2014

La yaro 2014 esas la 14ma yaro de la 3ma yarmilo, la 14ma yaro de la 21ma yarcento e la 5ma yaro de la yari 2010a.

Eventi

Kosmo

• 12ma di novembro - Rosetta-probilo di ESA venas a la kometo Churyumov-Gerasimenko. La volumino di la kometo esas nur 3 x 5 km, tamen on entraprezis kometovenar. L'orbitala ciklo di la kometo duras 6.6 yari. L'orbito esas tale oblonga, ke la maxim fora punto di la kometo de la Suno esas 5.7-foye plu fora kam olta di la Tero. La probilo mustis cirkumflugar quar-foye la Suno, pro atingar la kometo.

Europa

• 4ma di februaro - Skotia permisas samasexua mariaji.
• 13ma di februaro - Belgia legaligas eutanazio por kuracati di irga evo qui havas mortiva morbi.
• 20ma di februaro - En Kyiv, Ukraina, 1 demonstrinto mortas e 10 vundesas en konflikti kontre la polico, dum protesti kontre la guvernerio.
• 22ma di februaro - Ukrainana parlamento removas prezidanto Viktor Yanukovich de povo e remplasas il per Oleksandr Turchynov, pos civil agitesi produktar plu kam 100 morti.
• 23ma di februaro - Parlamento di Ukraina elektas provizore Olexander Turchinov kom prezidanto dil lando.
• 18ma di marto - Per plebicito, la majoritato de la habitantaro di Krimea votas favoroze pri separar su de Ukraina ed unionar su a Rusia.
• 21ma di marto - Rusia formale anexas Krimea, pos Vladimir Putin signatar lego pri l'anexo.
• 25ma di marto - Igor Teniukh, ministro pri defenso di Ukraina, prizentas sua renunco pos ke Ukrainana mar-armeo preske tote perdas olua navi en Krimea.
• 3ma di aprilo - Papo Franciskus kanonizas misionero José de Anchieta.
• 27ma di aprilo - Papo Franciskus kanonizas papi Ioannes la 23ma ed Ioannes Paulus la 2ma.
• 10ma di mayo - Conchita Wurst vinkas Euroviziono-Konkurso di Kansono kun ilua kansono Rise Like a Phoenix.
• 6ma di junio - En Kosovo, adminime 2 personi mortas e 13 vundesas pos explozo en elektriferio proxim Pristina.
• 17ma di julio - Aviono Boeing 777 de Malaysian Airlines falas en Ukraina proxim la frontiero kun Rusia, e 295 personi mortas.
• 13ma di agosto - En Suisia, terglitado proxim Tiefencastel efektigas ekreligo di treno e plu kam 10 personi vundesas, di qui 5 grave.
• 15ma di septembro - En Donetsk, Ukraina, sis civili mortas dum kombati.
• 18ma di septembro - Plebicito pri la nedependo di Skotia eventas. Per 1 914 187 No-voti kontre 1 852 828 Yes-voti, la habitanti rejektas la nedependo.

