Vanuatu
| Vanuatu | ||
| Ripablik blong Vanuatu Republic of Vanuatu République du Vanuatu | ||
|
| |
| Standardo di Vanuatu | Blazono di Vanuatu | |
| Nacionala himno: | ||
| Yumi, Yumi, Yumi | ||
| ||
| Chefurbo: | Port Vila | |
| · Habitanti: | 24 900 (1999) | |
| Precipua urbo: | Port Vila | |
| Oficala lingui: | Bislama, Angla, Franca | |
| Tipo: | Republiko | |
| · Prezidanto: | Tallis Obed Moses | |
| · Chefministro: | Charlot Salwai | |
| · Totala: | 12 200 km² | |
| · Aquo: | neglijebla % | |
| · Totala: | 272 459[1] (2016) | |
| · Denseso di habitantaro: | 19,7 hab./km² | |
| Valuto: | Vatu | |
| Veho-latero: | dextre | |
| ISO: | VU
| |
VUT
| ||
548
| ||
| Reto-domeno: | .vu* | |
| Precipua religio: | kristanismo | |
Vanuatu esas lando ed insul-grupo en Oceania sude de Pacifiko. Ol distas cirkume 1750 km este de Australia, 500 km nord-weste de Nova Kaledonia, ed weste de Fidji.
Bazala fakti pri Vanuatu.
Historio[redaktar | redaktar fonto]
| Precipua artiklo: Historio di Vanuatu |
L'unesma habitanti, de raso Austroneziana, probable arivis en Vanuatu cirkume 3.300 yari ante nun. Fragmenti di ceramikaji de 1300-100 yari aK trovesis en l'insuli.
L'arkipelago deskovresis en 1606 dal Portugalan explorero Pedro Fernandes de Queirós, qua verkis por la rejio di Hispania. Nur en 1768 altra Europan explorero, Franca Louis Antoine de Bougainville arivis en l'insuli. Kapitano James Cook nomizis ol Nova Hebridi, nomo qua duris til la nedependo .[2]
En 1825 Peter Dillon deskovris santalo en l'insulo Erromango. To stimulis l'arivo di enmigranti al insulo qua duris til 1830, kande eventis konflikto inter Polineziana laboristi e Melaneziana indijeni.
Dum la 19ma yarcento kristana misioneri, ed anke enmigranti por kultivar kotono arivis en la insuli. Kande l'internaciona preci di kotono falis, agrokultivisti chanjis por kafeo, kakao, banano, e precipue kokoso En 1887 l'insuli komencis administresar da Navala Komisitaro Franca-Britaniana. En 1906 la du landi signatis pakto qua kreis kondominio por administrar l'insuli.
Dum la duesma mondomilito, l'insuli Espiritu Santu ed Éfaté en Vanuatu (Nova Hebridi) recevis Usana bazi, por lansar ataki kontre Japoniani.
Vanuatu nedependanteskis de Unionita Rejio e de Francia ye la 30ma di julio 1980, kun Walter Lini kom chefministro. Dum la yari 1990ma eventis politikala nestabileso, qua rezultis pose en politikala descentraligo. En la 7ma e la 8ma di oktobro 2009 eventis du ter-tremi en la lando: unesma kun forteso 7.6 e duesma kun forteso 7.8 che la skalo di Richter.
Politiko[redaktar | redaktar fonto]
Vanuatu esas parlamentala republiko. La prezidanto esas la chefo di stato, ed elektesas dal elektala kolegio por 5 yari. L'elektala kolegio konsistas ek membri de la parlamento e prezidanti di regionala konsilistari. La chefministro elektesas da la parlamento, e mustas recevar 75% ek la voti.
La legifantaro di Vanuatu konsistas ek singla chambra parlamento, kun 52 membri qui elektesas dal populo por 4 yari, ecepte se majoritato de 3/4 ek lua membri decidas kontree. La konstituco di la lando adoptesis ye la dio di la nedependo, la 30ma di julio 1980.
Vanuatu dividesas en 6 provinci.
Geografio[redaktar | redaktar fonto]
L'arkipelago konsistas ek 83 insuli, di qui 65 havas habitanti. Nur 14 insuli havas plu kam 100 km² di surfaco totala, e la maxim granda esas Espiritu Santu (3 956 km²). La disto inter la maxim nordala e la maxim sudala insuli esas cirkume 1300 km[3]. La posedajo di du insuli —Matthew y Hunter— reklamacesas da Franca transmara departamento Nova Kaledonia.
L'insuli ordinare havas eskarpala reliefo, nestabila sulo e poka aquo.[3] Lia klimato esas subtropikala kun 9 varma monati e kun influo del alizei de mayo til oktobro. Kelkafoye eventas cikloni e tifoni.
La maxim alta monto di Vanuatu esas Monto Tabwemasana, havanta 1 739 metri di altitudo.
Ekonomio[redaktar | redaktar fonto]
| Precipua artiklo: Ekonomio di Vanuatu |
Demografio[redaktar | redaktar fonto]
Segun statistiki de The World Factbook por julio 2018, Vanuatu havis 288 037 habitanti.[4] La maxim multa (99,2%) esas Melaneziani. Altra grupi esas 0,8%, segun statistiki de 2016.[4]
L'oficala linguo di la lando esas Bislama (parolata da 33,7% de la habitantaro) ed Angla, parolata da 0,2%. Lokala lingui (plu kam 100) parolesas da 63,2% de la habitantaro, Franca (oficala) da 0,6%, e 0,9% parolas altra lingui.[4]
La religio kun maxima nombro di adepti esas protestantismo, praktikata da 70% de la habitantaro. Katoliki esas 12,4%, 3,7% praktikas lokala religii, 12,6% praktikas altra religii, 1,1% praktikas nula religio, e 0,2% ne informis pri religio, segun statistiki por 2009.[4]
La maxim multa habitanti habitas rurala zoni. La maxim granda urbo esas Port Vila.
Kulturo[redaktar | redaktar fonto]
La tradicionala muziko di Vanuatu uzas multa perkut-instrumenti e bruisi. Dum la komenco dil 20ma yarcento aparis muzikala grupi konocita kom string bands, qui uzas kord-instrumenti, exemple ukelele e gitari por plear populara muziki. Plu recente, multa bandi komencis krear nova identeso por Vanuatuana muziko, e l'internaciona jenri zouk e reggaeton divenis populara e pleata en noktala klubi.
Futbalo esas la maxim populara sporto de la lando.
Referi[redaktar | redaktar fonto]
- ↑ Vanuatu 2016 Post - TC PAM mini-Census Report. URL vidita ye la 19ma di aprilo 2019.
- ↑ "Background Note: Vanuatu". U.S. Department of State
- ↑ 3,0 3,1 The Peace Corps Welcomes You to Vanuatu
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Australia - Oceania::Vanuatu - The World Factbook (Angla). CIA. URL vidita ye la 19ma di aprilo 2019.
| Landi e teritorii en Oceania |
| Atolo Johnston | Atolo Midway | Australia | Estal Timor| Fidji | Franca Polinezia | Guam | Havayi | Insulo Baker | Insuli Cook | Insulo Howland | Insulo Jarvis | Insulo Wake | Insuli Marshall | Insuli Salomon | Kingman Rifo | Kiribati | Federata Stati di Mikronezia | Nauru | Nova Kaledonia | Nova-Zelando | Niue | Norfolk | Norda Mariani | Palau | Palmyra | Papua-Nova-Guinea | Pitkern | Samoa | Tokelau | Tonga | Tuvalu | Usana Samoa | Vanuatu | Wallis e Futuna |