2014

La yaro 2014 (MMXIV per Romala algarismi) esis ordinara yaro komencinta ye merkurdio segun Gregoriala kalendario. Ol esis la 14ma yaro di la triesma yarmilo, la 14ma yaro di la 21ma yarcento, e la 5ma yaro di la yari 2010a.

Eventi

Kosmo

• 12ma di novembro - Rosetta-probilo di ESA venas a la kometo Churyumov-Gerasimenko. La volumino di la kometo esas nur 3 x 5 km, tamen on entraprezis kometovenar. L'orbitala ciklo di la kometo duras 6.6 yari. L'orbito esas tale oblonga, ke la maxim fora punto di la kometo de la Suno esas 5.7-foye plu fora kam olta di la Tero. La probilo mustis cirkumflugar quar-foye la Suno, pro atingar la kometo.

Europa

• 4ma di februaro - Skotia permisas samasexua mariaji.
• 13ma di februaro - Belgia legaligas eutanazio por kuracati di irga evo qui havas mortiva morbi.
• 20ma di februaro - En Kiiv, Ukraina, 1 demonstrinto mortas e 10 vundesas en konflikti kontre la polico, dum protesti kontre la guvernerio.
• 22ma di februaro - Ukrainana parlamento removas prezidanto Viktor Yanukovich de povo e remplasas il per Oleksandr Turchynov, pos civil agitesi produktar plu kam 100 morti.
• 23ma di februaro - Parlamento di Ukraina elektas provizore Olexander Turchinov kom prezidanto dil lando.
• 18ma di marto - Per plebicito, la majoritato de la habitantaro di Krimea votas favoroze pri separar su de Ukraina ed unionar su a Rusia.
• 21ma di marto - Rusia formale anexas Krimea, pos Vladimir Putin signatar lego pri l'anexo.
• 25ma di marto - Igor Teniukh, ministro pri defenso di Ukraina, prizentas sua renunco pos ke Ukrainana mar-armeo preske tote perdas olua navi en Krimea.
• 3ma di aprilo - Papo Franciskus kanonizas misionero José de Anchieta.
• 27ma di aprilo - Papo Franciskus kanonizas papi Ioannes la 23ma ed Ioannes Paulus la 2ma.
• 10ma di mayo - Conchita Wurst vinkas Euroviziono-Konkurso di Kansono kun ilua kansono Rise Like a Phoenix.
• 6ma di junio - En Kosovo, adminime 2 personi mortas e 13 vundesas pos explozo en elektriferio proxim Pristina.
• 17ma di julio - Aviono Boeing 777 de Malaysian Airlines falas en Ukraina proxim la frontiero kun Rusia, e 295 personi mortas.
• 13ma di agosto - En Suisia, terglitado proxim Tiefencastel efektigas ekreligo di treno e plu kam 10 personi vundesas, di qui 5 grave.
• 15ma di septembro - En Doneck, Ukraina, sis civili mortas dum kombati.
• 18ma di septembro - Plebicito pri la nedependo di Skotia eventas. Per 1 914 187 No-voti kontre 1 852 828 Yes-voti, la habitanti rejektas la nedependo.