Azia

• 2ma di januaro - Atento per bombo en Beirut, Libano, produktas adminime 5 morti.
• 13ma di januaro - Mili di personi protestas en Bangkok, Tailando kontre l'administrado di la chefministrino Yingluck Shinawatra.
• 19ma di januaro - Atako kontre militala konvoyo en Bannu, Pakistan, mortigas adminime 26 soldati e vundas 38 plusa homi.
• 26ma di januaro - En Kabul, Afganistan, bombo-atento kontre omnibuso del armeo produktas 3 morti ed adminime 10 vunditi.
• 1ma di februaro - En la nordo di Sumatra, Indonezia, 11 personi perisas pos l'erupto dil volkano Sinabung.
• 3ma di februaro - Segun la opozanti di Bashar al-Assad en Siria, adminime 26 personi mortis per bombi lansita dum aeral ataki en Aleppo.
• 4ma di februaro - Atako per bombo kontre omnibuso en Sanaa, Yemen, mortigas adminime 2 soldati.
• 4ma di februaro - Explozo di bombo en suocidant atento kontre restorerio en Peshawar, Pakistan, produktas adminime 9 morti e plu kam 40 vunditi.
• 9ma di februaro - Forta tempesti kun nivo en Tokyo ed altra regioni di Japonia produktas 11 morti e plu kam 1,200 personi vundita.
• 8ma di marto - Aviono Boeing 777 de Malaysian Airlines desaparas kun 239 personi ennave super la gulfo di Tailando dum flugo de Kuala Lumpur vers Beijing.
• 12ma di aprilo - Ter-tremo kun forteso 4.1 che la skalo di Richter frapas la nordo di Afganistan, produktas 4 morti e destruktas 100 domi.
• 18ma di aprilo - Avalancho che Monto Everest mortigas adminime 16 montoacensisti.
• 8ma di mayo - En Pakistan, proxim la frontiero kun Afganistan, bombo explozas en choseo e mortigas 8 Pakistanana soldati.
• 13ma di mayo - Mineyo di karbono explozas en la provinco Manisa, Turkia. Plu kam 240 ministi mortas.
• 15ma di mayo - Automobilo transportanta bombo explozas en Bab al-Salam, Siria, e produktas adminime 17 morti. L'atako posible ekexutesis da grupi asociita kun Al-Kaida.
• 29ma di mayo - Bielorusia, Kazakstan e Rusia signatas pakto qua kreas Euraziana Ekonomiala Uniono - EAEU.
• 30ma di mayo - Ter-tremo kun forteso 6.1 che la skalo di Richter frapas la provinco Yunan, Popul-Republiko Chinia. Adminime 29 personi vundesas.
• 5ma di junio - Sunita-Islamala grupo nomizita "Islamana Stato en Iraq ed Oriento" komencas milital atako en nordo di Irak, kun skopo di kaptar Baghdad e renversar chefministro Nouri al-Maliki.
• 3ma di julio - Israelan avioni bombardas Gaza, ed adminime 10 personi vundesas.
• 3ma di agosto - Ter-tremo kun forteso 6.5 che la skalo di Richter frapas la provinco Yunnan, norde de la Popul-Republiko Chinia. Plu kam 360 personi mortas e plua kam 12.000 domi krulas.
• 30ma di agosto - En Irak, suocidint atako per automobilo kun explozivi mortigas adminime 11 personi en Yusifiya, 15 km sude de Baghdad.
• 31ma di agosto - Pos atako di Usan avioni kontre Islamana rebeli qui siejis Amerli, en la nordo di Irak, Irakana e Kurda trupi riokupas l'urbo.
• 6ma di septembro - Sirian avioni bombardas l'urbo Ar-Raqqah, kontrolita da Islamana Stato en la nordo di la lando, e mortigas 15 personi. En Usa Barack Obama propozas internaciona koalisuro kontre Islamana Stato.
• 1ma di decembro - Eventas protesti en Hong Kong pri demokratio. Pos konflikto kun la polico, dozeni di demonstranti arestesas.
• 7ma di decembro - Tifono Hagupit frapas Filipini, mortigas 2 personi, e forsas l'evakuo di plu kam 1.2 milion personi en tota lando.
• 22ma di decembro - En Beijing, Popul-Republiko Chinia, ciencisti anuncas la deskovro di organika kompozaji simila a karbono en aerolito devenanta de Marso.
• 30ma di decembro - On trovas en la Maro di Java tri kadavri e fragmenti del aviono Airbus A320 de AirAsia qua voyajis de Surabaya, Indonezia vers Singapur.
• 31ma di decembro - Suocidant-atako kontre shia-Mohamedani mortigas adminime 23 personi e vundas adminime 48 en l'urbo di Ibb, Yemen.

Afrika

• 8ma di februaro - Konflikti inter Mohamedani e kristani en Bangui, Centrafrika, produktas adminime 9 morti.
• 16ma di februaro - Atako kontre omnibuso kun turisti de Sud-Korea en Sinai, Egiptia produktas quar morti.
• 4ma di marto - Egiptiana korto proskriptas Palestinana grupo Hamas.
• 5ma di mayo - Militanti di Boko Haram ocidas cirkum 300 personi dum noktala ataki en l'urbi Gamboru e Ngala, en la stato Borno, Nigeria.
• 20ma di mayo - En Nigeria du potenta bombi explozas en automobili proxim centrala merkato di Abuja.
• 24ma di julio - Aviono McDonnel Douglas MD-83 de Hispana kompanio Swiftair qua operacis ol por Aljeriana kompanio Air Algérie falas en Mali kun 116 personi ennave, kande flugis de Ouagadougou en Burkina Faso vers Argel en Aljeria.
• 28ma di julio - Prezidanto Ellen Johnson-Sirleaf klozas Liberiana frontieri kun vicina landi por preventar l'expando di Ebola-viruso.
• 22ma di novembro - En Madera, Kenia, Somaliani de radikala Islamala grupo Al-Shabaab atakas autobuso kun 60 voyajanti qui irus a Nairobi e mortigas 28, kom respondo a la klozo di 4 moskei en Mombasa.
• 30ma di decembro - En Gambia militisti probas facar stato-stroko kontre la prezidanto Yahya Jammeh, en povo depos 1994. La stato-stroko falias.

