Historio di Kirgizistan
Petr-objekti trovita en la montaro Tien Shan montras ke la nuna Kirgizistan ja habitesis cirkume 200.000 til 300.000 yari ante nun. La maxim anciena menciono pri l'existo di civilizuro en la regiono facesis en Chiniana texti de 2000 yari aK. La maxim anciena populo konocata qua habitis ibe esis tribui Skitiana, qui habitis la regiono Saka de la 6ma yarcento aK til la 5ma yarcento.[1] Gradope la regiono konquestesis dal Turka populi. Dum la 8ma yarcento Arabi konquestis la regiono ed introduktis Islamana religio.[2] Kirgiza stato atingis lia maxima expanseso en 840 kande li kaptis la rejio dil Uiguri.
Chiniana texti de la 7ma til la 12ma yarcento deskriptas Kirgizi kom blanka personi kun blua oki e reda hari, qua povas signifikar Slava origino[3]. Pro la procedi di migradi, konquesti ed intermariaji, nuna west-Aziana populi havas mixita origini, inkluzite di Irana e Mongola sangi. Mongoli invadis Central Azia dum la 13ma yarcento e devastis la teritorio, la habitantaro e la kulturo di Kirgizistan. La filiulo di Chinghiz-kano, Juche, konquestis ed unigis Kirgizistanana tribui de la regiono dil fluvio Yenisei, qua til lore ne esis unionita.
Kirgizistan esis importanta ligilo en la Silka voyo, segun kelka tombopetri dal Nestoriana kristani. Dum du yarcenti Kirgizis vivis sub dominaco de l'Ora Hordo, de la nomada rejio di Chagatai, de Oirata Mongoli e de lia sucedanti Dzungar-mongoli. La regiono divenis libera en 1510 ma balde subisis invadi de altra populi.
Kirgizi dominacesis dal Mongola Oirati dum la 17ma yarcento, dal Mandjuriana dinastio Qing dum la 18ma yarcento, e dal rejio di Khoqand dum la 19ma yarcento. En 1775 Atake Tynay Biy Uulu establisis diplomacala relati kun Rusa imperio. En 1876 la regiono konquestesis dal Rusi. Kun Rusa okupeso, multa Kirgizi decidis movar su vers Pamir montaro od Afganistan. En 1916 eventis granda represo en la regiono, e multa Kirgizi fugis vers Chinia.
;_Flag_of_Kyrgyzstan_(1991%E2%80%931992).svg)
Sovietiana povo establisesis en la regiono en 1918 ed en 1924 la regiono divenis autonoma parto di Republiko Socialista Sovietiana Rusia. Fine ye la 5ma di decembro 1936 ol divenis la Republiko Socialista Sovietiana Kirgizia. En 1941 kirila alfabeto adoptesis por Kirgizistanana linguo. Mult aspekti de Kirgiza kulturo restis, quankam la supreso di nacionalismi dum la rejimo di Iosif Stalin, til 1953.
Rusa e Kirgizistana kulturi diferas relate la familio, religiala identeso, e sociala strukturo. Tipala Kirgiza familii varias segun lua devoco ad islamo: en rurala regioni la devoco esas plu granda kam en l'urbi. Ja l'ancestrala sociala strukturo di Kirgiziana populo dominacesis da nomada kustumi. Kande Rusa influo kreskis dum Sovietiana rejimo la habitantaro gradope divenis plu urbala.
Kirgizistan nedependanteskis de Sovietia ye la 31ma di agosto 1991. Askar Akayev, elektita prezidanto di la Republiko Socialista Sovietiana Kirgizia en oktobro 1990, divenis l'unesma prezidanto di nedependanta lando. Ye la 21ma di decembro 1991 Kirgizistan eniris la komunitato di Nedependanta Stati ed en 1992 l'Unionita Nacioni.
Ye la 6ma di aprilo 2010 komencis protesti kontre la guvernerio di Kurmanbek Bakiyev en Bishkek ed altra urbi. Ye la 15ma di aprilo sam yaro il abandonis povo, e Roza Otunbayeva provizore asumis povo ye la 7ma di aprilo 2010, kom unesma prezidantino di la lando. Otunbayeva guvernis til la 1ma di decembro 2011, kande asumis povo Almazbek Atambayev, vinkinto dil elekto prezidantala en novembro sam yaro.
Atambayev developis extera politiko favorebla a Rusia. Ilu suportis la partopreno di Kirgizistan en la Doganal Uniono di Eurazia, e l'ekiro di Usana trupi e klozado di Usana bazo en la lando en 2014. Ye la 24ma di novembro 2017, ilu sucedesis da Sooronbai Jeenbekov.
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ Kyrgyzstan Marshall Cavendish. 2005-09. pp. 148. ISBN 0-7614-2013-4. "Scythians were early settlers in present-day Kyrgyzstan. They were fearsome warriors who resisted even the attacks of Alexander the Great in the third ..."
- ↑ BBC Timeline:Kyrgyzstan
- ↑ V.V. Bartold, The Kyrgyz: A Historical Essay, Frunze, 1927. Reprinted in V.V. Bartold, Collected Works, Volume II, Part 1, Izd. Vostochnoi Literatury, Moscow, 1963, p. 480
.svg)