Azia

• 2ma di januaro - Atento per bombo en Beirut, Libano, produktas adminime 5 morti.
• 13ma di januaro - Mili di personi protestas en Bangkok, Tailando kontre l'administrado di la chefministrino Yingluck Shinawatra.
• 19ma di januaro - Atako kontre militala konvoyo en Bannu, Pakistan, mortigas adminime 26 soldati e vundas 38 plusa homi.
• 26ma di januaro - En Kabul, Afganistan, bombo-atento kontre omnibuso del armeo produktas 3 morti ed adminime 10 vunditi.
• 1ma di februaro - En la nordo di Sumatra, Indonezia, 11 personi perisas pos l'erupto dil volkano Sinabung.
• 3ma di februaro - Segun la opozanti di Bashar al-Assad en Siria, adminime 26 personi mortis per bombi lansita dum aeral ataki en Aleppo.
• 4ma di februaro - Atako per bombo kontre omnibuso en Sanaa, Yemen, mortigas adminime 2 soldati.
• 4ma di februaro - Explozo di bombo en suocidant atento kontre restorerio en Peshawar, Pakistan, produktas adminime 9 morti e plu kam 40 vunditi.
• 9ma di februaro - Forta tempesti kun nivo en Tokyo ed altra regioni di Japonia produktas 11 morti e plu kam 1,200 personi vundita.
• 8ma di marto - Aviono Boeing 777 de Malaysian Airlines desaparas kun 239 personi ennave super la gulfo di Tailando dum flugo de Kuala Lumpur vers Beijing.
• 23ma di marto - Turkia abatas Siria milital aviono proxim la frontiero inter la du landi. Segun okul-testi, la pilotisto ekjetis su ante la falo.
• 23ma di marto - En Likoni, Kenia pafado en kirko produktas quar morti.
• 12ma di aprilo - Ter-tremo kun forteso 4.1 che skalo di Richter frapas la nordo di Afganistan, produktas 4 morti e destruktas 100 domi.
• 18ma di aprilo - Avalancho che Monto Everest mortigas adminime 16 montoacensisti.
• 8ma di mayo - En Pakistan, proxim la frontiero kun Afganistan, bombo explozas en choseo e mortigas 8 Pakistanana soldati.
• 13ma di mayo - Mineyo di karbono explozas en la provinco Manisa, Turkia. Plu kam 240 ministi mortas.
• 15ma di mayo - Automobilo transportanta bombo explozas en Bab al-Salam, Siria, e produktas adminime 17 morti. L'atako posible ekexutesis da grupi asociita kun Al-Kaida.
• 29ma di mayo - Bielorusia, Kazakstan e Rusia signatas pakto qua kreas Euraziana Ekonomiala Uniono - EAEU.
• 30ma di mayo - Ter-tremo kun forteso 6.1 che skalo di Richter frapas la provinco Yunan, Popul-Republiko Chinia. Adminime 29 personi vundesas.
• 5ma di junio - Sunita-Islamala grupo nomizita "Islamana Stato en Iraq ed Oriento" komencas milital atako en nordo di Irak, kun skopo di kaptar Baghdad e renversar chefministro Nouri al-Maliki.
• 3ma di julio - Israelan avioni bombardas Gaza, ed adminime 10 personi vundesas.
• 3ma di agosto - Ter-tremo kun forteso 6.5 che skalo di Richter frapas provinco Yunnan, norde de Popul-Republiko Chinia. Plu kam 360 personi mortas e plua kam 12.000 domi krulas.
• 11ma di agosto - Haider al-Abadi divenas chefministro di Irak.
• 30ma di agosto - En Irak, suocidint atako per automobilo kun explozivi mortigas adminime 11 personi en Yusifiya, 15 km sude de Baghdad.
• 31ma di agosto - Pos atako di Usan avioni kontre Islamana rebeli qui siejis Amerli, en la nordo di Irak, Irakana e Kurda trupi riokupas l'urbo.
• 6ma di septembro - Sirian avioni bombardas l'urbo Ar-Raqqah, kontrolita da Islamana Stato en la nordo di la lando, e mortigas 15 personi. En Usa Barack Obama propozas internaciona koalisuro kontre Islamana Stato.
• 1ma di decembro - Eventas protesti en Hong Kong pri demokratio. Pos konflikto kun la polico, dozeni di demonstranti arestesas.
• 7ma di decembro - Tifono Hagupit frapas Filipini, mortigas 2 personi, e forsas l'evakuo di plu kam 1.2 milion personi en tota lando.
• 22ma di decembro - En Beijing, Popul-Republiko Chinia, ciencisti anuncas la deskovro di organika kompozaji simila a karbono en aerolito devenanta de Marso.
• 30ma di decembro - On trovas en la Maro di Java tri kadavri e fragmenti del aviono Airbus A320 de AirAsia qua voyajis de Surabaya, Indonezia vers Singapur.
• 31ma di decembro - Suocidant-atako kontre shia-Mohamedani mortigas adminime 23 personi e vundas adminime 48 en l'urbo di Ibb, Yemen.

Afrika

• 8ma di februaro - Konflikti inter Mohamedani e kristani en Bangui, Centrafrika, produktas adminime 9 morti.
• 16ma di februaro - Atako kontre omnibuso kun turisti de Sud-Korea en Sinai, Egiptia produktas quar morti.
• 4ma di marto - Egiptiana korto proskriptas Palestinana grupo Hamas.
• 5ma di mayo - Militanti di Boko Haram ocidas cirkum 300 personi dum noktala ataki en l'urbi Gamboru e Ngala, en la stato Borno, Nigeria.
• 20ma di mayo - En Nigeria du potenta bombi explozas en automobili proxim centrala merkato di Abuja.
• 24ma di julio - Aviono McDonnel Douglas MD-83 de Hispana kompanio Swiftair qua operacis ol por Aljeriana kompanio Air Algérie falas en Mali kun 116 personi ennave, kande flugis de Ouagadougou en Burkina Faso vers Argel en Aljeria.
• 28ma di julio - Prezidanto Ellen Johnson-Sirleaf klozas Liberiana frontieri kun vicina landi por preventar l'expando di Ebola-viruso.
• 22ma di novembro - En Madera, Kenia, Somaliani de radikala Islamala grupo Al-Shabaab atakas autobuso kun 60 voyajanti qui irus a Nairobi e mortigas 28, kom respondo a la klozo di 4 moskei en Mombasa.
• 30ma di decembro - En Gambia militisti probas facar stato-stroko kontre la prezidanto Yahya Jammeh, en povo depos 1994. La stato-stroko falias.

