Bohemia

Bohemia (Cheke Čechy, germane Böhmen) esas historiala regiono en central Europa okupante la westala du triimi di Chekia. Kun Moravia e Chekiana Silezia, ol esas un ek l'olima landi Chekiana.

Bohemia havas entote 52 750 km² e cirkume 6 milion habitanti (de la 10,3 milion habitanti di Chekia). Ol havas frontieri kun Germania (Bavaria en la sud-westo e Saxonia en la nord-westo), Polonia (Silezia) en la nord-esto, la Chekiana historial regiono Moravia en l'esto ed Austria (Basa Austria e Supera Austria) en la sudo. La naturala frontieri di Bohemia esas la Foresto Bohemiana, la Monti Ercoza e la Monti dil Giganti.

Historio

Anciena Bohemia

Romana skriptisti provizis l'unesma klara refero pri ca areo kom Boiohaemum, de Germanika Boi-Heim, "hemo dil Boii", Kelta populo. Kom parto dil teritorio ofte krucumata dum la migrado di populi da chefa tribui Germanika e Slava, la westala duimo konquestesis e populizesis dum l'1ma yarcento aK da Germanika (probable Sueva) populi inkluzite la Markomani; l'elito di kelka Boii pose migris a nuna Suisia e sud-est-Gallia. Ta Boii, qua restis en l' estal parto, tandem absorbesis dal Markomani. Parto dil Markomani, rinomizata kom Bavariani, plu tarde migris al sud-westo.

Pos l'emigro Bavariana, Bohemia parte ri-populizesis en cirkum la 6ma yarcento dal Slava prekursori di nuna Cheki, qui anke populizis Moravia, quankam la nombro exakta di enmigro Slava esas debatebla. La Slava veno dividesis ye du o (plu probable) tri ondi. Lo unesma venis del sud-esto ed esto, kande la Germanika Langobardi ekiris de Bohemia (cirkum la yaro 568). Plu tarda enmigranti venis de la vicineso dil Nigra maro, kom montrata per lokal nomi, exemple Dudleb (nun en la regiono Prácheňsko, sud-Bohemia) esas de Iranana origino e Charvat de Turkika origino. Balde pose, inter 630ma e 660ma yari, la teritorio inkluzesis en la tribual kunfederuro di Samo. Lua morto signifikis la fino dil "arkaika Slava" kunfederuro, same quale la duesma probo establisar tala Slava uniono pos Karantania en Karintia.

L' unesma religii di Bohemi ne esas klara, quankam kelka kulti inspirata da religii Iranana (quale la deo Mehr) deskovresis en tombi. Kristanismo unesme aparis en la frua 9ma yarcento, ma ol divenis dominancanta plua tarde, en la 10ma o 11ma yarcento. La 9ma yarcento esis decidigiva por la futuro di Bohemia - la sistemo kasteletal akute dekadis (same quale en Bavaria) e la povo di central Fraganeo kreskis.

Dinastio Přemyslid

La populo di Bohemia liberigis su del regno dil Avari dum l' est-Franka kampanii, duktata da Karolus la Granda kontre l' Avari en la tarda 8ma yarcento. En la komenco, Bohemia esis parto di Granda Moravia, ma ol venis sub la regno dil duki di Bohemia (la dinastio di Přemysl), pos ke Granda Moravia demolisesis en la yaro 907. Moravia, febligita da yari di interna konflikto e militi konstanta, fine sukombis a oftega inkursi dal Hungari nomada invadanta.

Pos la konverto di Bohemia a Kristanismo dum la 9ma yarcento, proxima relati kreesis kun la rejio Est-Franka, qua plu tarde divenis la Santa Romana Imperio. Pos vinko decidiva dil Santa Romana Imperio e Bohemia super Hungari invadanta en la batalio di Lechfeld (955), Boleslaus la 1ma di Bohemia recevis la Margravio di Moravia del Otto la 1ma, Santa Romana imperiestro. Bohemia restis stato multe autonoma sub la Santa Romana Imperio dum kelka yardeki. La judicial resortiso definitive ri-asertesis, kande Iaromir di Bohemia recevis Bohemia kom feudo, promisinte esor vasalo di imperiestro Henrikus 2ma dil Santa Romana Imperio, qua ri-okupis Praha per sua armeo en la yaro 1004, fininte la regno di Boleslaus 1ma la Brava di Polonia.

