Nova-Mexikia

State of New Mexico
Estado de Nuevo México

Stato di Usa



Chefurbo	Santa Fe
Maxim granda urbo	Albuquerque


Oficala linguo	ne havas
Surfaco	315 194 km²

Habitanti Denseso di habitantaro	2 095 428 (2018) 6,62 hab./km²
Guberniestro	Michelle Lujan Grisham (D)

Transformo en stato:	6ma di januaro 1912
Posto-kodexo abreviuro	NM




Reto	www.newmexico.gov

Nova-Mexikia esas Usana stato. Lu havas kom vicini Arizona weste, Utah nord-weste, en unika punto, Kolorado norde, Oklahoma nord-este, e Texas este e sude. Sude e sud-weste jacas Mexikia.

Bazala fakti pri Nova-Mexikia.

Historio[redaktar | redaktar fonto]

L'unesma habitanti di Nova-Mexikia esis indijeni de la nomizita "kulturo Clovis". Kande Europani arivis en la regiono dum la 16ma yarcento, indijeni Navajo, Apache, Ute e Pueblo habitis la regiono. De 1540 til 1542, Francisco Vázquez de Coronado komandis granda expediciono en la regiono. Hispana nomo Nuevo México (Nova-Mexikia) kreesis da Francisco de Ibarra, qua exploris la regiono en 1563. L'urbo Santa Fe fondesis en 1610.

Kande Mexikia nedependanteskis de Hispana imperio en 1821, la regiono divenis Mexikiana teritorio. Kande Republiko Texas separis su de Mexikia en 1836, ol reklamacis kontrolo super la regiono norde del fluvio Rio Grande. L'extrema nord-esto di la regiono apartenis a Francia, ma vendesis ad Usa kande ol kompris Franca Louisiania.

Kande Mexikiana-Usana milito (1846 til 1848) finis, Mexikia cedis la regiono ad Usa tra la pakto Guadalupe-Hidalgo. Usa establisis la Teritorio di Nova-Mexikia en 9ma di septembro 1850 e fine en 6ma di januaro 1912 Nova-Mexikia divenis Usana stato.

La relati inter blanki Usana ed Usana indijeni, qua habitis rezerveyi de la komenco di la 20ma yarcento, duris desfacila. Malgre ke Usana kongreso aprobis lego qua grantis Usana civitaneso por omna indijeni Usana, en Nova-Mexikia duris existar tale nomizita "legi Jim Crow", to esas, nur povis votar ti qui pagis imposti.

Geografio[redaktar | redaktar fonto]

Mapo di Nova-Mexikia, kun lua precipua urbi e chosei.

Havanta 315 200 km² di surfaco, Nova Mexikia esas la 5ma maxim vasta stato di Usa, ed esas poke min granda kam Britanian Insuli. Lua peizajo varias de arida dezerti til alta monti kovrata da nivo e densa foresti, nome norde del stato.

La precipua fluvii di la stato esas Rio Grande, Pecos, Canadian, San Juan e Gila, ta lasta naskas en Nova-Mexikia e debushas an la fluvio Colorado.

La maxim alta monto dil stato esas Wheeler Peak, kun 4.013 metri di altitudo.