Historio di Kazakstan

De Wikipedio
Rejala homarmaro deskovrita en Issyk, Kazakstan.

Kazakstan ja habitesis dal Homo sapiens dum la petr-epoko, ma ante to, Pithecanthropus erectus e Sinanthropus pekinensis habitis la regiono cirkume 1 miliono til 800 mil yari ante nun. La regiono esas bona por pastoral agadi. Dum la nomizita "Neolitikala revoluciono" (od anke "agrokultivala revoluciono") aparis la homala kulturi nomizita Atbasar, Kelteminar, Botai, e Ust-Narym. Historiisti kredas ke homi de la kulturo Botai domestikigis kavalo en lua stepi.

Braceleto de la Huni.

Dum la komenco dil unesma yarmilo la stepi proxim Kaspia maro habitesis da diversa populi, precipue nomadi, qui parolis Indo-Europana lingui od Uralika lingui. Kande Huni eniris la regiono dum l'1ma yarcento parto de l'originala habitanti movis weste, dum ke altra intermariajis kun la Huni. De la 2ma til la 5ma yarcento la populo Yueban arivis en la regiono.

Dum la 8ma e 9ma yarcenti, Arabia invadis la regiono ed adportis islamo. Dum la 8ma yarcento la kunfederuro Qarluq formacis la dinastio Kara-Khanida, qua konquestis Transoxiana e Central Azia, de 999 til 1211. Lua arivo en Transoxania remplasis Persian influo super Central Azia per Turka influo. Gradope la dinastio Kara-Khanida asimilis la kulturo Persa-Araba-Islamala, quankam mantenis parto de lua originala Turka kulturo.

Malgre lua anciena historio, la politikala uniono di la regiono eventis erste pos Mongola invado dum la 13ma yarcento. Mongola imperio kreis administrala distrikti, qua tandem divenis parto de la Khanio di Kazakia. Dum ta epoko, la tradicionala nomadeso e l'edukado di bestii duris en la stepo.

La politikal uniono di la regiono nur komencis kun Mongola invado dum la 13ma yarcento, de 1219 til 1221. Kazakstan kontrolesis da diversa suvereni del Ora hordo, l'ocidentala brancho de Mongola imperio. Dum la 15ma yarcento gradope developesis la linguo, kulturo ed ekonomio Kazaka inter la lokala Turkika tribui. En 1465 la rejio Qazaq fondesis an la sudo di nuna Kazakstan. Dum la 17ma yarcento Kazaki luktis kontre l'Oiriati, federuro di Mongola tribui, inkluzite la tribuo Dzungar, e vinkis li en du batalii, en 1726 e 1729. La rejio Qazak duris til 1847, kande lua lasta suvereno, Kenesary Khan, mortigesis dum atako dal nordala Kirgizistana tribui.

Decendanti de Rusa koloniigisti en Kazakstan.

Dum la 19ma yarcento Rusa imperio komencis lua expanso tra central Azia. Konflikti kun Britanian interesti en la regiono eventis pos 1813 - kande Rusi signatis la kontrato di Gulistan kun Persia - til 1907, kande Rusia e l'Unionita Rejio signatis kontrato qua definis la regioni dominacita dal Rusi e la regioni dominacita dal Britaniani. Pos la yari 1890a kreskis l'ekmigro di Rusi vers Kazakstan. On kalkulas ke cirkume 400.000 Rusi enmigris ibe dum la 19ma yarcento, e cirkume 6 milion Slavi, Germani, Judi ed altra populi enmigris ibe dum l'unesma triimo de la 20ma yarcento.

Pos la falio di Rusa imperio en 1918, Kazakstan havis kurta periodo di autonomeso, ma ye la 26ma di agosto 1920 ol divenis l'Autonoma Socialista Sovietiana Republiko Kirgizia. De 1929 til 1934 la regiono subisis famino, pos ke Iosif Stalin probis komunigar proprietaji en la regiono. Multa rurani, til lore nomada, preferis buchar lia brutaro vice transferar li a kolektiva proprieti.

Ye la 5ma di decembro 1936 Kazakstan transformesis en la Republiko Socialista Sovietiana Kazakstan. De 1938 til 1953 multa mulieri arestesis en la regiono sub akuzo pri trahizo, e sendesis a koncentreyi, inkluzite politikisti e publika personi de Sovietia. Ca koncentreyi klozesis erste en 1953, pos la morto di Stalin. Dum la duesma mondomilito, multa Sovietiana civitani de westala regioni e multa industrii transferesis a Kazakstan, nam Sovietiani timis ke Germani kaptis fabrikerii e mashinaro, e la kunlaboro di Sovietiana civitani kun Germani. Multa Poloni de estal Polonia anke deportesis a Kazakstan. De 1953 til 1965, Nikita Hrushchyov stimulis l'expanso di intensa agrokultivo en la regiono, uzanta traktori en granda farmeyi.

Flago di Kazakstan.

Kande komencis l'agitesi en Sovietiana republiki pri nedependo, Kazakstan deklaris lua suvereneso interne Sovietia. Ye la 16ma di decembro 1991 Kazakstan divenis la lasta Sovietiana republiko qua deklaris sua nedependo de Sovietia. Sub la guvernerio di Nursultan Nazarbayev, qua asumis lua ofico en 1989, la lando komencis adoptar l'ekonomio di merkato. Pro lua jaceyi di petrolo e naturala gaso, la ekonomio kreskis forte depos la yaro 2000.