Historio di Pakistan
Homi ja habitis la teritorio di nuna Pakistan cirkume 1,9 milion yari ante nun, en la regiono dil valo di Soan. L'Indus-kulturo evolucionis en la regiono de cirkume 3300 aK til cirkume 1900 aK. Un ek la maxim anciena civilizuri dil mondo, la kulturo dil Indus, prosperis en la nuna Pakistan adminime 5 000 yari ante nun. En Baludjistan, nun apartenanta a Pakistan, trovesis restaji di agrokultivo, domestika animali e poti facita per turnili. Che la restaji di la du granda urbi suatempa, Harappa e Mohenjo-daro, esas traiti de altadevelopita teknologio, urbala projektado ed aquala manteno. Li apartenas a la kulturo Harappana (2 500-1 600 aK). Pos to a l'areo arivis kom enmigranti o konquestanti Aryani, Persiani, Greki, Skitiani, Arabi, Afgani e Turki. L'urbo di Taksila en Punjab, che la Silkovoyo inter la fluvii Indus e Hydaspes, developis su kom centro di la kulturo ed ekonomiko. Ol fondesis dum la 4ma yarcento aK e florifis de la 2ma yarcento til la 5ma yarcento pK.
Dum yarcenti diversa nedependanta rejii existis en la regiono. En 711, duktata da yuna Araba generalo Muhammad bin Qasim, l'Umayadi konquestis Sindh e fondis ibe Mohamedana stato. En 712 ilu konquestis granda parto di la regiono ed introduktis islamo. La regiono divenis provinco de l'Araba imperio kun chef-urbo en Al-Mansurah, urbo 72 km norde de nuna Hyderabad, Sindh. En 997 Mahmud de Ghazni konquestis la regiono, ed en 1206 la decendanti di Muhammad Ghori - qua konquestis la regiono en 1160 - establisis la Kalifio di Delhi.
Pose, altra Mohamedana populi invadis la lando dum la sequanta yarcenti: dum la 13ma yarcento, Turka konquesteri fondis sultanio Delhi. Dum la 15ma yarcento, Mohamedani administris Indiana subkontinento sen centraligar l'administrado. La povo kaptesis en Delhi per violento: plu kam duimo de la sultani ocidesis.
En 1526 Mughal-imperio establisesis en la regiono da Babur, un decendanto di Chingiz-kano. De 1799 til 1849 imperio Sikh fondesis da Maharaja (rejo) Ranjit Singh en la regiono Punjab. L'imperio extensis weste til la paseyo Khyber, norde til Kashmir, sude til l'urbo Multan, e weste til Kapurthala (nun en India).
Tota la teritorio di moderna Pakistan gradope okupesis da Est-Indiana Kompanio (East Indian Company) e pose gradope pozesis sub la regno di rejino Victoria di Unionita Rejio, tra serii di batalii, exemple la batalio di Miani en 1843 en Sindh, e l'exhaustinta Angla-Sikh militi (1845 til 1849). En 1857 eventis Sepoy-sedicio, kontre Britaniani.
Britaniani havis diferanta relati kun Mohamedani e hindui; to stimulis religiala violento en Indiana subkontinento. Britaniani anke stimulis l'uzado di Persiana kursiva tipo por skribar la dialekto di Hindi-linguo parolata en la nordo dil subkontinento. To originis Urdu, ne aceptita da Hindui. La Hindua nacionalisti komencis uzar Sanskrita letri por skribar lua linguo, ed en 1885 li fondis la partiso Indiana Nacionala Kongreso. La linguala polemiko augmentis la tenso inter Hindui e Mohamedani. En respondo a Hindua nacionalismo, Syed Ahmad Khan fondis en 1901 la Ligo di Tota Mohamedani di India, konocata simple kom Mohamedana Ligo.
Opozanta a la Hindui, qui deziris India nedependanta kom singla naciono, Mohamedana Ligo esis favorebla a Britaniani e defensis ke Britaniana valori influus la futura civila socio di Pakistan. Dum l'unesma mondomilito Indiani kunlaboris kun Britaniana milito-esforco. Mili di soldati sendesis por luktar en Europa. Pos la milito kreskis neviolentoza protesti, dum la yari 1920a e 1930a, kontre Britanian okupado. Samatempe, Mohamedana Ligo populareskis, ed ye la 29ma di decembro 1930 lua chefo Allama Iqbal defensis "l'amalgamigo di la nord-westala stati, ube Mohamedani esis la majoritato dil habitantaro". Ta stati esis Punjab, Afgania (la nord-westala provinco), Kashmir, Sindh e Beludjistan.
