Historio di Surinam

De Wikipedio
Arawak-indijeni, 1880.

Surinam ja habitesis cirkum 3.000 yari aK dal indijeni Arawak e Karibi ante l'arivo dil Europani. Unesma habitanti esis la populo Arawak, nomadi qui transvivis de chasado e peskado apud la litoro. Pose arivis la populo Karib, qua konquestis l'Arawaki. Li establisis vilajeti apud Marowijne- (Maroni-) fluvio ed en la savano doplande.

Dum la 16ma yarcento Franci, Hispani ed Angli vizitis la regiono di la nuna Surinam. Un yarcento pose, Nederlandani establisis plantaceyi en la regiono. En 1630 Angla kolonigiisti probis fondar kolonio en la regiono. En 1650 barono Francis Willoughby, lore guberniestro di Barbados furnisis navo por establisar kolonio en Surinam. En 1663 la kolonio ja havis cirkume 1.000 blanki, 3.000 negra sklavi e 50 plantacerii. Britaniani introduktis Afrikana sklavi en la regiono por kultivar tabako.

Nederlandana plantacerio en Surinam.

En 1666 Nederlandani riokupis la teritorio. Li introduktis Afrikana sklavi en la regiono, qua kultivis kafeo, kakao, sukrokano e kotono en plantaceyi alonge la fluvii. Ye la 26ma di februaro 1667 sep Nederlandana navi komandita da Abraham Crijnssen invadis la kolonio e rinomizis ol fuorto Zeelandia. Ye la 31ma di julo sam yaro Angliani e Nederlandani signatis la pakto di Breda, qua agnoskis Nederlandana dominaco en Surinam kambie de la kolonio Niew Amsterdam, nun l'urbo New York. En 1674 la pakto di Westminster konfirmis l'antea konkordo.

Maroon vilajo, 1955.

Kun uzado di sklavi, Nederlandani kultivis kafeo, kakao, sukrokano e kotono en plantacerii alonge la fluvii, por exportacar vers Amsterdam. En 1713 existis 200 plantacerii qui havis 13.000 sklavi. La trakto dil sklavi esis tre mala, e multi fugis vers la foresti. Ta fuginta sklavi divenis konocita kom Maroon en Angla, o Bosnegers en Nederlanda. Li fondis vilaji en la foresti ed ofte atakis plantacerii por obtenar armi, mulieri ed alimenti.

En 1799 Surinam okupesis da Britaniani, pos Nederlando enkorpigesar da Francia. Unionita Rejio retrodonis Surinam a Nederlando en 1816 pos la falio di Napoléon 1ma.

Sklaveso abolisesis en 1863, ma sklavi ne divenis komplete libera til 1873, pos 10-yara transito periodo. Kande li divenis komplete libera, la ex-sklavi abandonis rurala regioni e migris vers Paramaribo.

En 1954 Surinam recevis partal autonomeso de Nederlando. En 1973 lokala guvernerio komencis negocii por nedependo, qua eventis nur la 25ma di novembro 1975. L'unesma prezidanto di lando esis Johan Ferrier, kun Henck Arron kom chefministro.

Dési Bouterse

En 25ma di februaro 1980 eventis stato-stroko komandita da Dési Bouterse, qua renversis Ferrier e proklamis Surinam socialista republiko. Bouterse renversesis de povo en 15ma di agosto 1980 ma en 1982 ilu rivenis a povo por poka dii.

Kom chefo dil armeo, Bouterse fakte komandis Surinam depos 1980. Ye la 8ma di februaro 1982 il indikis Fred Ramdat Misier prezidanto, qua guvernis til 1988. En 1987 nova demokratiala konstituco adoptesis.

En 2000 Bouterse kondamnesis pro drogo-komerco en Nederlando. Bouterse sempre negis esar kulpinta. L'Europana Polico (Europol) emisis arest-impero por ilu, ma kom prezidanto ilu havas imuneso en lia lando. Tamen, pro kondamnesar ante lua elekto en 2010, ilu ne havas internaciona imuneso.

Bouterse formale elektesis prezidanto ye la 19ma di julio 2010 ed asumis povo ye la 12ma di agosto sam yaro.