Santo Domingo
| Santo Domingo | ||
| ||
| Kelk imaji pri Santo Domingo. | ||
| ||
| Blazono | ||
| Lando: |  Dominikana Republiko
| |
Informo:
| ||
| Latitudo: | 18°28'N | |
| Longitudo: | 69°57'W | |
| Altitudo: | 14 m | |
| Surfaco: | 104.44 km² | |
| Habitanti: | 965 040 (2010) | |
| Denseso di habitantaro: | 9.200 hab./km² | |
| Horala zono: | UTC-4 | |
| Urbestro: | Carolina Mejía | |
Mapo:
| ||
.svg)
| ||
Oficala retosituo:
| ||
| adn.gov.do | ||
Santo Domingo, oficale Santo Domingo de Guzmán esas la chef-urbo e maxim populoza urbo de Dominikana Republiko, ed anke la maxim populoza de Karibia. Segun la demografiala kontado di 2010, ol havis 965 040 habitanti, e lua metropolala regiono havis 2 731 294 habitanti.[1]
Nun, l'urbo esas la kulturala, financala, politikala e komercala centro de Dominikana Republiko. Ank esas la maxim importanta portuo de la lando, sive por pasajeri, sive por vari. L'universitato Autonoma de Santo Domingo (UASD), esas la precipua del urbo, e l'unika publika universitato de la lando.
L'urbo esas la maxim anciena urbo fondata dal Europani e kontinue habitata de Amerika. Ol fondesis en 1498 da Bartolomeo Colombo, fratulo de Cristoforo Colombo, an l'estala rivo dil fluvio Ozama. L'unesma universitato, l'unesma katedralo, l'unesma monakeyo, e l'unesma kastelo e fortreso di Amerika, omni konstruktesis en Santo Domingo.
Historio[redaktar | redaktar fonto]
Ante ke l'Europani deskovris Amerika en 1492, indijeni Taíno habitis l'insulo Hispaniola, inkluzite la regiono ube nun jacas Santo Domingo. Li organizesis en 5 tribui, komandita da lokala chefi, le cacique (pronuncez 'kasike').
Santo Domingo oficale fondesis inter la 4ma e la 5ma di agosto 1498 da Bartolomeo Colombo. Tamen, l'unesma Europani establisesis ibe ja en 1493. Bartolomeo Colombo nomizis l'urbo Nueva Isabela. En 1502, l'urbo destruktesis da uragano. Nicolás de Ovando, lor la guberniestro Hispana, transferis lua sideyo a westala rivo dil fluvio Ozama en 1502, ma mantenis lua nomo, homaje lora rejino Isabel la 1ma di Kastilia. Granda parto dil anciena murego del urbo duris existar til nun.
Dum l'unesma yarcento di lua existo, l'urbo funcionis kom "platformo" por explorar la kontinento Amerikana. En 1586, Francis Drake okupis Santo Domingo e demandis ransono por liberigar ol. Pos ke Drake spoliis l'urbo, la febla dominaco Hispana ne povis impedar ataki da pirati dum cirkume 50 yari. En 1655, expediciono Angla sendita da Oliver Cromwell atakis l'urbo ma pose vinkesis, e preferis establisar su en l'insulo Jamaika.
L'urbo ribaptesis Santo Domingo ('Santa Sundio') en 1697. Ol okupesis e chanjesis de manui multafoye, de 1795 til 1822. En 1795 l'urbo cedesis a Francia, okupesis da Haitiana rebeli en 1801, riokupesis dal Franci en 1802, ed itere dal Hispani en 1809. En 1821, ol divenis chef-urbo dil Nedependanta Stato di Hispana Haiti. Du monati pose, la nova stato okupesis da Haiti. La kolonio, inkluzite l'urbo, perdis granda parto de lua habitanti de origino Hispana pro ca invado.
Dominikana Republiko rekuperis lua nedependo ye la 27ma di februaro 1844, e Santo Domingo divenis lua chef-urbo. De 1936 til 1961 l'urbo nomesis "Ciudad Trujillo" pro la diktatoro Rafael Leónidas Trujillo decidis homajar su ipsa.
En 1962, Juan Bosch elektesis prezidanto di Dominikana Republiko. Ilu revokesis sep monati pose per stato-stroko, qua efektigis interna milito komandita da Francisco Caamaño, komandinto di le Constitucionalistas, qui luktis por restaurar la demokratio. L'interna milito ank efektigis la duesma invado di Usana trupi en Dominikana Republiko, lor helpita da trupi de altra Amerikana landi (Brazilia, Honduras, Paraguay) por luktar kontre Constitucionalistas. La milito finis ye la 31ma di agosto 1965, e rezultis la morto di 2850 Dominikani kontre 44 Usani.[2] Caamaño exilis su en London.