En 1937 eventis provincal elekti en India, e la Mohamedana Ligo ne obtenis la majoritato inkluzite en la provinci ube Mohamedani esis la majoritato. En 1940 Muhammad Ali Jinnah kunvokis renkontro di la Ligo por diskutar la situeso pos l'eniro di India en la duesma mondomilito. Jinnah kritikis Indiana Kongreso e la nacionalisti, e defensis l'ideo pri Du Separita Nacioni, e la motivi por demandar separita nacioni por Hindui e por Mohamedani.[1] Sikandar Hayat Khan, chefministro di Punjab, skribis l'originala decido, ma repudiis la finala texto,[2] qua senambiguale rejektis l'ideo pri India unionita, pro lor kreskanta religiala violento.
Pos fino di la duesma mondomilito eventis general elekti en Unionita Rejio e Laboristi (Labour Party) vinkis. Multa Indiani vidis l'oportunajo por obtenar la nedependo, ma Gandhi e Nehru ne aceptis l'ideo pri la divido dil subkontinento apologiita da Jinnah, e savis ke la Hindui ne aceptos ta divido.[3]
En l'elekti qui eventis en India en 1946 la Mohamedana Ligo ganis 425 ek la 496 sidili rezervita por Mohamedani en la parlamento. Britaniana chefministro Clement Attlee sendis ministrara komitato ad India por mediacar la situeso. Kande la komitato faliis en lua skopi, Attlee sendis Lord Mountbatten kom lasta vicerejo di India. Mountbatten dicis a Gandhi e Nehru ke ne dividar Indiana subkontinento efektigus interna milito, e decidis donar nedependo a Pakistan ye la 14ma di agosto 1947 ed a India ye la sequanta dio.
Nemediate pos la nedependo, India e Pakistan divenis membri di Commonwealth, ma religiala violento rapide explozis. Milioni di personi vivis en la "nekorekta latero" di la nova frontieri; plua kam 2 milioni ekmigris ad l'altra latero e plua kam 100.000 mortigesis en serio di masakri en la vilaji. La violento esis plu granda dum la divido di Punjab, Kashmir e Bengal, e to efektigis l'unesma milito inter India e Pakistan. Kun la helpo dil Unionita Nacioni e Sovietia la milito finis, ma ne la disputo pri Kashmir. Jinnah divenis l'unesma generala guvernisto di Pakistan pos la nedependo, ed okupis l'ofico til la 11ma di septembro 1948. Liaquat Ali Khan esis l'unesma chefministro, e guvernis til esar asasinita, ye la 16ma di oktobro 1951. Iran esis l'unesma lando qua agnoskis nedependanta Pakistan, en 1947.
Tensi komencis en Estala Bengal kande Jinnah deklaris ke l'Urdu divenus oficala en tota lando, malgre ilu dicabis ke Bengali esus oficala en Bengal. La tensi kreskis en 1952, pos la polico mortigar studenti qui demandis egala stando por Urdu e Bengali, proxim la medikala fakultato di Dhaka. Khawaja Nazimuddin, sucedanto di Ali Khan, grantis egala stando por la du lingui en la konstituco di 1956. Ante, en 1953, eventis sedicio en Lahore instigita da religiala partisi kontre religiala movado Ahmadiyya, di qua partoprenis multa membri de la guvernerio. Dum la sedicio, de 200 til 2.000 Ahmadi-i mortigesis.
En oktobro 1958 Pakistan divenis republiko, e Iskander Mirza divenis l'unesma prezidanto. Ilu establisis militistala legaro e suspensis la konstituco. Ilu dissolvis la socialista guvernerio en Est-Pakistan e la parlamentala guvernerio en la westo, ed indikis la generalo Muhammad Ayub Khan kom chefo di la militistala legaro. Pos mantenar la militistala legaro dum du semani, Mirza koaktesis abandonar la povo pos ke ilu probis revokar la povi di Ayub Khan. Mirza exilis su en London.
Pos l'exilo di Mirza, Muhammad Ayub Khan divenis la duesma prezidanto di Pakistan, e guvernis til 1969. Dum lua guvernisteso l'ekonomio e la cinem-industrio prosperis. Ayub Khan establisis proxima relati kun Usa. En 1965 India komencis milito kontre Pakistan pri la regioni Rann de Kutch e Kashmir. Tra mediaco da Sovietia, la milito finis.
