Jamaika
| Jamaika | ||
| Commonwealth of Jamaica | ||
|
| |
| Flago di Jamaika | Blazono di Jamaika | |
| Nacionala himno: | ||
| Jamaica, Land We Love | ||
| ||
| Chefurbo: | Kingston | |
| Precipua urbo: | Kingston | |
| Oficala lingui: | Angla | |
| Tipo: | Monarkio | |
| · Rejino: | Elizabeth la 2ma | |
| · Generala-guberniestro: | Patrick Linton Allen | |
| · Chefministro: | Andrew Holness | |
| · Totala: | 10 991 km² | |
| · Aquo: | 1,5 % | |
| · Totala: | 2 847 232[1] (2010) | |
| · Denseso di habitantaro: | 252 hab./km² | |
| Valuto: | Dolaro di Jamaika | |
| Veho-latero: | sinistre | |
| ISO: | JM
| |
JAM
| ||
388
| ||
| Reto-domeno: | .jm* | |
| Precipua religio: | kristanismo | |
Jamaika esas insulo e stato en Karibia. Ol esas maxime longa de 234 km e maxime larja de 80 km, e havas cirkume 11 mil km² di surfaco totala.
Jamaika jacas en Karibia cirkume 145 km sude de Kuba e cirkume 191 km weste de Hispaniola. La vorto Jamaika originas di Xamayca, vorto en arawak-linguo, signifikante "lando di ligno e di aquo".
Bazala fakti pri Jamaika
Historio[redaktar | redaktar fonto]
| Precipua artiklo: Historio di Jamaika |
Indijeni de raso Arawak e Taino habitis Jamaika kande Cristoforo Colombo deskovris l'insulo en 1494. La maxim multa habitanti vivis en la sudo dil insulo. Indijeni Taino ankore habitis l'insulo kande Britaniani konquestis ol[2]. Colombo revendikis l'insulo por Hispania en 1494, e posible ilu desembarkis en la regiono nune nomizita Discovery Bay. En 1534 Hispani fondis l'urbo "Villa de la Vega" - nune Spanish Town - qua divenis chef-urbo di la kolonii Hispana e pose di Britaniana til la 19ma yarcento.
Dum 100 yari, de 1555 til 1655 l'insulo subisis ataki di pirati, quale Henry Morgan. En 1654 Oliver Cromwell sendis expediciono a Karibia komandita dal Angla admiralo William Penn e da la generalo Robert Venables. Fine en 1655 li sizis Jamaika e konquestis lasta Hispana fuorto[3]. Pos 1670 la pirateso suportita da Anglia komencis desaparigar, pos ke Hispana imperio renuncis kontrolar l'Angla konquesti.
En 1660 vivis en Jamaikana 4 500 blanki e 1 500 negri, e maxim frue la yari 1670ma, la negra habitantaro superiris la blanka en nombro di personi.[4]
Dum la sequanta 200 yari Jamaika divenis un ek la precipua produkteri di sukro de sukrokano de la mondo, ed omnayare de 1820 til 1844 ol produktis 77 000 tuni di sukro. Kun la fino di la sklaveso en 1807, Unionita Rejio komencis importar Chiniani e Indiani kom aprentis-kontraktisti por verkar en la plantacerii.
Jamaika divenis nedependanta de Unionita Rejio ye la 6ma di agosto 1962. Lua unesma chefministro esis Alexander Bustamante, konservema. Dum la sequanta 10 yari pos la nedependo, l'ekonomio di Jamaika kreskis cirkume 6% omnayare, danko a bauxito, turismo ed industrio, dum tri konservema administradi: Bustamante, Donald Sangster e Hugh Shearer. Quankam la granda kresko, la koncentro di revenuo augmentis, e la povri de l'urbi ne recevis benefici de la kresko.
Politiko[redaktar | redaktar fonto]
Jamaika esas parlamentala monarkio. La chefo di stato esas Elizabeth la 2ma di Unionita Rejio, reprezentata da la generala-guberniestro Kenneth Hall. La chefo di guvernerio esas la chefministro, nune Andrew Holness. La konstituco di Jamaika skribesis ed adoptesis en 1962, kande la lando divenis nedependanta.
La Parlamento havas du chambri. La Senato havas 21 membri indikita da la generala-guberniestro, dum ke la Chambro di Deputati havas 63 membri qui elektesas dal populo por 5 yari. Jamaika tradicionale havas du partisi: People's National Party (PNP) e Jamaica Labour Party (JLP).
La judiciala povo havas influi de Britaniana judiciala sistemo. La Korto di Apelo esas la maxim alta korto di la lando. Kurioze, questioni koncernante l'uzo di pafili (inkluzite la nelegala posedo di pafili o municioni judiciesas en korto specaligita, nomizita "Gun Court".
Geografio[redaktar | redaktar fonto]
Jamaika esas la 3ma maxim granda insulo en Karibia. Ol jacas inter la latitudi 17º e 19º N ed inter la longitudi 76º e 79º W. Lua precipua urbi esas Kingston, Portmore, Spanish Town, Mandeville, Ocho Ríos, Port Antonio, Negril, e Montego Bay. La portuo di Kingston esas la 7ma maxim granda naturala portuo del mondo.
