Batalio di Normandia
| Batalio di Normandia | |||
| |||
| Usana trupi proxim la plajo Omaha, Normandia, ye la 6ma di junio 1944. | |||
| Konflikto: | Duesma mondomilito | ||
| Dato: | de la 6ma di junio til la 25ma di agosto 1944 | ||
| Loko: | Normandia, westala Francia | ||
| Rezulto: | decidigiva vinko di westala federiti kontre nacional-socialista Germania. | ||
 Usa.svg){kind=small} Unionita Rejio Kanada AustraliaPoloniana soldati Franca soldati Belgiana soldati  Nova-Zelando Nederlando NorvegiaChekoslovakiana soldati  Grekia
|
↔ | nacional-socialista Germania | |
| Dwight D. Eisenhower Arthur Tedder Bernard Montgomery Trafford Leigh-Mallory Bertram Ramsay Omar Bradley Miles Dempsey |
↔ | Gerd von Rundstedt Erwin Rommel Friedrich Dollmann | |
| 1.332.000, proxim la 24ma di julio | ↔ | 380.000, proxim la 23ma di julio | |
| cirkume 120.000 morti[1] | ↔ | 113.059 morti[1] | |
La batalio di Normandia, kodexo-nomo Overlord, esis batalio de la duesma mondomilito qua eventis inter trupi de westala federiti (Usa, Unionita Rejio, Kanada e Australia, kune soldati de altra nacionalesi (Franca, Polona, Nederlanda, Chekoslovaka, Greka) qui vivis en Anglia) kontre nacional-socialista Germania en la litoro di Normandia, nordo di Francia. Ta batalio esis la maxim grand amfibia operaco de la historio, e markizis la komenco di la liberigo di Francia de nacional-socialist okupeso. La federiti sucesis establisar teroveno-plaji en omna loki selektita por desembarki. La trupi anke havis aerala suporto del aer-armei Australiana, Nova-Zelandana e Norvegiana.[2]
L'invado di Normandia komencis per noktal arivo di parashuteri e glit-flugili, e masiva aerala e navala bombardi. Dum la komenco di la matino di la 6ma di junio 1944 (la surnomizita "Dio D") komencis amfibia desembarki en kin plaji kodexe nomizita Sword, Juno, Omaha, Gold ed Utah. La trupi Usana desembarkis en Omaha ed Utah, Britaniani desembarkis en Gold e Sword, e Kanadani desembarkis en Juno. Dum la nokto, la cetera trupi aerale transportita arivis.
La preparadi
[redaktar | redaktar fonto]
Pos sucesoza amfibia atako Britaniana kontre Saint-Nazaire ye la 28ma di marto 1942, Adolf Hitler imperis ke tota navala e submarala bazi en l'Atlantiko esus forte defensita. Mili di koaktita laboreri konstruktis permananta fortifikuri an la litori di Belgia, Nederlando e Francia. En la komenco di 1944 marshalo Erwin Rommel indikesis por inspektar e plubonigar la defensiva sistemo. Rommel konsideris la sistemo nesuficanta, e rinforcis ol kun granda bloki di betono, mitraliosi e kanoni. Tamen, la sistemo di defenso nulatempe esis konkluzita.
Westala federiti savis pri la sistemi di defenso, ed ante lansar atako kontre Normandia li kreis falsa operaco nomizita "Operaco Fortitude" (subdividita en Fortitude Nordo e Fortitude Sudo) por trompar Germani pri lua reala skopi. E pos komencar desembarki ye la 6ma di junio 1944 la falsa operaci duris, por trompar duopl agenti servinta Germania e preventar la sendajo di rinforci. Hitler pensis ke la precipua atako lansesus tra la Stretajo di Dover, til esar plu tarda.
L'operaco Overlord
[redaktar | redaktar fonto]
L'operaco recevis navala ed aerala suporto de Angla, Nova-Zelandana e Kanadan aer-armei e de Australiana, Usana e Britaniana mar-armei, e komencis dum la nokto, per lansado di parashutala soldati e tri divizioni di glit-fugili, plu masiva aerala e navala bombardo kontre Germana fortifikuri. La desembarki komencis dum jornesko en kin plaji qui recevis la kodexo-nomi Juno, Gold, Omaha, Utah e Sword, alonge 80 km di Normandiana litoro. Entote, 6 939 navi e amfibia transportili uzesis por sendar trupi ed equipuri a la plaji.
