Los Angeles
| Los Angeles | ||
| ||
| Kelk imaji pri Los Angeles. | ||
|
| |
| Standardo | Blazono | |
| Lando: |  Usa
| |
| Stato: | Kalifornia | |
Informo:
| ||
| Latitudo: | 34°03' N | |
| Longitudo: | 118°15' W | |
| Altitudo: | 71 m | |
| Surfaco: | 1299,01 km² | |
| Habitanti: | 3 898 747 (2020) | |
| Disto de Sacramento: | 617,99[1] km | |
| Horala zono: | UTC-8 (UTC -7 dum la somero) | |
| Urbestro: | Karen Bass (D) | |
Mapo:
| ||
| ||
Oficala retosituo:
| ||
| www.lacity.org | ||
.jpg)
Los Angeles (pron.: los-enjeles: literale: L'Anjeli) esas la maxim populoza urbo dil Usana stato Kalifornia. Segun la demografiala kontado di 2020, ol havis 3 898 747 habitanti. Lua tota surfaco esas 1299,01 km². Lua metropolala regiono, kune Long Beach, Santa Ana ed altra urbi jacas inter la maxim populoza de la mondo: segun la sama demografiala kontado, ol havis 13 200 998 habitanti.
Ol esas blokala urbo kun mondala influo pri aferi, komerco, cinemo ed amuzo, kulturo, komuniko, eduko, medicino e ciencala inquesto. Tri ek la maxim importanta universitati publika de Usa - l'"Universitato di Kalifornia, Los Angeles" (abreviuro Angle: UCLA), l'universitato California State University, Northridge (CSUN), e l'universitato California State University, Los Angeles (CSULA) - jacas interne la limiti del urbo. La quartero Hollywood, konocata kom "la Meka dil cinemo" esas parto del urbo.
Los Angeles esis eventeyo dufoye por Somerala Olimpiala Ludi: en 1932 ed en 1984. Ed itere esos l'eventeyo por l'Olimpiala Ludi di 2028.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]La litoro di Los Angeles habitesis dal populi Tongva (Gabrieleños) e Chumash. Hispana explorero Juan Rodríguez Cabrillo postulis omna sudala regiono di Kalifornia por Hispana imperio. Tamen, erste ye la 4ma di septembro 1781, 44 koloniigisti, surnomizita "Los Pobladores", fondis kolonieto nomizita "El Pueblo de Nuestra Señora la Reina de los Ángeles". La nuna urbo Los Angeles havas la maxim granda katolika diocezo di Usa. De la koloniigisti, 2/3 esis mestici di blanki, negri ed aborijeni.
La kolonieto restis mikra dum multa yari, ed uzesis nur kom haltopunto en la treko Camino Real de California, qua ligis diversa misioni katolika. En 1820 ol havis nur cirkume 650 habitanti. En 1821, Nova-Hispania nedependanteskis del Hispana imperio, e lora guberniestro Pío Pico transformis Los Angeles en chef-urbo di Supra-Kalifornia.[2] Pokope, multa Usani ed altra stranjeri translojis su a Kalifornia por rezidar, kelk ek li nelegale. En 1847, Usani konquestis tota Kalifornia, inkluzite Los Angeles, dum la milito Mexikiana-Usana. Ye la sequanta yaro trovesis oro en Kalifornia, e la habitantaro dil teritorio rapide augmentis. Dum ca epoko, Los Angeles divenis konocita kom "la rejino di la bovo-komtii", nam ibe komercesis bovi e karno kunsumita dal ministi de la nordo di Kalifornia.
En 1850, Kalifornia divenis la 31ma Usana stato, tamen Los Angeles restis senlega loko, malgre lua kresko. Putanini e kriministi ekpulsita o fuginte de San Francisco establisis su en la urbo. Kelk ek la decendinti de la koloniigisti Hispana-Mexikiana, surnomizita "Kalifornios", probis rezistar kontre la nova koloniigisti Usana, exemple Juan Flores, qua organizis revolto en la regiono en 1856, til esar kaptita e mortigita per jibeto.
En 1876, la kompanio Southern Pacific Railway inauguris l'unesma ferovoyala lineo dil urbo. En 1892 trovesis petrolo en la regiono, ed en 1923 cirkume 1/4 de mondala produkturo di petroleo facesis en Los Angeles. En 1900, l'urbo ja havis 100 mil habitanti, ed aquo komencis divenar skarsa por lua habitanti. En 1913, konstruktesis aquedukto, ed en 1915 enkorpigesis altra vicina regioni qui ne havis provizuro propra di aquo.
Dum la yari 1920a, industrii di cinemo ed aviacado instalesis en la urbo. En 1932, ja havanta 1 milion habitanti, l'urbo unesmafoye gastigis l'Olimpiala Ludi. Dum ca epoko, anke arivis multa Europana exiliti, pro l'augmento di politikala tensi. Inter l'intelektozi ed artisti qui arivis dum ca epoko esis Thomas Mann, Fritz Lang, Bertolt Brecht, Arnold Schoenberg e Lion Feuchtwanger.
Dum la duesma mondomilito Los Angeles prosperis, tamen decendanti di Japoniani sendesis a koncentreyi, nam suspektesis ke multa ek li povis laborar kom spionisti por Japonian imperio pos l'atako kontre Pearl Harbor. Kande la milito finis, l'urbo komencis expansesar vers la valo di San Fernando.