En 1970, Santo Domingo ja havis 673 470 habitanti. En 1979, uragano David frapis Santo Domingo per venti til 200 km/h. En 1992 celebresis la 500ma aniversario di la Deskovro di Amerika. Ca yaro inauguresis monumento e muzeo nomizita "Faro di Colombo", konstruktita segun projeto dal Skota arkitekto Joseph Lea Gleave, qua homajas Hispana navigisto Cristoforo Colombo. En 1993, la metropolala regiono dil urbo atingis 2 314 779 habitanti.
En 2003, l'urbo gastigis la Tot-Amerika Ludi. En 2009 ol inauguris lua unesma lineo di metroo. En 2010, l'urbo ja havis 965 040 habitanti, e lua metropolala regiono 2 907 100 habitanti.
Geografio[redaktar | redaktar fonto]
La reliefo di Santo Domingo esas plana, jacanta an la du rivi dil fluvio Ozama. La fluvio posibligis konstruktar ibe la maxim importanta portuo di la lando. La mezavalora altitudo dil urbo esas 14 metri super la marala nivelo.
La klimato dil urbo esas tropikala, influata da musono (Am segun la klimatala klasifikuro da Köppen). La mezavalora temperaturo en agosto (somero) esas 27,1°C, dum ke la mezavalora temperaturo en januaro e februaro (vintro) esas 24,4°C.
La mezavalora yarala pluvo-quanto esas 1447,1 mm. La maxim pluvoza sezono iras de mayo til oktobro, kande pluvas plua kam 140 mm omna monati. La min pluvoza sezono iras de novembro til aprilo, ma pro l'influo dil alizei e la proximeso di monti, ca epoko ne esas komplete sika.
Transporto[redaktar | redaktar fonto]
Santo Domingo esas la termino por 4 ek la 5 nacionala chosei di Dominikana Republiko. Ol ligesas a la sud-westo di la lando per la choseo RD-2, qua konektesas al avenuo George Washington, e a la nord-westo di la lando pe la choseo RD-1. La choseo RD-3 ligas Santo Domingo al esto di la lando, inkluzite turistala urbo Punta Cana e la provinco Samaná, nord-este de la lando. La choseo RD-4 ligas Santo Domingo ad altra estala urbi, inkluzite Hato Mayor.
L'Internaciona Aeroportuo Las Américas distas 30 kilometri de Santo Domingo, jacanta sur kabo Punta Caucedo, an municipo Boca Chica. Ol esas la 2ma maxim granda aeroportuo di la lando, dop l'aeroportuo di Punta Cana, e recevis 4 690 252 uzeri en 2021.
La portuo di Santo Domingo jacas an la boko dil fluvio Ozama. Parti de ol jacas an vicina municipo Santo Domingo Este, e nomizesas "portuo Sans Souci". La portuo di Santo Domingo/Sans Souci povas recevar granda paketboti kun turisti, ed anke navi por transporto di vari. Ank existas linei di paromi liganta Santo Domingo a San-Juan e Mayagüez en Porto-Riko, qui dokigas che marala termino Don Diego.
Publika transporto[redaktar | redaktar fonto]
.jpg)
La metroo di Santo Domingo nun esas sistemo konsistanta ek du linei kun entote 31 kilometri e 34 stacioni. L'unesma lineo inauguresis en 2009 e la duesma inauguresis en 2013. En 2018, 33,5 milion veheri transportesis en la sistemo.
Ultre metroo, Santo Domingo havas vasta sistemo di transporto neformala, konsistanta ek privata automobili (surnomizita conchos), motorcikli (surnomizita motoconchos) e privata omnibusi (guaguas) qui rekolektas pasajeri en la stradi, ed anke publika sistemo di omnibusi jerita da kompanio Oficina Metropolitana de Servicios de Autobuses, abreviita OMSA, ca lasta kun regulala linei.
Referi[redaktar | redaktar fonto]
- ↑ El Gran Santo Domingo, centro de mayor atracción y concentración de población entre 1920 y 2018 - Publikigita da El Dinero. Dato di publikigo: 18ma di agosto 2018. URL vidita ye 20ma di aprilo 2020.
- ↑ Palmer, Bruce:Intervention in the Caribbean: The Dominican Crisis of 1965 Publikigita da University Press of Kentucky. Dato di publikigo: 2015. Pagino/pagini: 137.