2025
Historio > yarcento |
Yarcenti: |
20ma21ma22ma
|
Yardeki: 2000a • 2010a • 2020a • 2030a • 2040a |
Yari: 2001 • 2002 • 2003 • 2004 • 2005 |
La yaro 2025 (MMXXV segun Romala algarismi) esas yaro komencinta ye merkurdio segun Gregoriala kalendario. Ol esas la 25ma yaro di la 3ma yarmilo, la 25ma yaro di la 21ma yarcento e la 6ma yaro di la yari 2020a.
Dum la komenco di ca yaro, l'invado di Ukraina da Rusia, l'Interna milito di Sudan, l'interna milito di Myanmar e la Milito Israel-Hamas duris.
Segun Chiniala horoskopo, 2025 esas la yaro di la Serpento.
Klimato ed ambiento
[redaktar | redaktar fonto]L'incendii en Kalifornia divenis devastanta, e de la 1ma til la 14ma di januaro li produktis adminime 25 morti[1] e cirkume 180 mil plusa homi diplasita.[2] L'incendii atingis richa quarteri di multa urbi, inkluzite domegi de Anthony Hopkins, Paris Hilton ed altri. Gavin Newsom, guvernisto di Kalifornia, deklaras ke l'incendii che komtio Los Angeles povas esar "la maxim mala naturala dizastro de Usana historio", e la domaji povas superirar 135 miliardi di dolari[1]. Ye la 8ma di januaro, revuo Nature publikigis studio montranta ke 1/4 ek 23 496 speci studiita di krustacei, fishi e raptera insekti minacesas pri extingo[3]. En Brazilia, pluvegi efektigis rapida inundadi en terglitadi che urbi Coronel Fabriciano, Ipatinga, Santana do Paraíso e Timóteo, en Minas Gerais, produktanta 12 morti. En 6 hori, pluvis 206 mm en Ipatinga, kontre ke mezavalore l'urbo recevas 174 mm di pluvi dum januaro[4]. Ank en sud-estala regiono di Brazilia, urbo Peruíbe recevis 263 mm di pluvo en 24 hori, kande on expektis 236 mm por la tota monato januaro en la urbo[5]. En Indonezia, 17 personi mortas e 8 desaparas pro terglitadi e rapida inundadi efektigita da pluvegi, che provinco Centrala Java[6]. En Europa, extertropikala ciklono Éowyn frapas Irlando e Skotia ye la 24ma di januaro 2025, per venti qui atingis 183 km/h. Ol esis la maxim forta tempesto qua frapis Irlando depos uragano Debbie, en 1961. De la 24ma til la 30ma di januaro, tempesto Herminia frapis Irlando, Unionita Rejio, Portugal, Hispania e Francia per venti qui atingis 128 km/h, produktanta "la maxim serioza inundadi en 40 yari" en Bretonia e Normandia[7]. Fine, de la 27ma til la 31ma di januaro, tempesto Ivo anke frapis la westo di Francia, e l'inundado duris en regioni ja inundita dum l'antea tempesti.
Ye la 6ma di januaro 2025, Europana kosmala agenterio Copernicus publikigis inquesto montranta ke januaro 2025 esis la maxim varma enrejistrita dum la historio di la planeto. La mezavalora temperaturi di la planeto esis 1,75 gradi Celsius plu alta kam la mezavalora temperaturi enrejistrita dum la komenco dil industriala revoluciono[8].
Eventi
[redaktar | redaktar fonto]- 1ma di januaro - Adminime 10 personi mortas e 35 plusa homi vundesas kande individuo uzas kamioneto por fular li en avenuo di New Orleans, Louisiana, Usa. Pose l'individuo pafas kontre policisti e mortigesas.[9]
- 1ma di januaro - Liechtenstein legaligas samasexua mariajo.[10]
- 1ma di januaro - Rumania e Bulgaria kompletigas procedi por enirar tale nomizita "Schengen-areo", en Europana Uniono.
- 2ma di januaro - Interna milito di Somalia - Trupi de Puntlando lansas atako kontre celeyi dil grupo Harakat al-Shabaab al-Mujahideen, ligita a Islamana Stato, che regiono Bari, Puntlando, Somalia.
- 4ma di januaro - Austriana kancelero Karl Nehammer anuncas ilua renunco.