Quale en altra loki di Usa, eventis rasala konflikti dum la yari 1960a e 1970a, exemple tale nomizita "trublesi di Watts", qui duris dum 7 dii e produktis 34 morti e 1032 plusa vunditi, e la striko di studenti de origino Latin-Amerikana en 1968. En 1969, Los Angeles divenis un ek la loki ube kreesis la nuna Interreto, kande unesma protokolo di ARPANET transmisesis del Universitato di Kalifornia-Los-Angeles (UCLA) sendesis a la kompanio SRI International, situita en Menlo Park, Kalifornia.
En 1984, l'urbo itere gastigis l'Olimpiala Ludi. Ye la 29ma di aprilo 1992 eventis rasala konflikti pos ke jurio absolvis policisti kulpinta pro batar brutale per bastoni kontre negra civitano Rodney King, ja dominacita ed arestita.
Ye la 17ma di januaro 1994, tale nomizita "ter-tremo di Northridge" frapis Los Angeles kun forteso 6,7 segun la skalo di Richter. Ol duris dum 10 til 20 sekundi, e produktis entote 72 morti, e 11 846 plusa homi vundita[3].
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]
La reliefo di Los Angeles esas precipue plana, kun kelka kolini, ed okupata precipue per basa edifici. Cieloskraperi esas rara, tamen existas multa edifici kun plu kam 30 etaji, di qui 14 havas plu kam 50 etaji e nur du havas plu kam 70 etaji.
La klimato dil urbo esas Mediteraneala (Csb an la litoro e Csa doplanda, segun la klimatala klasifikuro da Köppen). La mezavalora temperaturo en agosto (somero) esas 23,5°C, kontre ke la mezavalora temperaturo en decembro (vintro) esas 8,6°C. An la litoro, la temperaturi superiras 32°C dum kelka dii dil yaro. Konjelanta temperaturi esas extreme rara che la urbo: lastafoye kande la temperaturo atingis 0°C esis januaro 1979.
La geografio dil urbo e la granda dependo di automobili por transporto augmentas la kontamino dil aero en Los Angeles. Dum la sika sezono, nome de mayo til septembro, la manko di venti e pluvi augmentas multe l'atmosferala polutajo super la urbo. Ofte dum ca epoko, dum diversa dii, l'aero kovresas per fumnebulo, nebulo kun granda koncentro di polutanta substanci qui povas efektigar morbi, nome respirala, en individui. Anke dum la sika sezono augmentas multe la riski di incendii. La mezavalora yarala pluvo-quanto esas 379,2 mm, e la maxim pluvoza monato esas februaro, kun mezavalore 96,5 mm.
Transporto
[redaktar | redaktar fonto]
La metropolala regiono di Los Angeles, kovranta plu kam 200 km di extenso, havas la maxim granda quanto di aeroportui de la mondo. L'Internaciona Aeroportuo di Los Angeles, abreviuro LAX, esas la 5ma maxim uzata de la mondo: omnayare, cirkume 60 milion personi uzas ol, nome internaciona flugi. Altra importanta esas l'Internaciona Aeroportuo Ontario, en San Bernardino, jacanta 61 kilometri este de Los Angeles. Ol recevis plu kam 6,4 milion uzeri en 2023. L'aeroportuo Hollywood Burbank servas urbo Burbank e vicina urbi, l'aeroportuo Van Nuys uzesas por mikra privata avioni, ed ank existas mikra aeroportui en Santa Monica, Long Beach, e l'aeroportuo John Wayne, che urbo Santa Ana, de ube departas domestika flugi.
Turismo
[redaktar | redaktar fonto].jpg)
Los Angeles esas internacione konocata pro la granda quanto di artisti, skriptisti, aktori, filmifisti, dansisti e muzikisti qui rezidas ibe. Ed anke pro l'atelieri di cinematografala kompanii, exemple Universal Studios, qua recevas mili di viziteri omnayare.
La maxim konocata "ikonatra simbolo" dil urbo esas la giganta afisho kun la nomo HOLLYWOOD, situata an monto Lee, pozita ibe en 1923, komence kom tempala afisho pri imoblara developo, ma pro agnoskesar kom simbolo dil urbo ol prezervesis, ed en 1978 ol remplasesis per plu durebla stalo-strukturo.
Altra loki qui havas relati kun cinematografala industrio esas la Chiniana Teatro, qua uzesas por prizentar unesmafoye diversa nova cinematografuri, e tale nomizita "promeneyo di la Famo", qua konsistas ek plu kam 2700 plaki kontenanta steli ek latuno e teraso, singla ek li portanta la nomo di aktoro, muzikisto, filmifisto, teatrala produktisto, fiktiva personi, ed altri. La promeno okupas 15 quarteri dil avenuo Hollywood Boulevard e tri quarteri dil strado Wine Street. La tradiciono pri inkluzar nomo di artisti en la promeneyo komencis en 1953, por "mantenar la glorio di komunitato qui signifikas charmiveso ed eciteso en tota la mondo". An la sama Hollywood Boulevard jacas l'anciena Hotelo Hollywood (nun komercala centro) e la Teatro Dolby (olim nomizita Teatro Kodak) en qua omnayare depos 2002 eventas la premio-ceremonio di Oscar-premio. La teatro havas kapaceso por plu kam 3 mil spektanti.
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ Distance between Sacramento, CA and Los Angeles, CA - URL vidita ye 29ma di mayo 2018.
- ↑ Pio Pico, Afro Mexican Governor of Mexican California - Publikigita da African American Registry.
- ↑ Study Raises Northridge Quake Death Toll to 72 - Publikigita da Los Angeles Times. Dato di publikigo: 20ma di decembro 1995. Idiomo: Angla.