Ante l'invado, Franca rezisto recevis instrukti por sabotar Germana sistemi di komuniko, ferovoyi e sistemi di transsendo di energio, ed atakis Germana trupi qui povus rinforcar la sistemi di defenso. Un dio ante l'invado (la 5ma di junio 1944) Germana inform-kontoro en Francia detektis radiotransmiso de Anglia a Francia kun la frazo Bercent mon coeur d'une langueur monotone ("pacigez mea kordio per monotona langoro") ed interpretis ke l'invado esis balda. Malgre avizir German armei en la regiono, l'avizo ignoresis, pro la sama frazo askoltabis un monato ante ed eventir nula invado.
Nur en 1968, la labori di Franca rezisto ante komencar e dum la Batalio di Normandia divenis komplete konocita: 52 lokomotivi destruktesis ye la 6ma di junio, e 500 ferovoyala bifurkili sabotesis. Normandia divenis komplete izolita ye la 7ma di julio.[3]
Federiti projetis kaptar Saint-Lô, Caen e Bayeux dum la sama dio dil desembarko, ma ne havis nemediata suceso: Caen nur kaptesis pos 3-monata batalio. Malgre to, li establisis du artificala portui (konocita kom Mulberry harbours) tri dii pos la desembarko, por faciligar la desembarko di nova trupi e provizuri. L'artificala portuo di la plajo Omaha destruktesis ye la 19ma di junio pro tempesto. Tamen, la federiti ja desembarkabis 314.517 soldati, 54.000 vehili e 102.000 toni di equipuri. Federiti anke atakis multa avioni de Luftwaffe en sulo, e quankam la bombardi ne destruktis multa Germana tanki, la manko di avioni desfaciligis Germana reakto. Multa Federita e Germana soldati mortis dum la kombati, e malgre la kombati esis intensa ed eventis granda perdaji di vivi, la desembarko stimulis la moralo di federita trupi.
Germana komanderi faliis pri kontreatakar nemediate, pro problemi en la komuniko inter lia trupi, e l'interferi di Hitler en la decidi, sen konocar la reala situo. Gerd von Rundstedt revokesis de komando pos dicar a marshalo Wilhelm Keitel: "Facez la paco, idioti!". Rommel esis severe vundita ye la 16ma di julio pos aerala atako dal federiti. Ultre to, cirkume 600.000 ek 850.000 Germana soldati stacita en la regiono rekrutabis por l'estala fronto por kombatar l'armeo di Stalin.[4] Kande li retrosendesis a Francia por kombatar westala federiti, multi demonstris esar nefidinda, e kapitulacis o desertis en l'unesma oportunajo.
Ye la 15ma di agosto la Federiti komencis atakar Francia di Vichy de Provenco, tra l'operaco konocita kom "Operaco Dragono". Ta operaco duris til la 14ma di septembro, kun decidigiva vinko dal federiti, e kun la transfero di Philippe Pétain ed altra membri dil rejimo di Vichy a Germania, por formacar guverno-en-exilo.
De la 12ma til la 21ma di agosto eventis decidigiva batalio en la nomizita posho di Falaise, e dum la nokto di 21ma di agosto 50.000 Germana soldati esis cernita en Chambois, e malgre multi probis eskapar la cerno, Germana trupi subisis multa perdaji di homi ed equipuri. Quar dii pos finir la kombati en Chambois, federiti liberigis Paris, ed ye la 30ma di agosto 1944 la lasta Germana trupi abandonis la regiono dil fluvio Seine, e l'Operaco Overlord, o Batalio di Normandia, finis.
Konsequi del atako
[redaktar | redaktar fonto]L'atako permisis liberigar Paris de Germana okupeso ed anke kreis la "westala fronto", revendikita da Iosif Stalin l'antea yaro. Germani obligesis movar trupi de este adweste probante kontreatakar.
Muzei e tombeyi
[redaktar | redaktar fonto]
Multa muzei (la maxim granda esas la paco-memorialo en Caen), e tombeyi quale en Calvados, memorigas la batalio. Multa shirmili e fortifikuri de l'epoko defias la tempo.
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ 1,0 1,1 Tamelander, M, Zetterling, N (2004), Avgörandes Ögonblick: Invasionen i Normandie. Norstedts Förlag, p. 295
- ↑ Jeffery, Williams:The long left flank: the hard fought way to the Reich, 1944–1945. Publikigita da Cooper. Loko di publikigo: London. Dato di publikigo: 1988.
- ↑ Raporti preparita da l'inquesto de la kontoro por specal operaci (Counter-insurgency Information Analysis Center) (1968). A Study of Rear Area Security Measures. Washington: The American University.
- ↑ Keegan, John (1994) [1982]. Six Armies in Normandy: From D-Day to the Liberation of Paris. New York: Penguin Books. ISBN 0-14-023542-6.