Panama-urbo
- Por l'urbo en Florida, Usa, videz Panama City, Florida.
| Panama-urbo | ||
| ||
| Kelk imaji pri Panama-urbo. | ||
|
| |
| Standardo | Blazono | |
| Lando: |  Panama
| |
Informo:
| ||
| Latitudo: | 8°58'N | |
| Longitudo: | 79°32'W | |
| Altitudo: | 2 m | |
| Surfaco: | 275 km² | |
| Habitanti: | 880 691 (2013) | |
| Denseso di habitantaro: | 3206 hab./km² | |
| Horala zono: | UTC-5 | |
| Urbestro: | José Luis Fábrega (PRD) | |
Mapo:
| ||
| ||
Oficala retosituo:
| ||
| http://mupa.gob.pa | ||
Panama-urbo (Hispane: ciudad de Panamá) esas chef-urbo e maxim populoza urbo di republiko Panama.[1] Segun statistiki de 2013, ol havis 880 691 habitanti. Lua metropolala regiono havis 1 938 000 habitanti en 2020.
Jacanta proxim la Pacifik eniro di la kanalo di Panama, an la provinco samnoma, l'urbo esas l'administrala e politikala centro di la lando, ed anke koncentro-punto por internaciona financi e komerco.[2]
L'urbo havas mezavalora TNP po persono di US$ 15.300,00.[3] Ol havas multa cieloskraperi e cirkondesas da tropikala pluvala foresto. Lua aeroportuo, Tocumen, esas la maxim granda de Central Amerika. En 2003, l'urbo elektesis Kulturala Chef-urbo di Amerika, ensemble kun Curitiba, en Brazilia.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]
L'urbo fondesis ye la 15ma di agosto 1519 dal Hispana conquistador Pedro Arias Dávila, en loko ube antee habitis indijena populo. La regiono ube l'urbo fondesis nun nomesas kom Panamá Viejo. De la urbo, departis expedicioni qui konquestis l'imperio Inkao, en Peru.
Dum lua historio, eventis adminime 3 granda incendii ed 1 ter-tremo ye la 2ma di mayo 1621, qui produktis granda destruktado. Ye la 28ma di januaro 1671, l'urbo destruktesis da fairo, pos ke Angla pirato Henry Morgan spoliis e brulis ol. Panama formale riestablisesis ye la 21ma di januaro 1673, en peninsulo jacanta cirkume 8 km sud-weste del originala urbo. En 1790, l'urbo ja havis cirkume 7 mil habitanti.
Pos la deskovro di oro en Kalifornia, eventita en 1848, rapide augmentis la quanto di voyajeri qui trairis l'istmo di Panama. L'antea yaro komencis konstrukto di ferovoyo inter l'Atlantiko e Pacifiko. Tamen, ol inauguresis erste en 1855, kande Panama-urbo ja havis cirkume 15 mil habitanti. De 1848 til 1859, kande kompleteskis l'unesma transkontinentala ferovoyo en Usa, preske 375 mil personi trairis l'istmo por voyajar del esto di Usa al westo, e cirkume 225 mil en sinso opozanta. Ca trafiko di personi stimulis la kresko dil urbo, qua ja havis 25 mil habitanti en 1885.
La konstrukto dil kanalo di Panama helpis plubonigar la substrukturo dil urbo. Lua saneso-sistemo plubonigesis, flava febro e malario extirpesis del urbala zono, e l'unesma sistemo por distributar neta aquo inauguresis.
Dum la duesma mondomilito l'urbo kreskis multe e prosperis. Panamani havis limitizita o nula aceso a la zono di la kanalo di Panama. La tensi augmentis inter Panamani ed Usani en la zono di la kanalo, ed ye la 9ma di januaro 1964 eventis konflikto.
Dum la yari 1970a e 1980a l'urbo divenis internaciona financala centro, ed anke "internaciona pekunio-laverio". En 1999 Usa transferis la suvereneso super la kanalo a Panama, qua duras til nun.[4] L'urbo anke duras esar financala centro, tamen la kontrolo pri l'origino di la pekunio augmentis.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]
Panama-urbo jacas proxim l'eniro dil kanalo di Panama apud Pacifiko, kun altitudo di 0 m adsur marala nivelo. Pro ta limitado, l'urbo kreskis vers la nord-esto. Pokope l'altitudo kreskas til atingar mezavalore 30 metri. Lua maxim alta monto esas Cerro Ancón, kun 199 metri di altitudo. Ok fluveti trairas la teritorio dil urbo: Cárdenas, Curundú, Matasnillo, Matías Hernández, Río Abajo, Juan Díaz, Tapía, e Tocumen.