Nord-Amerika

• 1ma di januaro - La stato di Kolorado, Usa, legaligas l'amuziva uzado di marihuano.
• 25ma di januaro - Neidentifikita viro pafas kontre pasanti interne di komercala centro en Columbia, Maryland, Usa. Du personi mortigesas e kin vundesas. Pose, la viro suocidas.
• 23ma di mayo - En Santa Barbara, Kalifornia studento mortigas 6 personi, vundas 13 e pose suocidas.
• 23ma di septembro - En New York, Usa, reprezenteri de 32 landi, de grand entraprezi e de la civila socio signatas pakto kontre la destrukto di foresti. Li promisas finar komplete la destrukto di foresti til la yaro 2030.
• 26ma di septembro - Autobusi transportanta studianti de skolo rurala en Ayotzinapa, Mexikia, atakesas da individui vestizita quale policisti proxim Iguala. Sis ek la studianti mortigesas per pafado e 46 plusa homi kidnapesas e desaparas, posible sub impero da drogo-trusto Guerreros Unidos.
• 17ma di decembro - Usa e Kuba riestablisas diplomacala relati, plu kam 50 yari pos ruptar ol.
• 13ma di decembro - La Senato di Usa aprobas kun 54 voti favorebla e 40 kontra budjeto por 2015, qua permisas spensar 1.1 bilioni dolari.
• 18ma di decembro - Pos 70 yari en Suda-Karolina, Usa, judiciistino anulas kondamno di nigra adolecanto George Stinney, lore evante 14 yari, a mortopuniso.

Central Amerika

• 17ma di decembro - Usa e Kuba riestablisas diplomacala relati, plu kam 50 yari pos ruptar ol.

Sud-Amerika

• 18ma di februaro - Mili di personi manifestas en la stradi di Caracas, Venezuela, kontre l'enkarcerigo di Leopoldo López, opozanto de la prezidanto Nicolás Maduro.
• 5ma di marto - Prezidanto Nicolás Maduro de Venezuela ruptas diplomacala relati kun Panama.
• 1ma di aprilo - Ter-tremo kun forteso 8.2 che skalo di Richter ed epicentro proxim Iquique frapas la litoro di Chili e la sudo di Peru.
• 8ma di aprilo - Adminime du personi mortis e cirkume 3.000 abandonis lia domi pro forta tempesti en Arjentinia.
• 12ma di junio til 13ma di julio - En Brazilia eventas la Mondala Kupo di Futbalo. Germania ganas la Kupo.
• 13ma di decembro - Internaciona konfero pri la klimato-chanjo finas en Lima, Peru. Chefi de 195 landi aceptis diminutar l'emiso di gazi qui produktas teplico-efekto.

Oceania

• 12ma di januaro - Forta ciklono frapas Tonga, e produktas adminime 1 morto e multa destruktado.

Ido

• 13ma til 20ma di julio eventas la 69ma Ido-renkontro internaciona en Paris, Francia.

Morti

• 3ma di januaro - Phil Everly, Usana muzikisto (The Everly Brothers) (n. 1939)

Eusébio

• 5ma di januaro - Eusébio da Silva Ferreira, Eusébio, Portugalana futbalisto (n. 1942)
• 9ma di januaro - Dale Thomas Mortensen, Usan ekonomikisto, Nobel-laureato (n. 1939)
• 10ma di januaro - Zbigniew Messner, chefministro di Polonia (n. 1929)
• 11ma di januaro - Ariel Sharon, Israelana politikisto (n. 1928)
• 27ma di januaro - Pete Seeger, Usana muzikisto (n. 1919)
• 31ma di januaro - Abdirizak Haji Hussein, chefministro di Somalia (n. 1924)
• 2ma di februaro - Philip Seymour Hoffman, usana cinem-aktoro (n. 1967)
• 10ma di februaro - Shirley Temple, Usan aktorino ed ambasadistino (n. 1928)
• 19ma di februaro - Valeri Kubasov, Rusa kosmonauto (n. 1935)
• 24ma di februaro - Carlos Páez Vilaró, Uruguayana piktisto, skultisto e skriptisto (n. 1923)