La klimato esas tropikala varma e humida, malgre ke en alta monti la klimato esas mez-varma. Kelkafoye, forta uragani efektigas serioza domaji, exemple l'uragani Charlie (en 1951) e Gilbert (en 1988) qui produktis multa morti.
Blue Mountains esas mikra montaro an l'insulo. Lua maxim alta monto esas Blue Mountain Peak, kun 2 256,1 m di altitudo. La du maxim longa fluvii dil insulo esas la fluvio Rio Minho (longa de 92,8 km) e la fluvio Black River (longa de 53,4 km). Apud Black River existas la maxim vasta marsh-lando de Karibia, Lower Morass.
Ekonomio[redaktar | redaktar fonto]
| Precipua artiklo: Ekonomio di Jamaika |
Turismo e minado esas la precipua ekonomial agadi dil insulo. Cirkume 1.3 milion turisti vizitas la lando omnayare.
Demografio[redaktar | redaktar fonto]
Segun statistiki de The World Factbook por julio 2017, Jamaika havis 2 990 561 habitanti. La maxim multa (92,1%) esas negri, segun statistiki de 2011. Mestici di blanki e negri esas 6,1%, Estal Indiani esas 0,8%, altri 0,4%, e 0.7% ne deklaris.[1]
L'oficala linguo di la lando esas Angla. La dialekto Jamaikana dil Angla linguo parolesas en familiala situesi.
La religio kun maxima nombro di adepti esas diversa branchi protestanta, por 64,8% ek la habitantaro. Cirkume 2,2% esas katoliki, 1,9% esas testanti di Jehovah, 1,1% esas Rastafariani, 6,5% praktikas altra religii, 21,3% ne havas religio, e 2,3% ne informis (segun statistiki de 2011).[1]
Kulturo[redaktar | redaktar fonto]
Kun origini dum la yari 1930ma la religiala movado Rastafari influabas la kulturo Jamaikana de ica epoko til nun. Rastafari esas monoteista religio, apogata sur l'Olda e la Nova Testamenti, note la Libro dil Apokalipso.[5] Tamen, la granda difero inter Rastafari-ismo e la religii Juda, Kristana ed Islama esas ke Rastafari kredas en la divineso dil imperiestro Haile Selasie de Etiopia.
La muzikala jenri reggae, ska, rocksteady, dancehall ed altri originis en Jamaika. L'insulo anke esis importanta por la developo di punk rock, tra reggae e ska. Artisti quale Bob Marley, Peter Tosh, Lee "Scratch" Perry, Gregory Isaacs, Shabba Ranks ed altri naskis en l'insulo.
Pri literaturo, importanta nomo esis H. G. de Lisser, naskinta che l'urbeto Falmouth, qua skriptis pri la cirkumajo dil insulo en multa ek lua noveli. Altra importanta nomo esis la jurnalisto e novelisto Roger Mais (1905-1955). La jurnalisto Marlon James, naskinta en 1970, recevis la Premio Man Booker Prize, pro la novelo A Brief History of Seven Killings de 2014.
La cinemo Jamaikana developesis pos la yari 1960ma. Jimmy Cliff esis la precipua aktoro di la cinematografuro The Harder They Come, qua helpis dissemar la muzikala jenro reggae tra la mondo.
Pri sporti, pro Britanian influo la maxim populara esas kriketo, ed importanta kriketisti, exemple George Headley, Courtney Walsh e Michael Anthony Holding, naskis ibe. Tamen, la maxim multa internaciona sportala sucesi di Jamaikana sportisti eventabas en atletismo,[6] exemple l'atleti Usain Bolt, Yohan Blake, Donald Quarrie, Elaine Thompson, Shelly-Ann Fraser-Pryce, Asafa Powell, Arthur Wint (l'unesma Jamaikan atleto qua ganis ora medalio Olimpiala), edc.
Futbalo e kavala-kurado ank esas populara sporti. L'unika foyo en ke Jamaika partoprenis la Mondala Kupo di Futbalo esis 1998.
Referi[redaktar | redaktar fonto]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 The World Factbook - "Jamaica" (en Angla). CIA. URL vidita ye la 18ma di julio 2018.
- ↑ jamaicans.com. "The Taino of Jamaica (Jamaica)".
- ↑ Jamaica National Heritage Trust. "Jamaica's English History".
- ↑ "A failed settler society: marriage and demographic failure in Jamaica" Journal of Social History, Fall, 1994
- ↑ Archived copy. URL vidita ye la 26ma di februaro 2009.
- ↑ Jamaican Sports An Overview. My Island Jamaica. URL vidita ye la 11ma di oktobro 2010.
| Stati e teritorii en Karibiana Maro |
|---|
| Antigua e Barbuda | Bahama | Barbados | Dominika | Dominikana Republiko | Grenada | Haiti | Jamaika | Kuba | Santa Kitts e Nevis | Santa Lucia | Santa Vincent e Grenadini | Trinidad e Tobago |
| Dependanta teritorii: Anguila | Aruba | Virgin Insuli Britaniana | Guadelupa | Insuli Kaiman | Kuracao | Martinik | Montserrat | Navassa | Porto-Riko | Sant Maarten | Insuli Turks e Kaikos | Virgin Insuli Usana |
| Anciena Nederlandan Antili, nune parto di Nederlando: Bonaire | Saba | Sint Eustatius |