Nord-Amerika

• 1ma di januaro - La stato di Kolorado, Usa, legaligas l'amuziva uzado di marihuano.
• 25ma di januaro - Neidentifikita viro pafas kontre pasanti interne di komercala centro en Columbia, Maryland, Usa. Du personi mortigesas e kin vundesas. Pose, la viro suocidas.
• 23ma di mayo - En Santa Barbara, Kalifornia studento mortigas 6 personi, vundas 13 e pose suocidas.
• 23ma di septembro - En New York, Usa, reprezenteri de 32 landi, de grand entraprezi e de la civila socio signatas pakto kontre la destrukto di foresti. Li promisas finar komplete la destrukto di foresti til la yaro 2030.
• 26ma di septembro - Autobusi transportanta studianti de skolo rurala en Ayotzinapa, Mexikia, atakesas da individui vestizita quale policisti proxim Iguala. Sis ek la studianti mortigesas per pafado e 46 plusa homi kidnapesas e desaparas, posible sub impero da drogo-trusto Guerreros Unidos.
• 17ma di decembro - Usa e Kuba riestablisas diplomacala relati, plu kam 50 yari pos ruptar ol.
• 13ma di decembro - Senato di Usa aprobas budjeto por 2015 per 54 Yes-voti kontre 40 No-voti, posibliganta spensar 1.1 bilion dolari.
• 18ma di decembro - En Sudal Karolina, Usa, judiciistino anulas pos 70 yari la kondamno di negra adolecanto George Stinney, lor evanta 14 yari, a mortopuniso.

Central Amerika

• 17ma di decembro - Usa e Kuba riestablisas diplomacala relati, plu kam 50 yari pos ruptir ol.

Sud-Amerika

• 18ma di februaro - Mili di personi manifestas en la stradi di Caracas, Venezuela, kontre l'enkarcerigo di Leopoldo López, opozanto de la prezidanto Nicolás Maduro.
• 5ma di marto - Prezidanto Nicolás Maduro de Venezuela ruptas diplomacala relati kun Panama.
• 1ma di aprilo - Ter-tremo kun forteso 8.2 che skalo di Richter ed epicentro proxim Iquique frapas la litoro di Chili e la sudo di Peru.
• 8ma di aprilo - Adminime du personi mortis e cirkume 3.000 abandonis lia domi pro forta tempesti en Arjentinia.
• 12ma di junio til 13ma di julio - En Brazilia eventas la Mondala Kupo di Futbalo. Germania ganas la Kupo.
• 13ma di decembro - Internaciona konfero pri la klimato-chanjo finas en Lima, Peru. Chefi de 195 landi aceptis diminutar l'emiso di gazi qui produktas teplico-efekto.

Oceania

• 12ma di januaro - Forta ciklono frapas Tonga, e produktas adminime 1 morto e multa destruktado.

Ido

• 13ma til 20ma di julio eventas la 69ma Ido-renkontro internaciona en Paris, Francia.

Morti

• 3ma di januaro - Phil Everly, Usana muzikisto (The Everly Brothers) (n. 1939)

Eusébio

• 5ma di januaro - Eusébio da Silva Ferreira, Eusébio, Portugalana futbalisto (n. 1942)
• 9ma di januaro - Dale Thomas Mortensen, Usan ekonomikisto, Nobel-laureato (n. 1939)
• 10ma di januaro - Zbigniew Messner, chefministro di Polonia (n. 1929)
• 11ma di januaro - Ariel Sharon, Israelana politikisto (n. 1928)
• 27ma di januaro - Pete Seeger, Usana muzikisto (n. 1919)
• 31ma di januaro - Abdirizak Haji Hussein, chefministro di Somalia (n. 1924)
• 2ma di februaro - Philip Seymour Hoffman, usana cinem-aktoro (n. 1967)
• 10ma di februaro - Shirley Temple, Usan aktorino ed ambasadistino (n. 1928)
• 19ma di februaro - Valeri Kubasov, Rusa kosmonauto (n. 1935)
• 24ma di februaro - Carlos Páez Vilaró, Uruguayana piktisto, skultisto e skriptisto (n. 1923)

Paco de Lucía

• 25ma di februaro - Paco de Lucía, Hispana muzikisto (n. 1947)
• 13ma di marto - Ahmad Tejan Kabbah, prezidanto di Sierra Leone (n. 1932)
• 23ma di marto - Adolfo Suárez González, chefministro di Hispania (n. 1932)
• 4ma di aprilo - Kumba Ialá, prezidanto di Guinea-Bisau (n. 1953)
• 6ma di aprilo - Mickey Rooney, Usana cinem-aktoro (n. 1920)
• 9ma di aprilo - Arthur Napoleon Raymond Robinson, prezidanto di Trinidad e Tobago (n. 1926)
• 16ma di aprilo - Gyude Bryant, chefo di stato di Liberia (n. 1949)