La klimato dil urbo esas tropikala kun longa pluvoza sezono, de mayo til decembro, e sika sezono de januaro til aprilo. La mezavalora yarala pluvo-quanto esas 2.000 mm, e la mezavalora yarala humideso esas 75%. La mezavalora yarala temperaturo esas 27°C (minima 20°C, maxima 39°C).
Panama-urbo havas multa parki, exemple la 56.5-hektara Parko Omar Torrijos an lua centro, un ek la maxim vizitata dil urbo. Altra importanta parki esas la Naturala Parko di la Metropolo (Parque Natural Metropolitano de Panamá) kun 232 hektari, kreita por prezervar la biologiala diverseso di la zono; la Naciona Parko Caminos de Cruces; e la Naciona Parko pri la Suvereneso (Parque Nacional Soberanía), la maxim granda, kun 19.341 hektari, alonge la Kanalo di Panama. La Botanika Gardeno (Municipala Parko Summit) prezervas planti de multa tropikala e subtropikala regioni del mondo.
Nun existas projeti pri konstruktar cieloskraperi en l'urbo alta de plua kam 200 metri, inkluzite kelki alta di plua kam 300 metri.[5] L'urbo transformesis en la "chef-urbo di la cieloskraperi" di Latin-Amerika.[6] L'edifico Trump Ocean Club International Hotel & Tower, alta de 293 metri, inauguresis en 2012. Ol duras esar la maxim alta edifico del urbo til nun.
Transporto
[redaktar | redaktar fonto]
Panama-urbo havas bona substrukturo pri transporto inter ol e lua metropolala regiono e por l'altra regioni di la lando. Tamen, interne l'urbo eventas multa problemi pri trafiko, pro la granda quanto di privata vehili en la stradi. L'urbo havas du avenui (Corredores) por rapida trafiko. L'avenuo Corredor Norte ligas Panama-urbo a lua nordala suburbi, kontre ke Corredor Sur ligas ol a la sudala suburbi ed al aeroportuo Tocumen.
Omnadie, 800 mil personi transportesas per autobusi en la urbo. En 2014 lore prezidanto Ricardo Alberto Martinelli inauguris l'unesma lineo di urbala fervoyo de la urbo, longa di 14 km.[7][8] Nun la sistemo havas du linei kun entote 39,8 kilometri e 32 stacioni. On konstruktas la 3ma lineo adweste. Ol havos entote 25 km.[9]
L'urbo havas du internaciona aeroportui: l'aeroportuo internaciona di Tocumen, e l'aeroportuo Marcos A. Gelabert, qua jacas ube ante funcionis bazo del aer-armeo an la quartero Albook. En Albrook anke jacas staciono di autobusi, de ube departas omnibusi vers altra urbi de la lando ed anke vers altra Central Amerikana landi. Ank existas ferovoyala lineo longa de 76,6 km alonge l'istmo di Panama, qua ligas Panama-urbo a Colón, en Karibia. Antee, ol uzesis por transportar vari, ma nun ol uzesas por transportar pasajeri inter la du urbi, nome komercisti e turisti.
Turistala loki
[redaktar | redaktar fonto]
- La konstrukturi del centro historiala di Panama-urbo, qua konsideresis "Patrimonio di la Homaro" dal UNESKO en 1997. Ol konsistas ek adminime 800 edifici di multa arkitekturala stili: koloniala, Karibiana, Franca, e moderna. En la historiala quartero jacas bela kirki anciena, exemple: la Metropolala Katedralo di Panama, qua komencis konstruktesar en 1688 e konsekracesis en 1798; e la kirko di la Mizerikordio (Iglesia de la Merced), qua komence konstruktesis en Panamá Viejo e, pos l'ataki dal pirati komandita da Henry Morgan qua rezultis lua destrukto, lua petri transportesis vers lua nuna loko.