L'unesma monarki qui uzis la titulo "rejo di Bohemia", esis la duki di Přemysl, Vratislaus la 2ma di Bohemia (1085) e Vladislaus la 2ma di Bohemia (1158), ma lia decendanti riadoptis la titulo "duko". La titulo di rejo divenis heredebla sub Ottokar 1ma di Bohemia (1198). Ilua nepotulo Ottokar la 2ma di Bohemia konquestis imperio kurte duranta, qua kontenis nuna Austria e Slovenia. En la mezo dil 13ma yarcento, Germana enmigrado konsiderinda komencis kom moyeno por remplasar la perdi pro la kurta Mongola invado di Europa (1241). Germani populizis chefe an la frontieri nordal, westal e sudal di Bohemia, quankam multi vivis en urbi en la tota rejio.

Dinastio Luxemburg

Per la kronizo di Johannes la 1ma di Bohemia (1310), la dinastio Luxemburg aceptis l'invito al trono Bohemiana. Ilua filiulo Karolus la 4ma,Santa Romana imperiestro divenis rejo di Bohemia la yaro 1346 ed ilu fondis l'Universitato Karolus en Praha, l'unesma universitato en central Europa. Lua regno signifikis la somito politikal por Bohemia; il esis l' unesma rejo di Bohemia elektita anke kom Santa Romana Imperiestro. Sub ilua regno, la krono Bohemiana inkluzis diversa teritorii, quale Moravia, Silezia, Supera Luzacia e Basa Luzacia, Brandenburg, la regiono vicina a Nürnberg nomizita Nova Bohemia, Luxemburgia e kelka mikra urbi dispersata en Germania.

Husita Bohemia

Dum l' ekumenika koncilo di Konstanz (1415), Jan Hus, la rektorulo di Universitato Karolus ed eminenta reformantulo e religial pensantulo, kondamnesis per brulesar sur la paliso kom hereziagintulo. La verdikto aprobesis malgre ke formal protektado garantiesis a Hus da Sigismundus dil Santa Romana Imperio ante la voyajo. Hus invitesis al koncilo por defensar su avan la korto religial, ma kun aprobo dil imperiestro, il exekutesis ye la 6ma di julio 1415. L' exekuto di Hus, same quale papal krucomilito kontre adheranti di Hus, koaktis Bohemiani a defensar su. Lia defensado obstinanta e rebeleso kontre katoliki divenis konocata kom Husita militi.

La revolto kontre imperial forci duktesis da ex-mercenario Jan Žižka di Trocnov. Kom la duktantulo dil armei Husita, il uzis taktiko ed armi novigiva, exemple obusokanoni, pistoli (de Cheka píšťala "fluto") e charioti fortifikita, qui esis revolucional por la periodo ed establisis Žižka kom granda generalo, qua nultempe perdis batalio.

Pos morto di Žižka, Prokopius la Raza asumis la komandado dil armeo e sub ilua duktado, la Husiti esis vinkoza dum altra dek yari. La Husiti gradope desunionis ye du chefa partisi: la sobra utraquisti e la taboriti plu fanatika. L' utraquisti komencis krear bazo por konkordo kun la eklezio katolika, ne suportante la plu radikal opinioni dil taboriti. Pluse, tedata pro la milito e volante ordino, l' utraquisti fine divenis kapabla vinkar la taboriti en la batalio di Lipany. Sigismundus dicis pos la batalio, ke "nur la Bohemiani povis vinkar la Bohemiani".

Malgre la quaza vinko dil katoliki, la Bohemiana utraquisti ankore esis sat forta por negociar libereso di religio en la yaro 1436. Co eventis en la tale nomizita pakti di Basel, deklaranta paco e libereso inter katoliki ed utraquisti. To duris nur kurta periodo, pro ke papo Pius 2ma deklaris la pakti di Basel ne-valida en la yaro 1462.