Gabriel García Márquez

• 17ma di aprilo - Gabriel García Márquez, Kolumbiana skriptisto, Nobel-laureato (n. 1927)
• 29ma di aprilo - Bob Hoskins, Britaniana cinem-aktoro (n. 1942)
• 2ma di mayo - Efrem Zimbalist, Jr., Usana televizion-aktoro (n. 1918)
• 3ma di mayo - Gary Becker, Usan ekonomikisto, Nobel-laureato (n. 1930)
• 15ma di mayo - Jean-Luc Dehaene, chefministro di Belgia (n. 1940)
• 17ma di mayo - Gerald Maurice Edelman, Usana biologiisto, Nobel-laureato (n. 1929)
• 18ma di mayo - Dobrica Ćosić, prezidanto di Yugoslavia (n. 1921)
• 21ma di mayo - Jaime Lusinchi, prezidanto di Venezuela (n. 1924)
• 25ma di mayo - Wojciech Jaruzelski, komunista chefo di Polonia (n. 1923)
• 28ma di mayo - Maya Angelou, Usana poeto ed aktivisto (n. 1928)
• 15ma di junio - Casey Kasem, Usan aktoro (n. 1932)
• 24ma di junio - Ramón José Velásquez, prezidanto di Venezuela (n. 1916)
• 27ma di junio - Leslie Manigat, prezidanto di Haiti (n. 1930)
• 30ma di junio - Željko Šturanović, prezidanto di Montenegro (n. 1960)

Eduard Shevardnadze

• 7ma di julio - Eduard Shevardnadze, prezidanto di Gruzia (n. 1928)
• 7ma di julio - Alfredo Di Stéfano, Arjentiniana futbalisto (n. 1926)
• 13ma di julio - Nadine Gordimer, Sudafrikana skriptistino, Nobel-laureato (n. 1923)
• 18ma di julio - João Ubaldo Ribeiro, Braziliana skriptisto (n. 1941)
• 19ma di julio - James Garner, Usan aktoro (n. 1928)
• 23ma di julio - Ariano Suassuna, Braziliana skriptisto (n. 1927)
• 11ma di agosto - Robin Williams, Usan aktoro (n. 1951)

Lauren Bacall

• 12ma di agosto - Lauren Bacall, Usan aktorino (n. 1924)
• 21ma di agosto - Albert Reynolds, chefministro di la Republiko Irlando (n. 1932)
• 4ma di septembro - Joan Rivers, Usana komediistino ed aktorino (n. 1933)
• 12ma di septembro - Atef Ebeid, chefministro di Egiptia (n. 1932)
• 14ma di septembro - Miroslav Hlinka, Chekiana e Slovakiana hokeisto (n. 1972)
• 19ma di septembro - Püreviyn Dagvasüren, Mongoliana judoisto (n. 1943)
• 30ma di septembro - Martin Lewis Perl, Usana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1927)
• 4ma di oktobro - Jean-Claude Duvalier, prezidanto di Haiti (n. 1951)
• 21ma di oktobro - Gough Whitlam, chefministro di Australia (n. 1916)
• 28ma di oktobro - Michael Sata, prezidanto di Zambia (n. 1937)
• 10ma di novembro - Miroslav Holenda, Chekoslovakiana hokeisto (n. 1963)
• 18ma di novembro - Ahmad Lozi, chefministro di Jordania (n. 1925)
• 24ma di novembro - Viktor Tihonov, Sovietiana e Rusiana hokeisto ed entrenero (n. 1930)
• 8ma di decembro - Mango, Italiana kantisto (n. 1954)
• 18ma di decembro - Virna Lisi, Italian aktorino (n. 1936)
• 22ma di decembro - Joe Cocker, Usana kantisto, kompozisto e muzikisto (n. 1944)
• 22ma di decembro - Abdel Aziz Mohamed Hegazy, chefministro di Egiptia (n. 1923)
• 26ma di decembro - Leo Tindemans, chefministro di Belgia (n. 1922)

Nobel-premiiziti

• Fiziko: Hiroshi Amano, Shuji Nakamura, Isamu Akasaki
• Kemio: Eric Betzig, Stefan Walter Hell, William Esco Moerner
• Fiziologio o Medicino: John O'Keefe, May-Britt Moser, Edvard Moser
• Literaturo: Patrick Modiano
• Paco: Kailash Satyarthi, Malala Yousafzai
• Ekonomiko: Jean Tirole