Historio di Malta

Malta ja habitesis dum neolitiko, de 5900 aK^[1]. L'unesma habitanti esis farmisti, qui kultivis cereali ed edukis domestika brutaro til ke lia metodi devastis la sulo, e l'insuli divenis nehabitebla. L'insuli itere koloniigesis cirkume 3850 aK, da civilizuro qua konstruktis megalita templi qui nun esas un ek la maxim anciena strukturi konstruktita dal homo en la mondo. Lua civilizuro krulis cirkume 2350 aK. Dum bronz-epoko l'insuli rikoloniigesis, da civilizuro di militisti.

La prehistorio di Malta finis cirkume 700 aK, kande Feniciani koloniigis l'insuli. Li kultivis olivo, karubi e produktis stofi. Li administris Malta til ke Romani okupis l'insuli en 218 aK.

En 117 aK, Romani transformis Malta en Municipium. En 60, Paulus de Tarsus arivis en l'insuli e komencis dissemar kristanismo.^[2] L'insuli apartenis a Bizancana Imperio de la 6ma yarcento til 870.

Arabi okupis l'insuli en 870. En 1091, Normandi komandita da Roger la 1ma di Sicilia konquestis ol. En 1530 Hispania donacis l'insuli a Templala Kavalieri. En 1798 Napoléon la 1ma okupis la teritorio. En 1814, pos la kontrato di Paris, l'insuli divenis parto dil Britanian imperio.

Dum la duesma mondomilito, l'arkipelago esis importanta militala bazo por Unionita Rejio, e rezistis ataki de Italiani e Germani. Por lua braveso, ye la 16ma di aprilo 1942 lor rejulo George la 6ma donis al insulo la honora medalio "Kruco di George" (George Cross).

Pos intensa negocii, Malta nedependanteskis erste ye la 21ma di septembro 1964, kun Giorgio Borg Olivier kom chefministro, ed Elizabeth la 2ma di Unionita Rejio kom rejino. En 1971 Laborala partiso, komandita da Dom Mintoff, ganis elekti, e transformis Malta en republiko ye la 13ma di decembro 1974. Tamen, la lando duris esar membro di Britaniana komunitato.

Malta deklaris su neutra lando en 1980. En 1989, la lando gastigis renkontro inter Ronald Reagan e Mihail Gorbachyov. En 1990, lora chefministro Guido de Marco aplikis por enirar Europana Ekonomiala Komunitato. Malta membreskis Europana Uniono erste ye la 1ma di mayo 2004. Malta adoptis Euro kom monetaro ye la 1ma di januaro 2008.

L'elekti di 2008 konfirmis Lawrence Gonzi kom chefministro, ed en 2009 George Abela divenis prezidanto. Ye la 28ma di mayo 2011 la majoritato de la habitanti votis "yes" en plebicito pri l'adopto di divorco. Til lore, Malta esis un ek la 3 landi (l'altri esis Filipini e Vatikano) qua ne permisis divorco.

En 2013 kunvokesis nova elekto, pos ke la guvernerio di Gonzi perdis la majoritato en la parlamento. Nacionalista Partiso (Nationalist Party) perdis l'elekto, e Joseph Muscat de Laborista Partiso, divenis chefministro^[3]. En 2019, Maltana parlamento elektis George Vella kom prezidanto, por sucedar Marie-Louise Coleiro Preca.

Ye la 16ma di oktobro 2017, Maltana jurnalisto ed aktivisto kontre korupto Daphne Caruana Galizia asasinesis proxim elua rezideyo en Bidnija, pro atako uzanta automobilo-bombo^[4] Elua morto efektigis serio di kritiki kontre la guvernerio di Laborista partiso e kontre la judiciala sistemo di la lando. Pos deskovro di ligili inter individui proxim Joseph Muscat e la krimino, diversa protesti efektigis politikala krizo en 2019 e 2020. Dum interna elekto en Laborista partiso, Robert Abela, filiulo de George Abela divenis chefo di la partiso e pose chefministro.

Ye la 14ma di decembro 2021 Malta divenis l'unesma lando che Europana Uniono qua legaligis l'amuziva uzo di marihuano.

Referi[redaktar | redaktar fonto]

↑ Farrugia, Claire:First inhabitants arrived 700 years earlier than thought Nomo di la publikigo: Times of Malta. Dato di publikigo: 19ma di marto 2018. Idiomo: Angla.
↑ Autoro: Dennis Angelo Castillo. The Maltese Cross: A strategic history of Malta Publikigita da Greenwood Publishing Group.
↑ Sansone, Kurt:Muscat sworn in as PM Nomo di la publikigo: Times of Malta. Dato di publikigo: 12ma di marto 2013. Idiomo: Angla.
↑ Garside, Juliette:Malta car bomb kills Panama Papers journalist Nomo di la publikigo: The Guardian. Dato di publikigo: 16ma di oktobro 2017. URL vidita ye 25ma di oktobro 2022. Idiomo: Angla.

Historio di Europa

[1] Farrugia, Claire:First inhabitants arrived 700 years earlier than thought Nomo di la publikigo: Times of Malta. Dato di publikigo: 19ma di marto 2018. Idiomo: Angla.

[2] Autoro: Dennis Angelo Castillo. The Maltese Cross: A strategic history of Malta Publikigita da Greenwood Publishing Group.

[3] Sansone, Kurt:Muscat sworn in as PM Nomo di la publikigo: Times of Malta. Dato di publikigo: 12ma di marto 2013. Idiomo: Angla.

[4] Garside, Juliette:Malta car bomb kills Panama Papers journalist Nomo di la publikigo: The Guardian. Dato di publikigo: 16ma di oktobro 2017. URL vidita ye 25ma di oktobro 2022. Idiomo: Angla.

[1]

[2]

[3]

[4]