- La ruini di Panamá la Vieja o Panamá Viejo, jacante 10 km de la nuna urbo, konsideresis "Patrimonio de la Homaro" dal UNESKO en 2003. Ante ke Pedro Arias Dávila fondis ol en 1519, indijeni habitis la zono. Pro to, restaji de indijena kulturi trovesis proxim ol. Inter la loki di intereso esas la ruini del anciena katedralo e lua turmo, alta de 30 metri, e la ruini de la kuvento por monakini.
- Las Bóvedas, ensemblo di arkitekturala verki qui cirkondas la placo Plaza de Francia, exemple l'anciena murego qua protektis l'urbo; l'obelisko qua homajas Ferdinand de Lesseps, Franca injenioro qua kreis l'unesma projeto pri la kanalo di Panama; e la dek marmora plaki qui rakontas la historio dil kanalo.
- La kirko di Santa Felipus Neri, inaugurita en 1688, un ek la maxim anciena kirki de Panama-urbo.[10]
- La kirko di Santa Ana, an la samnoma quartero, qua konsekracesis en 1764.[11]
- La Nacionala Teatro di Panama, konstruktita en 1904 an la historiala centro di Panama-urbo.
- La Kanalo di Panama, la muzeo pri la kanalo (Museo del Canal Interoceánico) e la sluzi di Miraflores.
- L'Avenuo Central e lua historiala edifici jacas an la regiono konsiderata "Patrimonio di la Homaro". La komerceyi an lua edifici atraktas viziteri sive pro lua beleso, sive pro la diverseso e basa preci de la vari vendita.
- Komercala centri (shopping centers): Multiplaza Pacific, Multicentro, Albrook Mall, MetroMall, Plaza Tocumen, Los Pueblos, inter altri.
- La Prezidantala Palaco, o Palaco di la Heroni (Palacio de las Garzas), an la quartero San Felipe.
- L'arboroza avenuo Calzada de Amador, qua ligas Panama-urbo a quar insuleti che Pacifiko. Ibe existas restorerii, drinkerii e diskoteki. Proxim ol jacas la Muzeo pri la Biodiverseso (Museo de la Biodiversidad o Biomuseo), inaugurita en 2014.
- La naturala parki: Parko Omar Torrijos, Naturala Parko di la Metropolo, Parque Nacional Soberanía, edc.
- La moderna avenuo Balboa, inaugurita en 2009, ube jacas kelka de la maxim alta cieloskraperi del urbo, exemple Bicsa Financial Center.
- La Sporta Komplexo Irving Saladino (Ciudad Deportiva Irving Saladino) qua inauguresis en 1970 por la Central-Amerikana e Karibiana Ludi di 1970, e modernigesis en 2010. Ibe jacas la plursporta stadio Rommel Fernández, qua uzesas anke por futbalo-partii.
Referi
[redaktar | redaktar fonto]
- ↑ Diccionario panhispánico de dudas. Apéndice 5: Lista de países y capitales, con sus gentilicios. - Dato di publikigo: oktobro 2005. URL vidita ye 20ma di marto 2011. Idiomo: Hispana.
- ↑ Investing in Panama - Publikigita da BussinesPanama.com. URL vidita ye 16ma di decembro 2010.
- ↑ Panama GDP - per capita (PPP) - Economy - Publikigita da Indexmundi.com. Dato di publikigo: 19ma di februaro 2010. URL vidita ye 26ma di junio 2010.
- ↑ Panama Canal - Publikigita da History. URL vidita ye 13ma di novembro 2016.
- ↑ En Panamá se construyen los edificios más altos de latinoamérica - Publikigita da Panamagazine. URL vidita ye 27ma di novembro 2008.
- ↑ Panamá, un país de rascacielos - Publikigita da LaPrensa(Panamá). URL vidita ye 2ma di decembro 2008. Idiomo: Hispana.
- ↑ El Metro de Panamá - URL vidita ye 18ma di julio 2010.
- ↑ Metrobus Panama - URL vidita ye 18ma di julio 2010.
- ↑ Línea 3 del Metro de Panamá - URL vidita ye 17ma di januaro 2024. Idiomo: Hispana.
- ↑ La Iglesia San Felipe Neri - Publikigita da Casvoviejo.com. URL vidita ye 15ma di oktobro 2017.
- ↑ Iglesia Santa Ana, Panama City - URL vidita ye 15ma di oktobro 2017.