Wallis e Futuna
Wallis et Futuna (Franca) Uvea mo Futuna (Walisana)
|
Wallis e Futuna esas esas insulala teritorio che Pacifiko qua, pos 2003, esas transmara ensemblo (collectivité d'outre-mer) de Francia. Ol konsistas ek 3 insuli kun volkanal origino che Suda Pacifiko, inter Fidji e Samoa. Segun la demografiala kontado di 2023, ol havis habitanti.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]
Unesma restaji pri homala habitado en l'insuli esis objekti de tale nomizita "kulturo Lapita", de cirkume 850 til 800 yari aK. L'insuli esis eskalo por navigado inter Fidji e Samoa. Polineziani koloniigis l'insuli nun nomizita Wallis e Futuna cirkume la yaro 1000. Dum l'invadi da Tongani, inter la 15ma e la 16ma yarcenti, lokala habitanti rezistis, e konstruktis kelka fuorti, di qui uli esas partale integra. Tamen, li ank aceptis similigo. Futuna mantenis multe de lua originala kulturo, kontre ke en Wallis la socio, la linguo e la kulturo modifikesis multe.
Nederlandani Willem Schouten e Jacob Le Maire deskovris l'insuli Futuna en 1617, dum lia cirkum-navigado. Li nomizis Futuna Hoornse Eylanden, homajo a Nederlandana urbo Hoorn, de ube li departis. To pose tradukesis a la Franca kom "Isles de Horne".
Insul-grupo Wallis - la situo di la chef-urbo - okupesis en 1842 dal Franci, qui establisis protektorato super amba grupi en 1887.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]
Wallis e Futuna jacas cirkume 2/3 de la disto inter Havayi e Nova-Zelando, cirkume 480 km norde de Fidji. La teritorio inkluzas l'insulo Uvéa, la maxim populoza del insul-grupo. La maxim alta punto dil teritorio esas Monto Puke, kun 524 metri di altitudo. La lago Lalolalo jacas an l'insulo Uvéa e formacas perfekta cirklo. Ne existas importanta fluvii.
L'insuli havas varma e pluvoza klimato de novembro til aprilo, kun tropikala sturmi. Existas milda sezono de mayo til oktobro, asociita kun l'alizei de sud-este. La mezavalora yarala pluvo-quanto varias de 2500 til 3000 mm. L'aerala humideso esas sempre alta, super 80%, e la mezavalora yarala temperaturo esas 26°C.
Ekonomio
[redaktar | redaktar fonto]Precipua artiklo: Ekonomio di Wallis e Futuna |
Referi
[redaktar | redaktar fonto]
Landi e teritorii en Oceania |
Atolo Johnston | Atolo Midway | Australia | Estal Timor| Fidji | Franca Polinezia | Guam | Havayi | Insulo Baker | Insuli Cook | Insulo Howland | Insulo Jarvis | Insulo Wake | Insuli Marshall | Insuli Salomon | Kingman Rifo | Kiribati | Federita Stati di Mikronezia | Nauru | Nova Kaledonia | Nova-Zelando | Niue | Norfolk | Norda Mariani | Palau | Palmyra | Papua-Nova-Guinea | Pitkern | Samoa | Tokelau | Tonga | Tuvalu | Usana Samoa | Vanuatu | Wallis e Futuna |