Paco de Lucía

• 25ma di februaro - Paco de Lucía, Hispana muzikisto (n. 1947)
• 13ma di marto - Ahmad Tejan Kabbah, prezidanto di Sierra Leone (n. 1932)
• 23ma di marto - Adolfo Suárez González, chefministro di Hispania (n. 1932)
• 4ma di aprilo - Kumba Ialá, prezidanto di Guinea-Bisau (n. 1953)
• 6ma di aprilo - Mickey Rooney, Usana cinem-aktoro (n. 1920)
• 9ma di aprilo - Arthur Napoleon Raymond Robinson, prezidanto di Trinidad e Tobago (n. 1926)
• 16ma di aprilo - Gyude Bryant, chefo di stato di Liberia (n. 1949)

Gabriel García Márquez

• 17ma di aprilo - Gabriel García Márquez, Kolumbiana skriptisto, Nobel-laureato (n. 1927)
• 29ma di aprilo - Bob Hoskins, Britaniana cinem-aktoro (n. 1942)
• 2ma di mayo - Efrem Zimbalist, Jr., Usana televizion-aktoro (n. 1918)
• 3ma di mayo - Gary Becker, Usan ekonomikisto, Nobel-laureato (n. 1930)
• 15ma di mayo - Jean-Luc Dehaene, chefministro di Belgia (n. 1940)
• 17ma di mayo - Gerald Maurice Edelman, Usana biologiisto, Nobel-laureato (n. 1929)
• 18ma di mayo - Dobrica Ćosić, prezidanto di Yugoslavia (n. 1921)
• 21ma di mayo - Jaime Lusinchi, prezidanto di Venezuela (n. 1924)
• 25ma di mayo - Wojciech Jaruzelski, komunista chefo di Polonia (n. 1923)
• 28ma di mayo - Maya Angelou, Usana poeto ed aktivisto (n. 1928)
• 15ma di junio - Casey Kasem, Usan aktoro (n. 1932)
• 24ma di junio - Ramón José Velásquez, prezidanto di Venezuela (n. 1916)
• 27ma di junio - Leslie Manigat, prezidanto di Haiti (n. 1930)
• 30ma di junio - Željko Šturanović, prezidanto di Montenegro (n. 1960)

Eduard Shevardnadze

• 7ma di julio - Eduard Shevardnadze, prezidanto di Gruzia (n. 1928)
• 7ma di julio - Alfredo Di Stéfano, Arjentiniana futbalisto (n. 1926)
• 13ma di julio - Nadine Gordimer, Sudafrikana skriptistino, Nobel-laureato (n. 1923)
• 18ma di julio - João Ubaldo Ribeiro, Braziliana skriptisto (n. 1941)
• 19ma di julio - James Garner, Usan aktoro (n. 1928)
• 23ma di julio - Ariano Suassuna, Braziliana skriptisto (n. 1927)
• 11ma di agosto - Robin Williams, Usan aktoro (n. 1951)

Lauren Bacall

• 12ma di agosto - Lauren Bacall, Usan aktorino (n. 1924)
• 21ma di agosto - Albert Reynolds, chefministro di la Republiko Irlando (n. 1932)
• 4ma di septembro - Joan Rivers, Usana komediistino ed aktorino (n. 1933)
• 12ma di septembro - Atef Ebeid, chefministro di Egiptia (n. 1932)
• 30ma di septembro - Martin Lewis Perl, Usana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1927)
• 4ma di oktobro - Jean-Claude Duvalier, prezidanto di Haiti (n. 1951)
• 21ma di oktobro - Gough Whitlam, chefministro di Australia (n. 1916)
• 28ma di oktobro - Michael Sata, prezidanto di Zambia (n. 1937)
• 18ma di novembro - Ahmad Lozi, chefministro di Jordania (n. 1925)
• 8ma di decembro - Mango, Italiana kantisto (n. 1954)
• 18ma di decembro - Virna Lisi, Italian aktorino (n. 1936)
• 22ma di decembro - Joe Cocker, Usana kantisto, kompozisto e muzikisto (n. 1944)
• 22ma di decembro - Abdel Aziz Mohamed Hegazy, chefministro di Egiptia (n. 1923)
• 26ma di decembro - Leo Tindemans, chefministro di Belgia (n. 1922)

Nobel-premiiziti

• Fiziko: Hiroshi Amano, Shuji Nakamura, Isamu Akasaki
• Kemio: Eric Betzig, Stefan Walter Hell, William Esco Moerner
• Fiziologio o Medicino: John O'Keefe, May-Britt Moser, Edvard Moser
• Literaturo: Patrick Modiano
• Paco: Kailash Satyarthi, Malala Yousafzai
• Ekonomiko: Jean Tirole