En la yaro 1458, Georgius de Poděbrady elektesis por la trono Bohemiana. Il probis krear "Ligo Kristana" tot-Europana, qua kontenus omna stati Kristana di Europa. En la procedo di negociado, il komisis Leo di Rožmitál voyajor tra korti Europana e negiocior. Ma la negociadi ne kompletigis, pro ke la poziciono di Georgius tre domajesis per ilua relato dekadanta kun la papo.

Habsburg-a monarkio

Pos la morto di rejo Ludovikus la 2ma di Hungaria e Bohemia en la batalio di Mohács en 1526, Ferdinandus la 1ma di Santa Romana Imperio, arkiduko di Austria, divenis rejo di Bohemia e la lando divenis un ek la landi kompozanta dil Habsburg-a monarkio.

Bohemia juis religial libereso inter la yari 1436 e 1620 ed ol divenis un ek la landi maxim liberal dil Kristana mondumo dum ca periodo. En la yaro 1609, Rudolfus 2ma dil Santa Romana Imperio facis Praha itere la chef-urbo dil imperio. Ipsa esante katoliko, il koaktesis dal Bohemiana nobelaro publikigar Maiestas Rudolphina, qua konfirmis la plu anciena Confessio Bohemica (1575).

Pos ke Ferdinandus 2ma dil Santa Romana Imperio komencis opresar la yuri di protestanti en Bohemia, la revolto Bohemiana rezultis al erupto dil milito dil triadek yari en la yaro 1618. L' elektanto Friderikus 5ma di Palatenio, protestanto, elektesis dal Bohemiana nobelaro por remplasar Ferdinandus ed il divenis konocata kom rejo vintral. Ma pos ke Ferdinandus vinkis Friderikus en batalio di Blanka-Monto en la yaro 1620, 26 duktanti di Bohemiana nobelaro e Ján Jessenius, rektorulo di Universitato Karolus, exekutesis en la Placo dil Urbo Anciena, Praha; le cetera exilesis del lando e lia domeni donesis a loyal katoliki (precipue Bavariani e Saxoniani). Co finis la reformado protestanta en Bohemia e la rolo di Praha kom chef-urbo dil imperio.

Per la tale nomizita ri-novigata konstituco (1627), la linguo Germana establisesis kom duesma linguo oficala en Bohemia e Moravia. La Cheka linguo restis l' unesma linguo. E la Germana e la Latina larje parolesis inter la klasi regnanta, quankam la Germana divenis kreskante dominacanta, dum ke la Cheka parolesis multe en la ruro.

La formal ne-dependeso di Bohemia plue pozesis en danjero, kande la dieto Bohemian aprobis reformo di administrado en la yaro 1749. Ol inkluzis la ne-dividebleso dil Habsburg-a imperio e la centraligo di regnado.

En la fino dil 18ma yarcento, la movado por Cheka nacional ri-vivigo, kunlaborante kun parto dil aristokrataro Bohemiana, komencis kampanio por restaurar la yuri historial dil rejio, inkluzite remplaso dil linguo Germana per lo Cheka kom la linguo di administrado. L' absolutismo iluminata di Iosefus 2ma dil Santa Romana Imperio e Leopoldus 2ma dil Santa Romana Imperio, qua enduktis mikra lingual cedi, esis esperoza por la Cheka movado, ma multa di ca reformi plu tarde abrogesis. Dum la revoluciono dil yaro 1848, multa Cheka nacionalisti demandis autonomeso por Bohemia de Austria, ma la revolucionanti perdis. La dieto Bohemiana, un ek la lasta ceteri dil ne-dependeso, dissolvesis, quankam la Cheka linguo experiencis ri-nasko, dum ke romantika nacionalismo kreskis inter la Cheki.

