Sydney
| Sydney | ||
| ||
| Kelk imaji pri Sydney. | ||
|
| |
| Standardo | Blazono | |
| Lando: |  Australia
| |
| Stato: | Nova Sud Wals | |
Informo:
| ||
| Fondita ye: | 26ma di januaro 1778 | |
| Latitudo: | 33° S | |
| Longitudo: | 151° E | |
| Altitudo: | 3 m | |
| Surfaco: | 12.367,7 km² | |
| Habitanti: | 5 297 089[1] (2022) | |
| Denseso di habitantaro: | 436,1 hab./km² | |
| Disto de Canberra: | 287 km | |
| Horala zono: | UTC+10 (UTC+11 dum la somero) | |
| Urbestro: | Clover Moore | |
Mapo:
| ||
| ||
Oficala retosituo:
| ||
| cityofsydney.nsw.gov.au | ||
Sydney (pron.: sidni) esas chef-urbo di Nova Sud Wals e la maxim populoza urbo di Australia e di Oceania. Segun statistiki de 2016, ol havis 5 297 089 habitanti,[1] to esas plu kam 20% de la habitantaro di la lando. Segun la demografiala kontado di 2011, cirkume 34% de lua habitanti naskis exterlande.[1]
Jacanta an l'estala rivo di Australia, lua metropolo cirkondas la maxim granda naturala portuo de la mondo. Lua metropolala regiono havas 12.367,7 km².
Sydney judikesas kom un ek la maxim chera urbi de la mondo por rezidar.
Historio[redaktar | redaktar fonto]
La regiono di Sydney habitesas adminime de Paleolitiko, cirkume 30 mil yari ante nun. L'unesma kontakto inter lua primitiva habitanti e l'Europani eventis ye la 29ma di aprilo 1770, kande James Cook desembarkis en Botany Bay. Kande Cook arivis ibe, la regiono habitesis da cirkume 4.000 til 8.000 personi, de 29 klani, qui transvivis per chasado e peskado.
La koloniigo komencis ye la 18ma di januaro 1778 kun cirkume 850 karcerani sendita de Anglia en 11 navi, komandita dal kapitano Arthur Phillip. L'unesma nomo di la kolonio esus "Nova-Albion", tamen Phillip decidis nomar ol "Sydney". De 1788 til 1792, entote 3 546 viri e 766 mulieri karcerani sendesis a la kolonio, di qui multi esis "profesionala kriministi", kun poka habileso por laborar en la nova kolonio.
En aprilo 1789, epidemio di variolo decimacesis lua aborijena habitantaro. De 1790 til 1816, Sydney esas un ek la loki ube eventis tale nomizita "frontiero-militi di Australia", serio di konflikti inter Britania ed aborijena populi. En 1790, kande Britaniani establisis farmeyi alonge fluvio Hawkesbury, lokala aborijena chefo Pemulwuy komencis serio di militet ataki qui finis erste en 1816, kande la 46ma Regimento Britaniana invadis la kampeyo dil aborijeni e mortigis 46 ek li.
En 1804, Irlandana kondamniti komencis sedicio en la regiono Castle Hill, Nova Suda Wals. Pro la sedicio, militala judicio supresesis. En 1808 eventis tale nomizita "Rumo-sedicio", kande lora guberniestro William Bligh revokesis da lietnanto-kolonelo George Johnston.
En 1840 la lasta grupo di kondamniti arivis a Sydney, qua lor havis cirkume 35 mil habitanti. Ye la 20ma di julio 1842 Sydney deklaresis urbo, l'unesma di Australia. Charles Haddon Chambers esis lua unesma urbestro. En 1851 trovesis oro en Nova Suda Wals, e mili di personi arivis por explotar ol. En 1871 la prospera urbo ja havis 200 mil habitanti, e granda edifici konstruktesis. Kafeerii, hoteli e publika edifici, exemple biblioteki e muzei konstruktesis. La demando pri substrukturo por la kreskanta habitantaro stimulis la konstrukto dil unesma ferovoyo e plubonigi en lua portuo dum la yari 1850a e 1860a.
