arkipelago okupesis dal Emirio Kordoba.

Inter 1113 e 1115 Toskani e Lombardi konquestis l'insuli. Dum la 13ma yarcento, rejulo Jaime 1ma de Aragon konquestis ol. En 1492, kande Aragon e Kastilia unionis, l'insuli divenis parto di Hispania.

Politiko

L'autonoma komunitato di la Baleari havas propra parlamento, guvernerio e guberniestro (prezidanto di guverno), qui elektesas omna quar yari. La parlamento elektas la prezidanto e kontrolas la guvernerio. La prezidanto nominas la membri di la guvernerio.

Insuli Mallorca, Minorca, Ibiza e Formentera havas lia propra "insulala konsilistari" (consells insulars).

Ekonomio

Turismo esas la precipua ekonomiala aktiveso di arkipelago.

Kulturo

La koquarto dil insuli havas Kataluniana, Hispaniana e Mediteraneana influi. Homardo-raguto de Minorka atraktis rejulo Juan Carlos 1ma a l'insuli. Mayonezo posible originis en l'insulo di Maó, qua anke produktas lua propra fromajo.

Hispaniana e Kataluniana esas ambe oficala lingui en l'arkipelago.

La precipua futbalo-squado de l'insuli esas RCD Mallorca, de Mayorka.