Historio di Moldova

Ceramiko de la kulturo Cucuteni.

Restaji de la kulturo di Cucuteni.

En 2010 utensili di silexo evante 800.000 til 1,2 milion yari trovesis en Bayraki, e montris ke homi ja habitis la nuna Moldova dum Paleolitiko. Neolitika objekti de la kulturo Cucuteni trovesis en la regiono inter la fluvii Dnepr e Danubio. Tale nomizita "kulturo Cucuteni" existis de cirkume 5.500 aK til 2750 aK, e praktikis agrokultivo, edukado di bestii, chasado ed elaboris ceramikajo. La kulturo Cucuteni anke havis granda urbi, kun plu kam 15.000 habitanti.

De l'1ma til la 7ma yarcento la sudo di la regiono okupesis komence dal Romani, e pose dal Bizancani. Pro sua strategiala loko en Europa, diversa populi invadis la regiono, exemple Goti, Huni, Avari, Bulgari, Hungari, Mongoli e Tatari.

Stefan la Granda, princo di Moldova.

La princio Moldova fondesis dum la yari 1350ma, kande militala chefo Dragoș fondis politikala ento subordinita a la rejio Hungaria. La princio nedependanteskis kande Bogdan la 1ma deskonkordis kun Hungara rejo, trairis Karpati e prenis kontrolo de la regiono. La princio duris til 1859, kande ol unionesis a Rumania. Ante finir l'Unesma mondomilito en 1917 la regiono nedependanteskis sub la nomo Demokrata Republiko Moldavia, qua duris til 1918. Besarabia nedependanteskis de Rusa imperio ed unionis su kun Rumania. En exilo, formacesis la guvernerio di la Republiko Socialista Sovietiana Besarabia.

Ye la 9ma di aprilo 1918 Besarabiana parlamento, Sfatul Țării decidis per 86 yes-voti kontre 3 ne-voti, pri aceptar l'uniono kun Rumania sub kondicioni di respekto a homala yuri e l'adopto di agrala reformo en la regiono. Parto di Besarabiana parlamento pose abandonis ta demandi, kande Bukovina e Transilvania decidis aceptar l'uniono kun Rumania.

Germana kolonigiisti abandonas Besarabia pos la regiono cedesar a Sovietia.

En agosto 1939, pakto Ribbentrop-Molotov pozis Besarabia sub Sovietian influo. En 1940, dum la Duesma mondomilito, Sovietia demandis Rumania cedar Besarabia e la nordo di Bukovina, konocata kom Transdnistria. Rumania aceptis, e la Republiko Socialista Sovietiana Moldova formacesis.

En 1941, kom parto del invado di Sovietia da naziista Germania, Rumania invadis Besarabia, Bukovina e Transdnistria. Rumania, kunlaborinta kun nacional-socialisti, deportis od exterminis cirkume 300.000 judi. Sovietiani riokupis la regiono inter februaro ed agosto 1994, e riestablisis la RSS Moldova.

Standardo di Moldova

Dum la guvernerio di Iosif Stalin lokala habitantaro subisis deporti e famino. Pos la duesma mondomilito, granda nombro di Rusi, Ukrainani e Bielorusi enmigris vers la regiono. Dum la yari 1980a, kreskis la demandi pri nedependo. Fine, pos la falio di stato-stroko en Sovietia kontre la reformi di perestroika e glasnost, Moldova nedependanteskis ye la 27ma di agosto 1991.

Ye la 21ma di decembro sam yaro, Moldova ed altra ex-Sovietiana republiki signatis pakto qua kreis la nomizita Komunitato di Nedependanta Stati - KNS. Lua nedependo agnoskesis ye la 25ma di decembro 1991. Ye la 2ma di marto 1992 la lando divenis membro dil Unionita Nacioni. En 1994 Moldova establisis asociuro kun NATO e divenis membro dil Europana Konsilantaro ye la 29ma di junio 1995.

Rumania, Moldova e Transdnistria (en reda).

En Transdnistria, regiono este del fluvio Dnister qua havas granda nombro di habitanti qui parolas Rusa ed Ukraniana lingui ed ube multa divizioni de la 14ma Sovietian Armeo stacis, un nedependanta Sovietiana republiko, la "Republiko Socialista Sovietiana Pridnestroviana Moldovana" proklamesis en marto 1990 kun chef-urbo en Tiraspol. La motivi por ta proklamo di nedependo esis la timi da lokala habitanti pri posiblajo di uniono inter Moldova e Rumania. Dum la vintro de 1991 til 1992 Transdnistriana trupi kombatis kontre Moldovana polico en la regiono.

La 2ma di januaro 1992 Moldova adoptis ekonomio di merkato e liberigis preci. L'inflaciono rapide kreskis, e de 1992 til 2001 la lando subisis serioza ekonomiala krizo. Dum la komenco dil yari 2000a, Multa Moldovani ekmigris - la maxim multa nelegale - vers landi dil Europana Uniono, nome Italia, Portugal, Hispania, Grekia e Chipro, ed anke a Turkia e Rusia. La pekunio sendata dal enmigranti nun reprezentas cirkume 38% del totala nacionala produkturo di la lando.