.jpg)
Dum la prezidanteso di Ayub Khan, kreskis nacionalismo en Estala Bengal. Ayub Khan renuncis en 1969, e generalo Yahya Khan asumis povo. Yahya Khan impozis militistala legaro en 1969, ma perceptis l'exploziva politikala situeso e decidis kunvokar elekti. Proxim la dato dil elekti en 1970, forta ciklono frapis Est-Pakistan e produktis 500.000 morti. En l'elekti, la Ligo Awami ganis 167 sidili en Westala Pakistan, ma nula en Estala Pakistan, dum ke la partiso PPP ganis 88 sidili en Westala Pakistan, ma nula en l'Estala. La Ligo Awami ganis suficanta sidili por formacar guvernerio en Estala Pakistan, ma l'eliti di la lando en la Westo ne aceptis transferar povo a l'estala partiso. Yahya Khan probis kunvokar Nacional Asemblitaro en Islamabad, ma ne cedis povo a la Ligo Awami por presi kontree da PPP. Do, Khan kunvokis Bengalan aktivisto anti-milito Nurul Amin kom chefministro.
En respondo, Sheikh Mujibur Rahman lansis movado pri civila desobedio, qua preske paralizis l'administrado di Est-Pakistan. Khan probis enkarcerigar Mujibur Rahman, ma il fugis vers India, ube il instalis paralel administrado. India komencis suportar militeti en Est-Pakistan ed, en marto 1971, mayoro Ziaur Rahman deklaris la nedependo di Bangladesh. En la 3ma di decembro sam yaro komencis intensa milito. Fine, 90.000 Pakistanana soldati kapitulacis ad Indiana trupi en Est-Pakistan, e la milito finis. La mortigo di Est-Pakistanani duris, nelegale, dum 9 monati.[4] La quanto di morti esas necerta, ma evaluadi mencionas 3 milioni.
Deskreditinda, Yahya Khan renuncis ye la 20ma di decembro 1971 e Zulfikar Ali Bhutto asumis povo. Ilu guvernis til 1977. En 1974, alarmita pro la probo di atomobombo en India, Ali Bhutto aceleris Pakistanana nukleara programo. En 1978 la lando ja produktis fisila materio, ed en 1983 Pakistan explozis lua unesma atomobombo. En 1977 generalo Muhammad Zia-ul-Haq ed admiralo Mohammad Shariff revokis Ali Bhutto de povo. Pos kontroversa judicio, Bhutto kondamnesis a mortopuniso e mortigesis en 1979.
De 1977 til 1988 militisti kontrolis la povo en Pakistan. En 1978 Zia introduktis Islamala lego (Sharia) en Pakistan. Diplomacala relati kun Sovietia degeneris, ed Usana prezidanto Ronald Reagan rapide komencis furnisar miliardi di dolari en militala helpo a l'administrado di Zia, ed anke financar Afganistanana rebeli tra Pakistan. Mili di Afganistanani, de raso Pashtun, refujis su en Pakistan dum la milito.
Zia mortis misterioze en aviono-acidento ye la 17ma di agosto 1988. La lando itere divenis demokratio. Pos l'elekto, Benazir Bhutto divenis l'unesma chefministrino di la lando. El guvernis til la 6ma di agosto 1990. En 1993 el itere elektesis chefministrino e restis en povo til la 5ma di novembro 1996. En 1997 Nawaz Sharif divenis chefministro e guvernis til la 12ma di oktobro 1999, kande ilu revokesis per stato-stroko.
En 2001 generalo Pervez Musharraf divenis prezidanto di Pakistan. Ilu guvernis til 2008, e suportis Usan operaci en Afganistan pos l'atenti di la 11ma di septembro 2001. En 2008, la longa e nepopulala milito en Afganistan, la stato di urjanteso e l'interveno en judiciala povo tra revoko dil chefa-judiciisto febligis la rejimo di Musharraf. Tra nedireta elekto Asif Zardari sucedis Musharraf en la prezidanteso, e demokrata rejimo duras til nun.
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ Jinnah of Pakistan. Publikigita da Oxford University Press. Loko di publikigo: New York. Dato di publikigo: 1984.
- ↑ Tinker, Hugh:Men who overturned empires : fighters, dreamers, and schemers. Publikigita da University of Wisconsin Press. Loko di publikigo: Madison. Dato di publikigo: 1987. Pagino/pagini: 50.
- ↑ A History of India. Publikigita da Barnes & Noble. Loko di publikigo: Totowa, New Jersey. Dato di publikigo: 1986. Pagino/pagini: 300-312.
- ↑ "The Separation of East Pakistan" - Idiomo: Angla.
.svg)