Historio di Kosta Rika

De Wikipedio
Ceramikajo trovita en la peninsulo Nicoya.

La maxim anciena atesti konocata pri homala habitado en la nuna Kosta Rika evas de 10 mil yari ante nun. La peninsulo Nicoya, norde de la lando, esis la maxim sudala punto ube trovesis l'influo di la populo Nahuatl.

Kirko Inmaculada Concepción ("senmakula gravidesko"), l'unesma konstruktita da Hispani, dum la yari 1560a.

L'unesma Europano qua arivis en la regiono esis Cristoforo Colombo ye la 18ma di septembro 1502[1]. Dum la kolonial epoko, la regiono esis la maxim sudala provinco de la Kapitanio di Guatemala. Hispaniani judikis la regiono kom desfacila por habitar, nam lua poka precoza resursi. Erste en 1562, Juan Vásquez de Coronado fondis urbo Cartago[1]. Hispania interdiktis komerco inter la regiono e Panama, lore parto di la Vicerejio Nova-Granada. La regiono restis povra e poke populizita pro la manko di jaceyi di oro ed arjento[2]. Kosta Rika deskriptesis kom "la maxim povra e mizeroza Hispana kolonio en Amerika" da un Hispaniana guberniestro, en 1719.[3]

Altra motivo por la povreso di Kosta Rika esis la manko di indijeni qui povis verkar sub koakto en l'agrokultivo (Encomiendas). Do, la kolonigiisti mustis li propre laborar en la plantacerii e ne povis mantenar granda proprietaji. Nur kande Hispani movis interne vers alta regioni, li trovis fertila landi de volkanal origino.

Kosta Rika nedependanteskis de Hispania ye la 15ma di septembro 1821 kom parto di la kapitanio di Guatemala, qua unionis su a Mexikia. Agustín de Iturbide, chefo di la provizora guvernerio, divenis Mexikian imperiestro.

Flago di Kosta Rika.
José María Castro Madriz

Kande revoluciono en Mexikia revokis Agustín de Iturbide, la nova kongreso posibligis Central-Amerikana regioni decidar lua propra futuro. Do, la Federala Republiko di Central-Amerika kreesis. Kosta Rika abandonis la federuro en 1838. Ye la 31ma di agosto 1848 José María Castro Madriz deklaris Kosta Rika naciono suverena e nedependanta, e divenis lua unesma prezidanto. Tamen, la militisti koaktis Castro Madriz a renuncar la sequanta yaro, e la politikala nestabileso nur finis kande Juan Rafael Mora Porras asumis la povo.[4]

Dum la komenco dil 19ma yarcento komencis la plantacajo di kafeo en Kosta Rika. La lando komencis exportacar ol en 1843, e balde ol divenis la precipua kultivo. Kafeo duris esar la precipua fonto di richeso dum la 20ma yarcento. Kosta Rika exportacis ol tra la portuo di Puntarenas. La precipua konsumeri por Kosta-Rikana kafeo esis l'Europani, do balde divenis importanta konstruktar ferovoyo vers la portuo Limón, en Karibia. Ta ferovoyo inauguresis en 1890.

Kande William Walker arivis en Nikaragua e konquestis povo en ta lando, Kosta Rikana guvernerio konsideris ilu minaco. Ye la 27ma di februaro 1856 la prezidanto Juan Rafael Mora Porras obtenis de Kostarikana kongreso posibligo por deklarar milito kontre la trupi di Walker, ed ye la 20ma di marto sam yaro, en la batalio di Santa Rosa, stranjera forci vinkesis.

Historiale, Kosta Rika esas un ek la maxim pacoza e stabila landi de la mondo. Tamen, de la fino dil 19ma yarcento til nun lando havis violentoza periodi en lua historio. De 1917 til 1919 generalo Federico Tinoco Granados guvernis kom diktatoro til esar ekpulsita de povo. En 1948 José Figueres Ferrer komandis revolto pos disputar prezidantal elekti kontre Rafael Ángel Calderón Guardia e Otilio Ulate Blanco. La revolto produktis plu kam 2.000 morti. La rebeli formacis uniono qua guvernis lando, abolisis militala forci e skribis nuna konstituco.

Pos la stato-stroko, José Figueres Ferrer divenis nacionala heroo e vinkis l'unesma prezidantal elekto pos la konstituco, en 1953. De ta yaro til nun ja eventis diversa prezidantal elekti.

Referi[redaktar | redaktar fonto]

  1. 1,0 1,1 Costa Rica - History & Culture
  2. "A Brief History of Costa Rica: Colonial Times" - URL vidita ye 21ma di decembro 2007. 
  3. Shafer, D. Michael (1994). Winners and losers: how sectors shape the developmental prospects of states. Ithaca, N.Y.: Cornell University Press
  4. Botey Sobrado, Ana María:Costa Rica: desde las sociedades autóctonas hasta 1914.  Publikigita da Editorial de la Universidad de Costa Rica.  Dato di publikigo: 2002.  URL vidita ye 18ma di septembro 2011.  Idiomo: Hispana.