Baleari
Illes Balears (Kataluniana) Islas Baleares (Hispana)
|
Baleari (Autonoma Komunitato Baleari, Hispane: Comunidad Autónoma de las Illes Balears, Kataluniane Comunitat Autònoma de les Illes Balears) esas autonoma regiono insulala di Hispania, ed arkipelago en Mediteraneo, konsistanta ek 5 insuli habitata (Mayorka, Minorka, Ibiza, Formentera e Cabrera) e 146 insuleti. Segun statistiki de 2023, ol havis 1 209 906 habitanti. Lua tota surfaco esas 5 040 km².
Historio
[redaktar | redaktar fonto]
La prehistorio ed Antiqua epoko en Mayorka e Minorka diferas de olta di Ibiza e Formentera. En Mayorka e Minorka trovesis restaji homala de 3 mil yari aK, de tale nomizita "kupro-epoko". Inter 1000 aK e 1200 aK lokala habitanti konstruktis tumuli ek petri konocata Hispane kom naveta. Depos la 5ma yarcento aK li probable mantenis komercala relati kun Kartago. En Ibiza e Formentera existas restaji di Feniciana kolonieti de cirkume 654 aK.
L'insulani konocesis kom habila uzanti di frondi, e laboris kom mercenarii por Kartagani e pose por Romani, qui konquestis l'arkipelago en 123 aK. Romani unesmafoye unionis la tota arkipelago sub singla administro e kulturo, komence kom parto di provinco Hispania Citerior, e pose di Tarraconensis, di Cartaginense, ed ye la fino dil 4ma yarcento li divenis nedependanta provinco, nomizita Balearica.
Irgatempe inter 461 e 468, dum la dekado di Romana imperio, Vandali konquestis la regiono. Pose, inter 533 e 534, Bizancani konquestis la regiono, ed administris ol til la komenco dil 8ma yarcento. En 903 l'arkipelago okupesis dal Emirio Kordoba.
Inter 1113 e 1115 Toskani e Lombardi konquestis l'insuli. Dum la 13ma yarcento, rejulo Jaime 1ma de Aragon konquestis ol. En 1492, kande Aragon e Kastilia unionis, l'insuli divenis parto di Hispania.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]Politiko
[redaktar | redaktar fonto]L'autonoma komunitato di la Baleari havas propra parlamento, guvernerio e guberniestro (prezidanto di guverno), qui elektesas omna quar yari. La parlamento elektas la prezidanto e kontrolas la guvernerio. La prezidanto nominas la membri di la guvernerio.
Insuli Mallorca, Minorca, Ibiza e Formentera havas lia propra "insulala konsilistari" (consells insulars).
Ekonomio
[redaktar | redaktar fonto]Turismo esas la precipua ekonomiala aktiveso di arkipelago.
Kulturo
[redaktar | redaktar fonto]La koquarto dil insuli havas Kataluniana, Hispaniana e Mediteraneana influi. Homardo-raguto de Minorka atraktis rejulo Juan Carlos 1ma a l'insuli. Mayonezo posible originis en l'insulo di Maó, qua anke produktas lua propra fromajo.
Hispaniana e Kataluniana esas ambe oficala lingui en l'arkipelago.
La precipua futbalo-squado de l'insuli esas RCD Mallorca, de Mayorka.
Referi
[redaktar | redaktar fonto]![]() |
Autonoma regioni di Hispania | ![]() |
---|---|---|
Andaluzia • Aragon • Asturia • Baleari • Baskia • Extremadura • Galisia • Kanarii • Kantabria • Kastilia e Leon • Kastilia-La Mancha • Katalunia • Madrid • Murcia • Navara • La Rioja • Valencia Autonoma urbi: Ceuta • Melilla Suverena teritorii: Chafarinas • Vélez de la Gomera • Alhucemas |