Historio di la Demokratial Republiko Kongo

Mapo pri Kongo da Mercator.

La teritorio qua nun formacas la Demokratial Republiko Kongo ja habitesis dal homo cirkume 80 mil yari ante nun, quale montras harpono trovita en Katanda, qua posible uzesis por kaptar siluri. L'unesma stato konocata qua organizesis en la regiono esis rejio Kongo, dum la 14ma yarcento. Ol okupis teritorii de la nuna Demokratial Republiko Kongo ed anke de Angola, ed influis vicina reji Ngoyo, Kakongo, Loango, Ndongo e Matamba.

Pueri mutilita dum la regno di Léopold la 2ma di Belgia.

Europana koloniigo en la regiono komencis kande Henry Morton Stanley exploris la regiono sub impero dal rejulo Leopold la 2ma di Belgia. Leopold la 2ma aquiris yuri pri la teritorio en 1885, dum la Konfero di Berlin.

La regiono divenis privata proprieto di Léopold la 2ma, sub la nomo Libera Stato Kongo, qua esis un ek la maxim shaminda exempli pri kruelego dum la koloniigo Europana en Afrika. Exemple en 1900, dum expediciono por rekolektar kauchuko, on kalkulas ke 122 aborijeni mortigesis per pafado da singla Belga soldato. La bazo di la koloniigo esis tale nomizita "koloniala triuneso" (trinité colonial), stato, misionisti e kapitalo. L'interesi de privata kompanii e del stato Belga proximesis, e Belga guvernerio helpis represar striki e removar obstakli kreita dal aborijena habitantaro. Léopold la 2ma decidis konstruktar ferovoyo liganta la litoro al urbo Léopoldville, la nuna Kinshasa.

Dum l'Unesma mondomilito Kongani luktis kontre Germani en Kamerun ed en Tanganika. Kom rekompensajo, Belgia recevis l'administro di Germana teritorii di Ruanda-Urundi. Pos la milito, Belgiani komencis explotar kupro e kobalto en Kongo. Mili di laboristi transferesis de l'internajo dil teritorio vers Katanga, en sudo, ube existas jaceyi di kupro.

Kande nacional-socialista Germania okupis Belgia en 1940, la regiono deklaris su loyal a Belga guvernerio exilita en London. Pos ke Japoniani okupis Malaizia, Kongo divenis granda exportacero di kauchuko. Belga Kongo anke divenis exportacero di uranio por Usa.

Pos la milito, Belgia lansis ambicioza dek-yara projeto por developar Belga Kongo ekonomiale e sociale. Depos 1953, Kongani darfis komprar e vendar proprietaji en lia propra nomo.

En mayo 1960 nacionalista grupo Mouvement National Congolais, komandita da Patrice Lumumba, vinkis parlamental elekti, e Lumumba divenis chefministro. La parlamento elektis Joseph Kasa Vubu kom prezidanto. Demokratial Republiko Kongo nedependanteskis de Belgia ye la 30ma di junio 1960.

Balde pos nedependanteskar, komencis interna milito kun skopo obtenar nedependo por regioni Katanga e Kasai-Sudo, este de la lando. Moise Tshombé esis chefo di nedependo-movado en Katanga. L'interna milito duras til nun, produktanta mili di morti.

Ye la 17ma di januaro 1961 Katangana trupi e Belga parashutisti, suportita financale da Usa e Belgia, qui deziris explotar jaceyi di kupro e diamanto en Katanga e Kasai-Sudo, kidnapis e mortigis Patrice Lumumba. Malgre la politikala kaozo, Evariste Kimba formacis guvernerio.

Mobutu Sese Seko.

Pos 5-yara nestabileso, Joseph-Désiré Mobutu kaptis la povo en 1965, per stato-stroko. Dum la yari 1970a e 1980a, Mobuto vizitis Usa plurafoye e havis suporto politikala e militala de Usa, pro lua odio a komunismo. Ye la 1ma di januaro 1966 ilu rinomizis Léopoldville kom Kinshasa ed, en 1971 ilu rinomizis la lando kom Zaire. Mobutu instalis diktatoreso e kleptokratio* til 1997, kande ilu revokesis de la povo. Pos ke Mobutu fugis, la lando rinomizesis Demokratial Republiko Kongo, nam la nomo Zaire portis granda konekti kun Mobutu.

Cirkume 1996, la konflikto inter la populi Hutu e Tutsi en Ruanda e Burundi atingis Zaire, nam le Hutu fugis vers la lando. Le Tutsi formacis milici por kombatar le Hutu e helpar la revoko di Mobutu. Kande Mobutu revokesis, Laurent Kabila gratulis la trupi stranjera pro lia helpo, e demandis ke li retroiris a lia landi. Kabila timis l'expanso di etniala konflikto a la lando.

Kabila esis marxista, tamen lua ekonomiala politiko mixis kapitalismo e kolektivismo. En 1998, Uganda e Ruanda, qui antee helpis lu, divenis lua enemiki, e suportis nova revolto dal partiso Rassemblement Congolais pour la Démocratie - RCD ("Kongana asemblo por la demokratio"). Konseque, to efektigis la Duesma milito di Kongo. Cafoye, Kabila helpesis da Zimbabwe, Namibia ed Angola, ed en 1999 ilu domtis la situaciono sude e weste de la lando.