Historio di Gruzia

Homo habitabas kontinue la regiono di la nuna Gruzia de paleolitiko. Dum lua historia, rare Gruzia esis sola politikala ento, e dum lua historio ol okupesis partale o totale da vicina povi.

On kredas ke homi komencis habitar la regiono dum supra paleolitiko, 50 mil yari ante nun. Plu anciena esas kranii de Homo erectus, qui habitis la regiono cirkume 1,75 milion yari ante nun. Restaji di sedentaria okupo evas de 5 mil yari aK. Dum tale nomizita "kupro-epoko", inter 4 mil e 3 mil yari ante Kristo la regiono habitesis da tale nomizita "kulturo Kura-Araxes".

De cirkume 1,3 mil yari aK til 131 la regiono inter Nigra maro e fluvio Rioni konocesis kom Kolchido. Ilua populo parolis lingui de la familio Gruziana. La regiono este de Rioni konocesis kom Iberia. Inter 1000 aK e 550 aK, Greki establisis diversa komercala kolonieti en la regiono. Inter 653 aK e 333 aK, la regiono subisis diversa invadi da Meda Persiani. La nuna chef-urbo, Tbilisi, fondesis en 380 aK. Dum la fino dil 4ma yarcento aK, Alexandros la Magna invadis Iberia, e kreis vasta imperio Greka-Makedoniana sude de Kaukazo.

Mapo di Kaukazia, kun stati Kolchido ed Iberia.

Romani konquestis la regiono komplete en 66 aK, e lua dominaco duris dum preske 400 yari. Dum la 4ma yarcento, li introduktis kristanismo en la regiono, religio quan rejulo Mirvan la 3ma di Iberia deklaris esar oficala en la lando en 327. Ta akto proximigis Iberia de Bizancana imperio.

Rejino Tamar di Gruzia.

Arabi okupis Tbilisi en 645, ma Gruziani konservis granda autonomeso sub Araba dominaco. Dum la komenco dil 12ma yarcento rejulo Davit 4ma di Gruzia gradope ekpulsis Turki Seljukid de la regiono, e vinkis l'importanta batalio di Didgori ye la 12ma di agosto 1121. Gruziana rejio atingis lua zenito dum lasta yari de la 12ma e l'unesma yari de la 13ma yarcento, epoko en qua religiala tolero kreskis, e filozofio expansis su. Tamen, en 1292 Mongoli okupis la regiono. Mongola okupo duris til 1310.

Dum la 14ma yarcento transformesis en izolita kristana rejio inter Mohamedana rejii. De 1386 til 1403 Gruzia invadesis 8 foyi da trupi di Timur la Klaudikanta. Ecepte en Abhazia e Svaneti, l'invadi devastis Gruzian ekonomio, habitantaro ed urbala centri.

Rejii Kartli, Kakheti ed Imereti ed altra teritorii c. 1490.

Cirkume la duimo dil 15ma yarcento, l'anciena vicini di Gruzia desaparis. Pos la konquesto di Bizanco da Otomani, la sola kontakto kun l'Ocidento esis tra Nigra maro, kun Genovana kolonii en Krimea. Pro to, Gruzia subisis ekonomiala e politikala dekado, e dum la yari 1460a ol krulis en 3 rejii - Kartli, Kakheti ed Imereti - e 5 princii. Pose, vicina imperii profitis de ta situaciono, e dum la 16ma yarcento Turki konquestis westala regioni di Gruzia, kontre ke Persiani konquestis estala regioni. Pos la milito Otomana-Safavid (1532 til 1555), la du povi definis lia influo-arei. Dum la komenco dil 17ma yarcento eventis nova milito inter Otomani e Safavid, de 1603 til 1618. Dum la sequanta 150 yari diversa reji e nobeli Gruziana revoltis kontre Persiana dominaco, kontre ke altri aceptis ol.

En 1783 Gruzia okupesis da Rusa imperio, e signatesis kontrato di Georgievsk, segun quo Rusia defendus la mikra rejio Kartli-Kakheti, restajo dil anciena rejii Gruziana. Tamen, Rusia ne defensis Kartli-Kakheti kande Turkiani e Persiani atakis Tbilisi en 1785, ed itere en 1795.

Frontieri di distrikto Sukhumi en 1899, kande la regiono esis parto dil Imperio Rusa.

Ye la 22ma di decembro 1800, caro Pavel la 1ma di Rusia anexis la rejio di Kartli-Kakheti a Rusian imperio, e konfirmis l'anexo per dekreto ye la 8ma di januaro 1801. Gruziana nobeleso ne aceptis la dekreto til 1802. De 1803 til 1878, konseque de diversa militi kontre Otomani e Persiani, Gruza teritorio kreskis. Abhazia okupesis komplete en 1864. Dum la revoluciono di oktobro komencis movado por la nedependo, ma en februaro 1921, Sovietian Reda Armeo okupis la lando e retrodonis la teritorio a Turkia.

Zviad Gamsakhurdia (sinistre) e Merab Kostava, chefi di la movado por nedependo di Gruzia.

Gruzia nedependanteskis pos la krulo di Sovietia, ye la 9ma di aprilo 1991. En la 26ma di mayo sam yaro, Zviad Gamsakhurdia elektesis prezidanto. Gamsakhurdia pariis pri Gruziana nacionalismo, e deklaris ke Abkhazia e Sud-Osetia restus sub Gruzian administrado.

De la 22ma di decembro 1991 til la 6ma di januaro 1992 eventis sangoza stato-stroko qua ekpulsis Gamsakhurdia de la povo. On komencis interna milito qua duris til 1995. En 1992, Eduard Shevardnadze retroiris a Gruzia ed unionis su a la chefi di la revolto, Kitovani e Ioseliani, ed organizis triumviraro, nomizita "Konsilistaro di Stato" por guvernar la lando. Shevardnadze oficale elektesis prezidanto di la lando en 1995.

En 2008 eventis milito kontre la nedependo di Sud-Osetia. Rusia agnoskis la nedependo di Sud-Osetia e di Akhazia e sendis trupi por defensar Sud-Osetiana teritorio.