En 1890, inauguresis l'urbo-domo di Sydney (Sydney Town Hall). Dum la fino dil yari 1890a, l'ekonomio dil urbo afektesis pro sikeso, diminutado di publika konstrukturi e financala krizo. Samatempe, lora chefa ministro di Nova Suda Wals, George Reid, divenis importanta nomo dum la formaco di Australiana federuro. Ye la 1ma di januaro 1901, kande kreesis federuro kun la sis kolonii, Sydney divenis chef-urbo di Nova Suda Wals. Ca yaro, l'urbo anke gastigis l'unesma Expozo di la Commonwealth. L'urbo komencis elektrizar lua tramveturo-sistemo en 1898, ed en 1910 l'ektrizo esis preske kompleta.
En 1914 multa viri engajis volunte por luktar en l'unesma mondomilito, e to diminutis la chomeso en la urbo. En 1918, promisesis domi a la retroveninti, che suburbi Daceyville e Matraville. Multa suburbi qui mixis rezideyi e fabrikerii konstruktesis alonge linei di tramveturi. En 1926, la habitantaro di Sidney atingis 1 milion individui, ed itere divenis la maxim populoza urbo di Australia.
Sydney afektesis multe dal ekonomiala krizego di 1929. La konstrukto di nova edifici preske cesis, ed en 1933 la chomeso atingis 28% de la maskula adulti, ma en kelka quarteri, exemple Alexandria e Redfern ol atingis 40% de la laboro-povo. Multa familii eviktesis de lia domi, e politikala tensi augmentis. En 1932 eventis incidento dum l'inauguro di la ponto Sydney Harbour Bridge, kande lora premier Jack Lang probis tranchar l'inauguro-rubando, e dextrana politikisto Francis de Groot eniris avan lu e tranchis la rubando per sabrofrapo.
Geografio[redaktar | redaktar fonto]
La reliefo di Sydney esas plana e basa sude, e weste de lua portuo, en regiono nomizita Cumberland Plain. Norde del urbo existas platajo, nomizita Hornsby Plateau, dividita da abrupta vali. La roki de la platajo formacesis dum Triasiko. Existas 70 plaji en lua litoro.
La klimato dil urbo esas subtropikala humida (Cfa segun la klimatala klasifikuro da Köppen). La mezavalora temperaturo en februaro (somero) esas 23,1°C, kontre ke la mezavalora temperaturo en julio (vintro) esas 13°C.
La mezavalora yarala pluvo-quanto esas 1222,7 mm, e la maxim pluvoza monato esas aprilo, kun mezavalore 137 mm.
_(9440230867).jpg)
Transporto[redaktar | redaktar fonto]
Cirkume 350 mil automobili povas okupar la stradi di Sydney dum la hasto-hori. Segun statistiki de 2011, ek la personi qui rezidis exter Sydney e laboris en l'urbo, 58,4% uzis automobili, 9,1% uzis treni, 5,2% uzis autobusi, e 4,1% pediris.[2] Kontraste, nur 25,2% de la habitanti di Sydney uzis automobili por irar a laboreyi, 15,8% uzis treni, 13,3% uzis autobusi, e 25,3% pediris.[3]
Sydney havis la 2ma maxim extensa sistemo di tramveturi de Britanian imperio, kun entote 219 km di linei. Tamen, gradope l'autobusi remplasis la tramveturi, e la lasta linei extingesis en 1961. Nun, 6% ek la transporto urbala facesas per autobusi, qui transportas entote 249,8 milion veheri omnayare. En kelka chosei grantesas prioreso por la transporto per autobusi.
Nun, l'urbo havas 8 linei di suburbala treni, kun 178 stacioni e 815 km. L'unesma lineo di metroo dil urbo inauguresis ye la 26ma di mayo 2019, kun 36 kilometri e 13 stacioni. Altra du linei konstruktesas.
Referi[redaktar | redaktar fonto]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Regional population - Publikigita da Australian Bureau of Statistics. URL vidita ye 29ma di mayo 2023. Idiomo: Angla.
- ↑ 2011 Census QuickStats: Greater Sydney - Publikigita da Australian Bureau of Statistics. Dato di publikigo: 2013.
- ↑ Method of travel to work - Publikigita da .id. Dato di publikigo: 2014. URL vidita ye 27ma di julio 2014.