En la yaro 1861, itere elektita dieto Bohemiana establisesis. La ri-novigo dil anciena Krono Bohemiana (Rejio di Bohemia, Margravio di Moravia e Dukio di Silezia) divenis l' ofical programo politikal por Cheka liberal politiki e la majoritato dil aristokrataro Bohemiana ("programo di statal yuri"), dum ke partisi reprezentanta Germani e minoritato dil aristokrataro proklamis sua loyaleso al centraligista konstituco ("fideleso al konstituco"). Pos ke Austria perdis la Milito Austriana-Prusiana (1866), Hungariana politikisti atingis kompromiso Austriana-Hungariana (1867), kreante egaleso inter la duimi Austriana e Hungariana dil imperio. Probo di Cheki Bohemiana krear triparta monarkio (Austria-Hungaria-Bohemia) faliis en la yaro 1871. Ma la programo di statal yuri restis suportesar da omna Cheka partisi politikal (exter social demokrati) til la yaro 1918.

20ma yarcento

Bohemia en Chekoslovakia inter la yari 1928-1938.

Pos l'unesma mondomilito, Bohemia divenis parto dil itere formacata Chekoslovakia, qua kontenis Bohemia, Moravia, Chekiana Silezia, Supera Hungaria (nun Slovakia) e Karpata Rutenia (nun parto di Ukraina). Praha, la chef-urbo di Bohemia, divenis la chef-urbo di Chekoslovakia, e la flago e la blazono di Bohemia provizore (1918-1920) uzesis kom simboli di Chekoslovakia. Sub sua unesma prezidantulo Tomáš Garrigue Masaryk, Chekoslovakia divenis demokrata republiko richa e liberal.

Pos l'interkonsento di München en 1938, la frontierala regioni di Bohemia e Moravia, lore habitita da Germani (la regiono nomizita Sudetenlando) adjuntesis a Germania. To esis l'unika foyo en la historio di Bohemia ke lua teritorio dividesis. La ceteri di Bohemia e Moravia pose anexesis da Naziista Germania en 1939. De 1939 til 1945 Bohemia e Moravia sen Sudetenlando formacis la Germana Protektorato di Bohemia e Moravia. Pro pakto inter la Federiti en la fino di la duesma mondomilito, Usan armeo ne eniris Praha e l'urbo mustis liberigar su ipsa ante ol oficale liberigesis dal Reda Armeo Sovetiana. Pos la duesma mondomilito, majoritatego di Germani ekpulsesis. En la yaro 1946, la Partiso Komunista di Chekoslovakia, kun forta suporto de Sovietia, vinkis elekto. En februaro 1948, la komunisti forpulsis ministri demokrata del guvernerio dum stato-stroko ed ol abolisis demokrata liberesi.

En la komenco dil yaro 1949, Bohemia cesis esar unajo administral di Chekoslovakia, qua itere dividesis en administrala regioni. Inter 1948 e 1989, Chekoslovakia (en la yaro 1960 ol rinomizesis del Republiko Chekoslovaka al Republiko Socialista Chekoslovaka) esis Sovietiana satelito, quankam armeo Sovietiana esis absenta (interesante, landi cirkondanta inkluzite Austria okupesis dal Reda Armeo), til ke Partiso Komunista di Chekoslovakia komencis reformar e demokratigar su en la yaro 1968. Ca Printempo di Praha supresesis da invado di "fratal" armei dil Pakto di Warszawa en agosto 1968. En la yaro 1989, Agnes de Bohemia divenis l' unesma santino di la lando di central Europa kanonizita dal papo Ioannes Paulus la 2ma. La nomizita Revoluciono di Veluro komencis en Chekoslovakia plu tarde la sam yaro. Pos la fino di Chekoslovakia la yaro 1993, la teritorio di Bohemia divenis parto di la nova Chekia.

La Cheka konstituco di 1992 aludas la "civitani dil Cheka Republiko en Bohemia, Moravia e Silezia" ed ol proklamas kontinueso kun la stateso dil Krono Bohemiana. Bohemia nun ne esas unajo administral di Chekia. Vicee, ol dividesas inter la regioni di Praha, Central Bohemia, Plzeň, Karlovy Vary, Ústí nad Labem, Liberec, Hradec Králové, majoritatego dil Regiono Sud-Bohemia, majoritato dil Regiono Pardubice, preske duimo dil Regiono Vysočina e un vilajo dil Regiono Sud-Moravia.