- 7ma di januaro - Ter-tremo kun forteso 7.1 che skalo di Richter frapas Tibet, produktanta adminime 126 morti e 188 plusa homi vundita[11].
- 8ma di januaro - Interna milito di Myanmar: Aerala bombardi dal armeo di Myanmar en Kyauk Ni Maw, insulo Ramree, produktas adminime 40 morti e 12 plusa homi vundita.[12]
- 9ma di januaro - En Libano, Joseph Aoun elektesas kom prezidanto.
- 12ma di januaro - En Kroatia, Zoran Milanović rielektesas kom prezidanto.
- 15ma di januaro - En Sud-Korea, ex-prezidanto Yun Sok-yol arestesas.
- 15ma di januaro - Milito Israel-Hamas: Israel e Hamas aprobas pafo-ceso, por interchanjo di militala kaptiti e por posibligar eniro di humanala sokurso en Gaza.
- 19ma di januaro - Milito Israel-Hamas: pafo-ceso inter Israel e Hamas efikeskas.
- 21ma di januaro - Incendio en hotelo che urbo Kartalkaya, Turkia, produktas 79 morti[13].
- 22ma di januaro - Tailando divenas la 38ma lando en la mondo qua legaligas samasexua mariajo.[14]
- 29ma di januaro - Aviono Bombardier CRJ700 kun 64 personi en navi kolizionas kontre militala helikoptero Sikorsky UH-60 Black Hawk proxim aeroportuo Ronald Reagan en Washington DC. Amba aeronavi falas en fluvio Potomac, e nulu transvivas.[15]
- 29ma di januaro - Ahmed al-Sharaa divenas chefministro di Siria.
- 30ma di januaro - Pos modifiko en lua konstituco, Nikaragua havas du prezidanti, Daniel Ortega e Rosario Murillo.
- 3ma di februaro - Atako per automobilo-bombo produktas adminime 20 morti e 15 plusa homi vundita en Manbij, Siria.[16]
- 3ma di februaro - Habitanti di insulo Santorini, en Grekia, evakuesas pos serio di plu kam 200 ter-tremi en 48 hori.
- 4ma di februaro - Adminime 10 personi mortigesas e 15 plusa homi vundesas dum pafado che skolo Risbergska, Örebro, Suedia. La pafero pose mortigesas.[17]
- 5ma di februaro - Feroca kombato inter sekureso-trupi di Puntlando e membri de Islamana Stato en Bari, Somalia, produktas 57 morti.
- 5ma di februaro - En Filipini, viceprezidantino Sara Duterte akuzesas da la Domo di Reprezentanti, e revokesas de la povo.[18]
Naski
[redaktar | redaktar fonto]Morti
[redaktar | redaktar fonto]
- 2ma di januaro - Ágnes Keleti, Hungara gimnastikistino, Olimpiala championino (n. 1921)[19]
- 4ma di januaro - Peter Brandes, Dana skultisto (n. 1944)[20]
- 5ma di januaro - Konstantinos Simitis, chefministro di Grekia (n. 1936)[21]
- 6ma di januaro - Henny Eman, chefministro di Aruba (n. 1948)
- 7ma di januaro - Jean-Marie Le Pen, Franca politikisto (n. 1928)
- 7ma di januaro - Walter Martos, chefa ministro di Peru (n. 1957)
- 13ma di januaro - Oliviero Toscani, Italiana fotografisto (n. 1942)
- 15ma di januaro - Rosny Smarth, chefministro di Haiti (n. 1940)

- 16ma di januaro - David Lynch, Usana cinematografisto (n. 1946)
- 17ma di januaro - Punsalmaagiin Ochirbat, prezidanto di Mongolia (n. 1942)
- 21ma di januaro - Carlos Mauricio Funes, prezidanto di Salvador (n. 1959)
- 30ma di januaro - Marianne Faithfull, Britaniana kantisto (n. 1946)
- 30ma di januaro - Julius Chan, chefministro di Papua-Nova-Guinea (n. 1939)
- 31ma di januaro - Carlos Ferrero, chefa ministro di Peru (n. 1941)

- 1ma di februaro - Horst Köhler, prezidanto di Germania (n. 1943)
- 4ma di februaro - Sid Ahmed Ghozali, chefministro di Siria (n. 1937)
Nobel-premiiziti
[redaktar | redaktar fonto]- Fiziko: [[
- Kemio: [[
- Fiziologio o Medicino: [[
- Literaturo: [[
- Paco: [[
- Ekonomiko: [[
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ 1,0 1,1 LA fires live updates: ‘Extremely critical conditions’ in California as 72 mph wind gusts slam city - Publikigita da The Independent. Dato di publikigo: 14ma di januaro 2025. Idiomo: Angla.
