Volkano

Monto Boro, volcano di Java, Indonezia

Volkano esas “truo” por lavao en surfaco di la Tero. Lavao levas su alonge brecho di kontinento-plaki di la Tero. En surfaco lavao koldeskas e formacas monto.

Esas quar tipi de volkani:

1. Neeskarpa-deklivala shildo-volkani esas basa, ma li expansas tre larje. Tala volkano naskas, kande ajile lavao fluas alonge neeskarpa deklivi. Exemple, volkani en Islando, Mauna Loa en Havayi.
2. Kono-forma strato-volkani esas eskarpa ed alta. Talas volkano naskas, kande rigida lavao koldeskas rapide e formacas harda surfaco. Exemple, Etna en Sicilia, Mayon en Filipini. Maxim alta kono-forma volkano esas 5897-metra Cotopaxi en Andina regiono di Equador.
3. Explozebla volkani esas alta koni. Pos erupto la lavao formacas robineto sur boko dil volkano. Tala volkano explozas e jetas petro e lavao fore. Exemple, Santorini en Egea maro posible esis tala volkano, quo eruptis ye 1645 aK.
4. Supervolkani esas krulinta krateri, qui ne formacas kono sur lando. L’ erupto di tala volkano povas efektigor “nukleara vintro” en mondo. Tala volkano existas, exemple, en Sumatra e Yellowstone, Usa.

Granda erupti en mondo

• 1985 – Nevado del Ruiz, Kolumbia, 25.000 perisinti.
• 1929 – Santiaguito, Guatemala, 5.000 perisinti.
• 1919 – Kelut, Indonezia, 5.100 perisinti.
• 1902 – Mount Pelé, Martinik, 26.000 perisinti.
• 1883 – Krakatau, Indonezia, 36.000 perisinti.
• 1815 – Tabora, Indonezia, 92.000 perisinti.
• 1631 – Vesuvius, Italia, 4.000 perisinti.
• 1586 – Kelut, Indonezia, 10.000 perisinti.
• 79 – Vesivius, Italia, 3.500 perisinti (videz Pompei)