Turka populi

Turka populi en Eurazia.

Turka populi es familio di etniala grupi kun komuna deveno e kulturo, qui uzas Turka lingui. Ili lojas granda arei de Anatolia tra Kaukazia, Central Azia e sudala Siberia (preska identa strio quale Euraziana stepo) til Chukotka e multa izolita teritorii en Estal Europa, Proxim Oriento e Chinia.

Fonto dil populi esis ye duimo di 6ma yarcento en Altai. Ilua expanso efektigis kreado multa landi, ma fakte nur Otoman imperio existis til 20ma yarcento (plu kam 700 yari).

Landi e regioni dil Turki

Nuntempe existas ses nacionala landi Turka:

• Azerbaijan – habitantaro: 9,1 mln (90,6 % di Azeri)
• Kazakstan – 15,4 mln (63,1 % di Kazaki)
• Kirgizistan – 5,4 mln (69 % di Kirgizi)
• Turkmenistan – 5,2 mln (72 % di Turkmeni)
• Turkia – 79,7 mln (65 % di Turki)
• Uzbekistan – 27,6 mln (80 % di Uzbeki)

Ank fakte lando, ma ne agnoskata internacionale:

• Nordala Chipro – 0,3 mln (99,6 % di Turki)

En Rusiana Federuro existas kelk autonoma republiki Turk-populala:

• Republiko Altai – 0,2 mln (30 % di Altaiki)
• Republiko Bashkortostan – 4 mln (29,8 % di Bashkiri)
• Republiko Kabardino-Balkaria – 0,9 mln (12,7 % di Balkari)
• Republiko Karachai-Cherkesia – 0,5 mln (41 % di Karachayani)
• Republiko Yakutia – 0,9 mln (49,9 % di Yakuti)
• Republiko Tatarstan – 3,8 mln (52,9 % di Tatari)
• Republiko Tuva – 0,3 mln (77 % di Tuvani)
• Republiko Chakasia – 0,5 mln (12,1 % di Chakasi)
• Republiko Chuvashia – 1,3 mln (67,7 % di Chuvashi)
• Republiko Dagestan – 3 mln (12,9 % di Kumiki)

Altra regioni Turk-populala es:

• Regiono autonoma Xīnjiāng Wéiwú’ěr en Chinia – 21,3 mln (45 % di Uiguri)
• Gagauzia en Moldova – 0,2 mln (82 % di Gagauzi)
• Karakalpakstan en Uzbekistan – 1,6 % (32,1 % di Karakalpaki)

Altra arei Turk-populala lojis ank en: Iran, Irak, Bulgaria, Grekia, Norda Makedonia, Tajikistan, Afganistan e westala Mongolia.

Iranana Azeri – lojanta precipue en sudala Azerbaijan e en granda urbi di Iran konsideresas maxim granda Turka populo sen propra lando o autonoma regiono

Religii di Turka populi

• Shamanismo – unesma religio dil Turk-populi (6ma yarcento) uzata nuntempe da Siberiana populi: Altaiki e Chakasi, e ank parte da Yakuti
• Sunnismo – fraciono di islamo, qua es religio por majoritato di Turka populi quale: Turki, Bashkiri, Tatari, Karachayani, Kazaki, Kumiki, Kirgizi, Balkari, Nogayani, Krimea Tatari, Turkmeni, Uiguri e Uzbeki
• Shiismo – fraciono di islamo, qua es religio precipue por Turka populi quale: Azeri, Kashkayani, Horasanani e altra populi en Iran
• neortodoxala shiismo konsiderato da shiisti kom heretismo: Alevi
• Ortodoxismo – kristanisti meze Turk populi es Gagauzi e Chuvashi.
• Judaismo, ma en chanjita versiono – Karaimi
• Budismo Tibetana – Tuvani e Uiguri
• Bahaismo e altra min granda religii