Arizona

Arizona Stato di Usa Grand Canyon en Arizona. Chefurbo Phoenix Maxim granda urbo Phoenix Surfaco 295 253 km² Habitanti Denseso di habitantaro 7 151 502 (2020) 22 hab./km² Guvernisto Katie Hobbs (D) Fondita o kreita 14ma di februaro 1912 Posto-kodexo abreviuro AZ Horala zono UTC-7 (UTC-6 dum somero nur en la Naciono Navajo) TNP (yaro) US$ 366,19 miliardi (2019) Reto www.az.gov

Arizona esas Usana stato. Lu havas kom vicini Utah norde, Kolorado nord-este, Nova-Mexikia este, Nevada nord-weste e Kalifornia weste. Sude ol havas frontiero kun Mexikia. Ol esas la 6ma maxim granda stato di Usa segun surfaco totala.

Historio

Expediciono di Francisco Vázquez de Coronado, 1540-42

Dum mili di yarcenti ante nun, Arizona habitesis da multa indijena tribui, nome etnii Anasazi (ancestri di etnio Pueblo), Hohokam e Mogollon. Multa ek lua restaji, nome pikturi, duras existar, ed atraktas multa turisti. L'unesma Europano en la regiono esis Hispana jezuito Marcos de Niza, qua arivis ibe en 1539. Ilu serchis "la sep urbi di Cíbola", loko qua, segundo legendo, existus multa richeso. Ye la sequanta yaro, Hispano Francisco Vázquez de Coronado exploris Arizona serchanta la mem urbi. Plua kam 1 yarcento pose, sacerdoto Eusebio Kino fondis 24 misioni en Arizona. En 1736, trovesis arjento proxim la nuna urbo Nogales.

Kande Mexikia nedependanteskis de Hispana imperio en 1821, la nuna Arizona divenis parto di teritorio nomizita Nueva California ("Nova-Kalifornia"), anke konocita kom Alta California ("Supera Kalifornia"). Dum la milito Mexikian-Usana, Usan armeo okupis urbo México e reklamacis granda parto di la nordo di Mexikia, inkluzite areo qua nomizesis "Teritorio Nova-Mexikia" en 1850. Ye la 24ma di februaro 1863 kreesis Teritorio Arizona, an olima westa porciono di Norda-Mexikia.

L'unesma chef-urbo di Arizona esis Prescott, fondita en 1864 pos ke deskovresis oro en la teritorio. En 1868 la chef-urbo transferesis a Tucson, ed en 1879 ol itere transferesis a Prescott. Fine, en 1899 la chef-urbo di la teritorio transferesis a Phoenix, qua duris esar chef-urbo kande Arizona divenis Usana stato, ye la 14ma di februaro 1912.

Geografio

Precipua urbi e chosei di Arizona.

La tri granda naturala regioni di Arizona esas l'alta tereni (Tierra Alta Mexicana), dezerto Sonora, e la platajo di Kolorado. Parto di la Granda Ravinego (Grand Canyon) jacas en la stato. Tale nomizita Tierra Alta Mexicana esas montaro qua trairas la stato de sud-este adnordweste. Ol esas sucedo di monti ed eskarpoza vali. La maxim alta ek lua monti esas monto Graham, kun 3 267 metri di altitudo. Proxim ca montaro, adsudweste, jacas dezerto Sonora.

Cirkume 15% de la lando di Arizona esas privata. Granda parto konsistas ek nacionala parki e rezerveyi, e tereni rezervita ad amerindiani.

La precipua urbo esas Phoenix. Altra importanta urbi esas Tucson, Mesa, Glendale, Chandler e Scottsdale.

Referi

• 
•