- ↑ What we know about the victims killed in the California wildfires - Publikigita da MSN. Dato di publikigo: 10ma di januaro 2025. Idiomo: Angla.
- ↑ Autoro: Catherine A. Sayer, Eresha Fernando, Randall R. Jiminez, Micholas B. W. Macfarlane. One-quarter of freshwater fauna threatened with extinction. Publikigita da Nature. Dato di publikigo: 8ma di januaro 2025.
- ↑ Chuva castiga região Sudeste do Brasil em janeiro - Publikigita da Climatempo. Dato di publikigo: 13ma di januaro 2025.
- ↑ Chuva orográfica causou alagamentos em Peruíbe (SP); entenda fenômeno - Publikigita da CNN. Dato di publikigo: 10ma di januaro 2025. Idiomo: Portugalana.
- ↑ Landslides and flash floods on Indonesia’s Java island leave 17 dead and 8 missing - Publikigita da ABC News. Dato di publikigo: 21ma di januaro 2025. Idiomo: Angla.
- ↑ Residents rescued from ‘worst flooding in 40 years’ as Herminia hits France - Publikigita da The Age. Dato di publikigo: 28ma di januaro 2025.
- ↑ Ano começa com janeiro mais quente já registrado, 1,75°C acima da era pré-industrial, aponta Copernicus - Publikigita da Globo.com. Dato di publikigo: 6ma di februaro 2025. Idiomo: Portugalana.
- ↑ Veículo atropela multidão, mata ao menos 10 e fere 35 pessoas nos EUA - Publikigita da UOL. Dato di publikigo: 1ma di januaro 2025. Idiomo: Portugalana.
- ↑ Liechtenstein legalizes same-sex marriage in near-unanimous vote - Publikigita da Politico. Dato di publikigo: 1ma di januaro 2025. Idiomo: Angla.
- ↑ Un terremoto en una ciudad sagrada del Tíbet deja al menos 126 muertos y 188 heridos - Publikigita da BBC News Mundo. Dato di publikigo: 7ma di januaro 2025. Idiomo: Hispana.
- ↑ At least 40 killed in Myanmar military air attack in Rakhine State, UN says - Publikigita da Al Jazeera. Dato di publikigo: 11ma di januaro 2025. Idiomo: Angla.
- ↑ Simmering anger as Turkey buries ski hotel fire victims - Publikigita da CBS 19 News. Dato di publikigo: 26ma di januaro 2025. Idiomo: Angla.
- ↑ Same-Sex Marriage Legalized in Thailand, Beginning January 2025 - Publikigita da TIME. Dato di publikigo: 25ma di septembro 2024. Idiomo: Angla.
- ↑ Caixa-preta é encontrada; o que se sabe sobre acidente fatal entre helicóptero e avião da American Airlines - Publikigita da BBC Brasil. Dato di publikigo: 30ma di januaro 2025. Idiomo: Portugalana.
- ↑ Car bomb blast in northern Syria kills at least 20 - Publikigita da BBC. Dato di publikigo: 3ma di februaro 2025. Idiomo: Angla.
- ↑ School campus attack is 'Sweden's worst mass shooting', PM says, as around 10 people killed - Publikigita da BBC News. Dato di publikigo: 4ma di februaro 2025. Idiomo: Angla.
- ↑ House impeaches VP Sara Duterte - Publikigita da ABS-CBN News. Dato di publikigo: 5ma di februaro 2025. Idiomo: Angla.
- ↑ Elhunyt Keleti Ágnes ötszörös olimpiai bajnok tornász, a Nemzet Sportolója - Publikigita da Hirado.hu. Dato di publikigo: 2ma di januaro 2025. Idiomo: Hungara.
- ↑ Kirkekunster Peter Brandes er død - Publikigita da DR. Dato di publikigo: 4ma di januaro 2025. Idiomo: Dana.
- ↑ Muere a los 88 años el ex primer ministro griego Costas Simitis - Publikigita da La Vanguardia. Dato di publikigo: 5ma di januaro 2025. Idiomo: Hispana.